Jasełka. Pochodzą z Włoch, a rozgościły się w Polsce. Jak bożonarodzeniowe spektakle budują świąteczny nastrój?

Małgorzata Meszczyńska
Małgorzata Meszczyńska
Kielce, jaselka w Domu Pomocy Społecznej im. Brata Alberta.
Kielce, jaselka w Domu Pomocy Społecznej im. Brata Alberta. Fot. Dawid Łukasik/Polska Press
Jasełka każdego roku budują bożonarodzeniowy nastrój. Te współczesne, organizowane w przedszkolach i szkołach, to nie tylko świąteczna tradycja, ale też dobra zabawa. Dzieci wcielają się w różnorodne role, recytują, śpiewają i muzykują, a rodzice i dziadkowie ze wzruszeniem obserwują popisy najmłodszych. To również okazja do wyjątkowych spotkań, słodkiego poczęstunku i dzielenia się opłatkiem. Skąd wzięła się tradycja jasełkowych przestawień? Czy zawsze wyglądały tak samo? Przyglądamy się jasełkowym tradycjom.

Spis treści

Co to są jasełka? Skąd wywodzi się ich tradycja? Czy jasełka mają włoskie korzenie?

Jasełka to tradycyjne widowiska, których tematem jest Boże Narodzenie. Wzorowane są one na średniowiecznych misteriach franciszkańskich. Za twórcę tych przestawień uważa się św. Franciszka z Asyżu. Pierwsze takie misterium miało odbyć się w 1223 roku we włoskim Greccio. Treścią tradycyjnych jasełek była historia narodzenia Jezusa w Betlejem oraz spisek Heroda.

Zdarza się, że rolę małego Jezuska w jasełkach odgrywa prawdziwe niemowlę. Dzieje się tak zwykle, gdy rolę Maryi otrzymuje mama malca.
Zdarza się, że rolę małego Jezuska w jasełkach odgrywa prawdziwe niemowlę. Dzieje się tak zwykle, gdy rolę Maryi otrzymuje mama malca. Fot. Arkadiusz Wojtasiewicz/polskapress

Do Polski zwyczaj urządzania świątecznych spektakli traktujących o narodzinach Jezusa, przywędrował na przełomie XIV i XV wieku. Nazwa jasełek wywodzi się natomiast od staropolskiego słowa „jasło”, oznaczającego „żłób”, w którym to, według Pisma Świętego, leżało Dzieciątko. W różnych regionach kraju jasełka bywają nazywane również szopką lub betlejemką.

Czy jasełka dawniej wyglądały tak samo?

W dzisiejszych jasełkach wątek Heroda nie jest zwykle mocno eksponowany. W przedszkolach i szkołach mali aktorzy skupiają się na wątku narodzin Jezusa w Betlejem, znaków, jakie towarzyszył temu wydarzeniu, oraz wizycie w stajence Trzech Królów, którzy przynieśli Dzieciątku dary.

Dziś aktorzy odgrywają role Świętej Rodziny, Trzech Mędrców, aniołków, pastuszków, a nawet zwierzątek. Ze względów praktycznych, rola małego Jezuska przydzielana jest zwykle… przypominającej niemowlę lalce.

Początkowo w jasełkach występowały nieruchome figury. Z czasem zastąpiły je marionetki, aż ostatecznie wszystkie role przejęli żywi aktorzy.
Początkowo w jasełkach występowały nieruchome figury. Z czasem zastąpiły je marionetki, aż ostatecznie wszystkie role przejęli żywi aktorzy. Fot. Aneta Zurek / Polska Press

Nie zawsze jednak było tak samo. Początkowo w jasełkach występowały… nieruchome figury. Z czasem zastąpiły je marionetki. Bożonarodzeniowe spektakle do pierwszej połowy XVIII wieku odbywały się w polskich kościołach. Biskupi wprowadzili jednak zakaz wystawiania przedstawień w świątyniach. Uważali bowiem, że jasełka coraz częściej pełne są treści, scen i postaci świeckich, a przedstawienia stają się zbyt ludyczne.

To jednak nie spowodowało, że jasełkowe tradycje zanikły – wręcz przeciwnie. Szopki i jasełkowe treści przejęte zostały przez kolędników. Z czasem tematyka przedstawień stawała się coraz szersza, a z jasełkowych grup zrodziły się wędrowne, ludowe teatrzyki.

Kto dziś przygotowuje jasełka i dla kogo? Kiedy robi się jasełka?

Jasełka organizowane są dziś w przedszkolach i szkołach, a także w domach kultury, teatrach, a także jako wydarzenia plenerowe. Zwykle oglądać je można przed Bożym Narodzeniem i są swoistym wprowadzeniem do świątecznych obchodów. Jasełka organizowane są również po świętach – w pierwszej połowie stycznia. Kulminacją jest Święto Trzech Króli. I właśnie orszak Trzech Króli, który przemierza ulice wielu miejscowości w Polsce, jest zaliczany do jasełkowych inscenizacji.

Parada Trzech Króli ulicami Starego Miasta w Toruniu.
Parada Trzech Króli ulicami Starego Miasta w Toruniu. Fot. Grzegorz Olkowski / Polska Press

iPolitycznie - Czy słowa Stefańczuka o Wołyniu to przełom?

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na Twitterze!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na Twiterze!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Komentarze

Komentowanie artykułów jest możliwe wyłącznie dla zalogowanych Użytkowników. Cenimy wolność słowa i nieskrępowane dyskusje, ale serdecznie prosimy o przestrzeganie kultury osobistej, dobrych obyczajów i reguł prawa. Wszelkie wpisy, które nie są zgodne ze standardami, proszę zgłaszać do moderacji. Zaloguj się lub załóż konto

Nie hejtuj, pisz kulturalne i zgodne z prawem komentarze! Jeśli widzisz niestosowny wpis - kliknij „zgłoś nadużycie”.

Podaj powód zgłoszenia

Nikt jeszcze nie skomentował tego artykułu.
Wróć na strefaedukacji.pl Strefa Edukacji
Dodaj ogłoszenie