Co wolno 13-latkowi? Co to jest ograniczona zdolność do czynności prawnych? Czy rodzic ma coś do powiedzenia?

Z jednej strony warto zachęcać nastolatka do samodzielności, z drugiej – warto mieć kontrolę nad poczynaniami bardzo jeszcze młodego człowieka. Jak znaleźć złoty środek? Czy obowiązujące przepisy porządkują wychowawcze wątpliwości rodziców?

Z chwilą ukończenia 13. roku życia, dziecko nabywa ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Tym samym w świetle prawa nastolatek bez zgody rodzica może zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Co to oznacza? Dziecko może samodzielnie robić drobne zakupy, kupować słodycze, zabawki czy bilety do kina albo na autobus.

Od 13. roku życia dziecko może samodzielnie jeździć komunikacją miejską. Chociaż polskie prawo mówi o tym, że jeszcze 12-latek powinien podróżować pod opieką osoby dorosłej, zwykle już młodsi uczniowie jeżdżą do szkół autobusami samodzielnie.

13-latek w pełni zaś może dysponować przedmiotami, które otrzymał na własność. Mówi o tym art. 22 kodeksu cywilnego: jeżeli przedstawiciel ustawowy osoby ograniczonej w zdolności do czynności prawnych oddał jej określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku, uzyskuje ona pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą. Wyjątek stanowią czynności prawne, do których dokonania nie wystarcza, według ustawy, zgoda przedstawiciela ustawowego.

Chodzi tu o przedmioty drobne, a więc niewielkie kwoty pieniędzy czy zabawki. O ile nastolatek może dać koledze pudełko puzzli czy zaprosić rówieśnika na hamburgera, to wątpliwości pojawiają się w przypadku np. telefonu komórkowego czy roweru. Przepisy nie definiują dokładnie wartości przedmiotów, którymi swobodnie może dysponować nastolatek. Dla jednych przedmiot, który kosztował kilkaset złotych będzie miał niewielką wartość, dla innych – znaczną. Warto zatem jasno określić rodzinne zasady obdarowywania kolegów i dysponowania dziecięcą własnością.

Większość banków oferuje obecnie możliwość otwarcia konta dziecku powyżej 13. roku życia. Nie jest to całkowicie samodzielny rachunek, ale subkonto podpięte pod rachunek rodzica, a ten staje się automatycznie pełnomocnikiem dziecięcego rachunku. Konto dla dziecka nie wymaga regularnych wpłat, a zasila je rodzic według własnego uznania. On też ustala limity wypłat z bankomatu oraz limity płatności kartą. Jak twierdzą finansiści, konto dla nastolatka to nie tylko wygoda dla rodzica (kieszonkowe można przelewać bezpośrednio na konto; przydatne są też przelewy natychmiastowe, gdy prosimy dziecko o zrobienie pilnych zakupów), ale też dobra szkoła oszczędności i gospodarowania pieniędzmi.

Polskie prawo nie definiuje godziny, do której nastolatek może przebywać na podwórku – o tym decydują jego rodzice lub opiekunowie. Przepisy wskazują tylko, że po godzinie 22 osoby niepełnoletnie nie powinny przebywać poza domem bez opieki rodziców.

W sytuacji, gdy rodzice się rozwodzą i sąd ustala, z którym z rodziców ma zamieszkać dziecko, 13-latek ma prawo wyrazić swoją opinię i sąd wydając orzeczenie, bierze jego zdanie pod uwagę. Zdanie dziecka ma również znaczenie w sytuacji zmiany nazwiska – dziecko powyżej 13. roku życia musi wyrazić zgodę na taką zmianę.