Jak napisać opowiadanie? Zasady, które warto znać przed egzaminem ósmoklasisty. Schemat opowiadania krok po kroku oraz przykład CKE

Opowiadanie jest uważane przez uczniów za jedną z łatwiejszych form pisemnych. Charakteryzuje się bowiem dość swobodną strukturą. Piszący może sobie pozwolić też na to, by dać się ponieść wyobraźni. Powinniśmy jednak pamiętać, że opowiadanie ma swój schemat:

• Wstęp, w którym powinna zostać zarysowana akcja,
• Rozwinięcie, dzięki któremu czytelnik poznaje główne perypetie bohaterów i ich przygody,
• Zakończenie, stanowiące podsumowanie akcji.

Tego schematu warto także przestrzegać, pisząc opowiadanie na egzaminie ósmoklasisty. Zaraz obok rozprawki, jest to jedna z najczęściej występujących dłuższych form pisemnych.

W opowiadaniu mogą występować dialogi lub nie. Poza tym wyróżniamy także podział na opowiadania twórcze i odtwórcze. Czym się od siebie różnią?

Opowiadanie twórcze – to osoba pisząca sama wymyśla akcję, fabułę i bohaterów. W przypadku opowiadania twórczego można mieć podany temat, na przykład: moje wakacje czy niespodziewane spotkanie w parku. Bazuje się jednak przede wszystkim na własnej wyobraźni i kreatywności.

Opowiadanie odtwórcze – w tym przypadku autor musi opierać się głównie na jakimś utworze (filmie, książce itd.). Przykłady opowiadania odtwórczego to: zabicie Aliny przez Balladynę czy pierwsza przygoda Bilbo Bagginsa.

Opowiadanie wydaje się prostą formą pisemną, dopóki… uczeń nie spróbuje zacząć go pisać. Właśnie dlatego bardzo ważne jest kierowanie się regułami podczas pisania. Poniżej przedstawiamy krótki poradnik, jak napisać opowiadanie krok po kroku.

1. Niezależnie od tego, czy piszesz opowiadanie twórcze, czy odtwórcze, zastanów się nad tym, jak będzie wyglądała twoja historia. Pamiętaj, że dobre opowiadanie powinno zawierać punkt kulminacyjny.
2. Zanim zaczniesz pisać, stwórz sobie krótki plan wydarzeń. Kiedy się zatniesz i nie będziesz wiedział/a, co dalej pisać, możesz wrócić do swojego planu.
3. Zastanów się, czy twoja narracja będzie pierwszoosobowa, czy trzecioosobowa. Pomyśl także nad konstrukcją bohaterów. Zastanów się, jakie inne elementy (np. opis przeżyć wewnętrznych, dialog, opis przyrody) chcesz zawrzeć w swoim opowiadaniu.
4. Zacznij pisać, pamiętając o tym, by nie mieszać czasu przeszłego z teraźniejszym, a także o tworzeniu logicznej i spójnej historii. Nie mieszaj różnych stylów. Przed pisaniem zapoznaj się z zasadami zapisywania mowy zależnej i niezależnej.
5. Kiedy skończysz pisać, przeczytaj swoje opowiadanie co najmniej dwukrotnie. Popraw wszystkie błędy ortograficzne, interpunkcyjne, składniowe czy stylistyczne. Zwróć uwagę, czy twoje opowiadanie ma trójdzielną kompozycję (wstęp, rozwinięcie i zakończenie), a także, czy znajduje się w nim punkt kulminacyjny, który prowadzi do rozwiązania akcji.

Jest kilka usterek, które pojawiają się w opowiadaniach pisanych przez uczniów. Poniżej przedstawiamy listę najczęstszych błędów w opowiadaniu:

• Mylenie czasu, stosowanie raz czasu teraźniejszego, a raz przeszłego;
• Brak punktu kulminacyjnego;
• Zła kompozycja utworu (np. brak zakończenia);
• Niewłaściwe wprowadzanie dialogów (np. brak cudzysłowów lub myślników);
• Uczniowie często skupiają się jedynie na relacjonowaniu zdarzeń, a opowiadanie musi zawierać także inne elementy (np. opis przeżyć, opis przyrody itd.).

Niektórzy uczniowie mają problemy z wprowadzaniem dialogów do opowiadania. Bardzo ważne w tym kontekście jest opanowanie mowy zależnej i mowy niezależnej:

• Arek powiedział, żebyśmy poszli pograć w piłkę – to przykład mowy zależnej,
• Arek powiedział: „Chodźmy pograć w piłkę” – to przykład mowy niezależnej.

Gdy stosujemy w opowiadaniu mowę niezależną, musimy zaznaczyć wypowiedzi danej osoby cudzysłowem lub myślnikami.

W internecie można znaleźć sporo przykładowych opowiadań. Warto jednak zwrócić uwagę na to, czy pochodzą one z wiarygodnych źródeł. Poniżej przedstawiamy polecenie zamieszczone w arkuszu egzaminu ósmoklasisty opublikowanego przez CKE oraz przykładowe rozwiązanie tego zadania.

Zadanie: Wyobraź sobie, że losy Aliny i Balladyny potoczyły się inaczej. Dokończ opowiadanie, w którym zmienisz historię ich życia. Napisz swoją pracę tak, żeby wykazać, że dobrze znasz Balladynę Juliusza Słowackiego. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 150 słów.

Rozwiązanie: Zapadł zmierzch. Alina i Balladyna z pełnymi dzbanami malin wróciły do chaty. Radość matki nie miała granic, kiedy okazało się, że to Alina, pracowita i skromna, przyniosła ich więcej. Kirkor był zadowolony z takiego obrotu sprawy, chociaż to zadowolenie zakłócał mu jakiś niedosyt. W końcu to nie on zdecydował o wyborze żony, tylko bliżej nieokreślony przypadek. Może ślepy los? Nie mylił się przy tym, bo to nimfa Goplana maczała palce w całej intrydze. Niestety nie wszystko przebiegało zgodnie z jej życzeniami. W jej zamyśle to nie Alina miała zostać żoną Kirkora. Toteż Goplana postanowiła doprowadzić swoje plany do końca. Zapytacie dlaczego?
Otóż nimfa pokochała Grabca, prostego wieśniaka, ale ten zakochany był bez pamięci w Balladynie. Przebiegła Goplana chciała w związku z tym doprowadzić do małżeństwa Kirkora i Balladyny, aby Grabca mieć tylko dla siebie. Nie udało się, bo plany pokrzyżowała jej pracowitsza od Balladyny Alina, która zebrała więcej malin niż siostra. Rozzłoszczona Goplana musiała wymyśleć inny podstęp. Na razie jednak Kirkor zabrał Alinę do zamku i przyrzekł jej, że wrócą do chaty w lesie po jej matkę i siostrę.
Minęło zaledwie kilka dni od wyjazdu księcia i jego pięknej narzeczonej, Aliny, kiedy pewnego wieczora do chaty w lesie zastukał Grabiec, aby poprosić o rękę Balladyny. Dziewczyna jednak uprosiła matkę, żeby ta nie wyraziła zgody na małżeństwo. Przez cały czas marzyła bowiem, że kiedy pojadą do zamku Kirkora, uda jej się oczarować księcia i zmienić jego zamiary. Matka na prośbę córki nie zgodziła się na małżeństwo. Tego już było za wiele. Goplana w obawie, że Grabiec nie przestanie zabiegać o względy Balladyny, kazała swoim sługom podpalić chatę wdowy. W pożarze zginęła Balladyna i jej matka, a nieszczęśliwy Grabiec utopił się z żalu w jeziorze.
Kiedy Alina dowiedziała się o śmierci najbliższych jej osób, wpadła w rozpacz, a w końcu zamknęła się w wieży, nie mogła sobie bowiem darować, że opuściła matkę.

Źródło: cke.gov.pl