Asceza jako wartość. Omów zagadnienie na podstawie „Legendy o św. Aleksym”. Odpowiedź do pytania na maturę ustną 2023

Egzamin ustny z języka polskiego odbędzie się w terminie od 10 do 23 maja 2023 roku. Matura będzie składała się z dwóch części: odpowiedzi na niejawne pytanie, która oparta będzie na tekście literackim, ikonicznym lub dotyczącym języka oraz wypowiedzi odnoszącej się do jednego z pytań jawnych (nawiązujących do lektur szkolnych).

Uczeń na przygotowanie się do wypowiedzi ma 15 minut. W tym czasie może pisać notatki i stworzyć konspekt wypowiedzi. Następnie przez około 10 minut wygłasza wypowiedź monologową, a na koniec przez 5 minut odpowiada na pytania egzaminatorów.

Przed maturą ustną warto sprawdzić pulę pytań jawnych na egzamin:

Wśród nich znalazło się też takie o następującej treści: „Asceza jako wartość. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów »Legendy o świętym Aleksym«. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst”. Poniżej zamieszczamy przykładowe opracowanie tego pytania.

Wstęp: Średniowiecze to epoka, która po dziś dzień słynie z rozwoju religijności. Dla ludzi wówczas najważniejsze były wartości duchowe, a uniwersalizm tej epoki, polegający na tym, że podstawą kultury całej wspólnoty europejskiej były: religia chrześcijańska i znajomość języka Kościoła (łaciny), sprawiał, że wszyscy wyznawali podobne wartości. Jedną z nich było wyrzekanie się dóbr doczesnych na rzecz dóbr wiecznych. Promowano więc wówczas ideał świętego ascety. Asceza to dobrowolne umartwianie się i zrezygnowanie z przyjemności w celu osiągnięcia świętości.

Teza: Dla ludzi średniowiecza asceza była ważną wartością i sposobem na zbawienie.

Argumentacja z „Legendy o św. Aleksym”: Warto przytoczyć postać świętego ascety, która występuje w anonimowym utworze średniowiecznym pt. „Legenda o św. Aleksym”. Dla głównego bohatera największym dobrem, jakiego mógł doświadczyć na tym świecie, było wyrzeczenie się wszystkich wartości materialnych, ale też tego, co w postrzeganiu człowieka uznawane jest za wartość, np. życia małżeńskiego.

Św. Aleksy zrozumiał, że jego powołaniem jest życie w ubóstwie, na marginesie, jako żebrak. Właśnie dlatego w noc poślubną oznajmił swojej małżonce, że decyduje się na życie w czystości cielesnej, będąc jednocześnie pokornym biedakiem. Polecił jej też, by tak jak on żyła w czystości. Kolejne lata św. Aleksy spędził samotnie, w odosobnieniu, jako osoba, na którą ludzie patrzą z pogardą.

Ostatecznie zamieszkał on pod swym domem rodzinnym, gdzie wylewano na niego pomyje. Musiał też znosić trud zimna i głodu. Warto zaznaczyć, że św. Aleksy w każdym momencie mógł zdradzić swoją tożsamość i otrzymać pomoc ze strony swojej rodziny, nie zrobił tego jednak, bo głęboko wierzył, że asceza przyniesie mu świętość i tak też się stało.

Bohater tej średniowiecznej legendy był człowiekiem, który mógł mieć wszystko. Pochodził z bardzo majętnego domu, jego żoną została królewna, a ślubu udzielał mu sam papież. Nie brakowało Aleksemu kosztowności i dóbr materialnych. Postanowił jednak oddać to wszystko na rzecz ubogiego życia i na przestrzeni różnych wydarzeń, których doświadczał, swoim przykładem pokazywał, że nie schodzi z wyznaczonej mu przez Boga ścieżki.

Potwierdza to historia opisana w „Legendzie o św. Aleksym”, kiedy to bohater już jako żebrak leżał w zimny dzień nieopodal jednego z kościołów. Wówczas Matka Boska zlitowała się nad nim i zstąpiwszy z obrazu, nakazała klucznikowi wpuścić biedaka do środka. Gdy ludzie z tamtejszych okolic o tym usłyszeli, zrozumieli, że ten żebrak jest świętym. Aleksy nie chciał jednak sławy i rozgłosu, dlatego oddalił się z tamtego miejsca.

Trafił do Rzymu i aż szesnaście lat spędził jako biedak pod swoim domem. Zdążył jeszcze napisać list, w którym wyjaśniał, kim jest. Jego śmierci towarzyszyły niezwykłe zjawiska: w całym mieście zaczęły bić dzwony, ciało zmarłego pięknie pachniało, a osoby, które go dotknęły, zostawały uzdrowione. Tożsamość Aleksego zostaje ujawniona krewnym przez małego chłopca.

Wkrótce do miejsca śmierci zaczynają przybywać biskupi, kardynałowie, a nawet cesarz. Nikt jednak nie mógł wyjąć z ręki Aleksego listu, udało się to dopiero jego żonie Famijanie, która posłuchała rady Aleksego i również żyła skromnie, zachowując czystość.

Współczesnym ludziom asceza może wydawać się niepotrzebnym wymysłem. Warto jednak spojrzeć na nią oczami osób, żyjących w średniowieczu. Całkowite oddanie się Bogu, wyrzeczenie się wszelkich dóbr materialnych i życiowych, szczególnie gdy miało się ich pod dostatkiem oraz życie w ubóstwie stały się dla Aleksego bramą do świętości, a także przykładem dla wszystkich ludzi.

To jeden ze sposobów na zbawienie i choć w dzisiejszych czasach raczej nie znajduje on odzwierciedlenia w rzeczywistości, to są rzeczy, których współcześni ludzie mogą od św. Aleksego się nauczyć: pokora, ubóstwo, umiejętność wyrzeczenia się pewnych dóbr na rzecz innych itd.

Odwołanie do wybranego kontekstu: Mówiąc o korzyściach płynących z ascezy, warto przytoczyć także kontekst historyczny i postać Szymona Słupnika – ascety żyjącego w V wieku. Ten święty Kościoła Katolickiego 37 lat życia spędził mieszkając na słupie. Szymon w wieku 13 lat stracił całą swoją rodzinę, osamotniony postanowił więc rozdać cały swój majątek ubogim i wieść życie ascety.

Żyjąc na podwyższeniu narażony był na głód, niepogodę (deszcze i nadmierne słońce) oraz samotność. Stosował też różne praktyki pokutne. Obecność gapiów sprawiała, że święty zdecydował się podwyższyć swój słup i ostatecznie słup miał aż 18 metrów wysokości. Jedyną ochroną Szymona Słupnika przed pogodą był płaszcz z kapturem, napojem stał się deszcz, a pożywieniem (które jednak znacząco ograniczał) resztki podarowane przez ludzi i wciągane przy pomocy wiadra. Święty z podwyższenia głosił także kazania.

Mówi się o tym, że życie, ofiara i słowa Szymona Słupnika stały się dla wielu ludzi przyczynkiem do nawrócenia. Asceza nie była więc jedynie formą zbawienia dla samego ascety, ale też przykładem życia i świętości dla innych ludzi oraz powodem, by zbliżyć się do Boga.

Inne przykładowe konteksty:

• „Kwiatki św. Franciszka”;
• Przykład postaci św. Grzegorza z Nazjanzu;
• „Brat naszego Boga” Karol Wojtyła.

Zakończenie: Asceza była ważną wartością dla średniowiecznych chrześcijan. Dla niektórych osób stała się drogą do świętości, ale też ważnym świadectwem dla ówczesnych ludzi i dalszych pokoleń. Sam fakt, że mówi się o ascetach także i dzisiaj, świadczy o tym, że są to osoby godne zapamiętania, a ich postawy wciąż pokazują nam coś ważnego: najistotniejsze są wartości nieprzemijalne, a nie dobra doczesne.