Lista lektur obowiązkowych i uzupełniających do liceum i technikum. Co się zmieniło w kanonie lektur? Oto obowiązująca lista

W szkołach ponadpodstawowych uczniowie mają sporo lektur, z którymi muszą się zapoznać. Nic dziwnego, w końcu okres liceum czy technikum to przygotowania do egzaminu dojrzałości. Jakie lektury obowiązują w liceum i technikum? Przypomnijmy, że pozycje te będą się z od siebie różnić w zależności od wyboru tzw. rozszerzenia. Jeśli uczniowie nie wiążą swojej przyszłości z językiem polskim, najpewniej zdecydowali się na poziom podstawowych. Osoby, chcące rozwijać się w zakresie przedmiotów humanistycznych wybrały poziom rozszerzony. Obowiązuje także podział na lektury obowiązkowe oraz uzupełniające. Nauczyciel spośród tych drugich wybiera takie, które są według niego najbardziej wartościowe i omawia je z uczniami.

Uczniowie, którzy zdecydowali się na naukę języka polskiego w zakresie podstawowym w liceum bądź technikum, będą omawiać poniższe pozycje. Lista lektur obowiązkowych przedstawia się w następujący sposób:

• Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy wg św. Jana;
• Jan Parandowski, Mitologia, część I: Grecja,
• Homer, Iliada (fragmenty), Odyseja (fragmenty);
• Sofokles, „Antygona”,
• Horacy, wybrane utwory;
• „Bogurodzica”, „Lament świętokrzyski” (fragmenty), „Legenda o św. Aleksym” (fragmenty), „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” (fragmenty);
• „Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu” (fragmenty);
• „Pieśń o Rolandzie” (fragmenty);
• Gall Anonim, „Kronika polska” (fragmenty);
• Dante Alighieri, „Boska komedia” (fragmenty);
• Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47, tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich;
• Piotr Skarga, „Kazania sejmowe” (fragmenty);
• wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński;
• Jan Chryzostom Pasek, „Pamiętniki” (fragmenty);
• William Szekspir, „Makbet”, „Romeo i Julia”;
• Molier, „Skąpiec”;
• Ignacy Krasicki, „Hymn do miłości ojczyzny”, wybrane satyry;
• Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej;
• Adam Mickiewicz, „Oda do młodości”; wybrane ballady, w tym „Romantyczność”; wybrane sonety z cyklu „Sonety krymskie” oraz inne wiersze; „Konrad Wallenrod”, Dziady cz. III;
• Juliusz Słowacki, „Kordiabn”; wybrane wiersze, w tym „Grób Agamemnona” (fragmenty), „Testament mój”;
• Zygmunt Krasiński, „Nie-Boska komedia”;
• Cyprian Kamil Norwid, wybrane wiersze;
• Bolesław Prus, „Lalka”, „Z legend dawnego Egiptu”;
• Eliza Orzeszkowa, „Gloria victis”;
• Henryk Sienkiewicz, „Potop”;
• Adam Asnyk, wybór wierszy;
• Fiodor Dostojewski, „Zbrodnia i kara”;
• wybrane wiersze następujących poetów: Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff;
• Stanisław Wyspiański, „Wesele”;
• Władysław Stanisław Reymont, „Chłopi” (tom I -Jesień)', 31)
• Stefan Żeromski, „Rozdziobią nas kruki, wrony...” , „Przedwiośnie”;
• Witold Gombrowicz, „Ferdydurke” (fragmenty);
• wybrane wiersze następujących poetów: Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Kazimiera Iłłakowiczówna, Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy;
• Tadeusz Borowski, „Proszę państwa do gazu”, „Ludzie, którzy szli”;
• Gustaw Herling-Grudziński, „Inny świat”;
• Hanna Krall, „Zdążyć przed Panem Bogiem”;
• wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, wybrane wiersze, w tym z tomu „Ocalenie”, oraz „Traktat moralny” (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, wybrane wiersze, w tym z tomów „Pan Cogito” oraz „Raport z oblężonego Miasta”, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Jan Polkowski, Wojciech Wencel;
• Albert Camus, „Dżuma”;
• George Orwell, Rok „1984”;
• Józef Mackiewicz, „Droga donikąd” (fragmenty);
• Sławomir Mrożek, „Tango”;
• Marek Nowakowski, „Raport o stanie wojennym” (wybrane opowiadanie), „Górą »Edek«” (z tomu Prawo prerii);
• Jacek Dukaj, „Katedra” (z tomu W kraju niewiernych);
• Antoni Libera, „Madame”;
• Andrzej Stasiuk, „Miejsce” (z tomu Opowieści galicyjskie);
• Olga Tokarczuk, „Profesor Andrews w Warszawie” (z tomu „Gra na wielu bębenkach”);
• Ryszard Kapuściński, „Podróże z Herodotem” (fragmenty)
• wybrane utwory okresu stanu wojennego;
• powojenna piosenka literacka - wybrane utwory Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej oraz wybrane teksty Kabaretu Starszych Panów, a także utwory w wykonaniu Ewy Demarczyk.

Z lektury uzupełniające dla liceum i technikum to:

• Sofokles "Król Edyp"
• "Kronika Książąt Polskich" oprac. Jerzy Wojtczak-Szyszkowski
• Mikołaj z Wilkowiecka "Historyja o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim" (fragmenty)
• "Dzieje Tristana i Izoldy" (fragmenty)
• Giovanni Boccaccio "Sokół"
• Mikołaj Rej "Żywot człowieka poczciwego" (fragmenty)
• Andrzej Frycz Modrzewski "O poprawie Rzeczypospolitej" (fragmenty)
• Miguel de Cervantes y Saavedra "Przemyślny szlachcic Don Kichote z Manczy" (fragmenty)
• Wespazjan Kochowski "Psalmodia polska" (wybór psalmów)
• Wacław Potocki "Transakcja wojny chocimskiej", (fragmenty z części I)
• Ignacy Krasicki "Monachomachia" (fragmenty)
• Stanisław Trembecki – wybrane utwory
• Franciszek Kniaźnin – wybrane utwory
• Jędrzej Kitowicz "Opis obyczajów za czasów panowania Augusta III" (fragmenty)
• Julian Ursyn Niemcewicz "Powrót posła"
• Stanisław Staszic "Przestrogi dla Polski" (fragmenty)
• Juliusz Słowacki "Beniowski" (fragmenty)
• Aleksander Fredro "Śluby panieńskie"
• Johann Wolfgang Goethe – "Cierpienia młodego Wertera" (fragmenty), "Faust" (fragmenty)
• George Byron "Giaur" (fragmenty)
• Adam Mickiewicz "Dziady cz. IV"
• Juliusz Słowacki "Listy do Matki" (fragmenty)
• Eliza Orzeszkowa "Nad Niemnem"
• Maria Konopnicka – wybór wierszy
• Henryk Sienkiewicz "Listy z podróży do Ameryki" (fragmenty)
• Stefan Żeromski "Echa leśne", "Ludzie bezdomni"
• Zofia Nałkowska "Granica"
• Tadeusz Peiper – wybór wierszy
• Joseph Conrad "Lord Jim";
• Anna Kamieńska, Anna Świrszczyńska, Julia Hartwig, Stanisław Grochowiak, Ryszard Krynicki, Edward Stachura, Adam Zagajewski, wybór wierszy
• Kazimierz Moczarski "Rozmowy z katem" (fragmenty)
• Zofia Nałkowska "Przy torze kolejowym" (z tomu "Medaliony")
• Witold Pilecki "Raport Witolda"
• Wiesław Kielar "Anus mundi"
• Jan Józef Szczepański "Święty"
• Zofia Kossak-Szczucka, "Pożoga. Wspomnienia z Wołynia 1917–1919"
• Tadeusz Różewicz "Kartoteka"
• Józef Czapski "Na nieludzkiej ziemi" (fragmenty)
• Leopold Tyrmand "Dziennik 1954" (fragmenty)
• Jarosław Iwaszkiewicz – wybrane opowiadanie
• Stanisław Lem "Wizja lokalna"
• John Ronald Reuel Tolkien "Władca pierścieni. Drużyna pierścienia"
• Samuel Beckett "Czekając na Godota"
• Friedrich Dürrenmatt "Wizyta starszej pani"
• Eugene Ionesco "Lekcja" lub inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.

Nauczyciel spośród tych lektur wybiera dwie i obowiązkowo omawia je w całości w lub we fragmentach.

Uczniowie, którzy wybrali poziom rozszerzony na języku polskim, będą musieli zapoznać się z większą liczbą książek. Obowiązują ich bowiem utwory z zakresu podstawowego, a ponadto lektury obowiązkowe i uzupełniające na tzw. rozszerzeniu.

Lista lektur obowiązkowych na poziomie rozszerzonym przedstawia się w następujący sposób:

• Arystoteles, „Poetyka”, „Retoryka” (fragmenty);
• Platon, „Państwo” (fragmenty);
• Arystofanes, „Chmury”,
• Wergiliusz, „Eneida” (fragmenty);
• św. Augustyn, „Wyznania” (fragmenty)
• św. Tomasz z Akwinu, „Summa teologiczna” (fragmenty);
• François Rabelais, „Gargantua i Pantagruel” (fragmenty);
• Michel de Montaigne, „Próby” (fragmenty);
• Jan Kochanowski, „Treny” (jako cykl poetycki);
• William Szekspir, „Hamlet”,
• wybrane utwory poetyckie z romantycznej literatury europejskiej, w tym wybrane wiersze angielskich poetów jezior;
• Juliusz Słowacki, „Lilla Weneda”;
• Cyprian Kamil Norwid, „Bema pamięci żałobny rapsod”, „Fortepian Szopena”, „Czarne kwiaty” (fragmenty), „Promethidion” (fragmenty);
• realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac, Ojciec Goriot lub Charles Dickens, Klub Pickwicka, lub Mikołaj Gogol, Martwe dusze, lub Gustaw Flaubert, Pani Bovary);
• Stanisław Wyspiański, „Noc listopadowa”;
• Franz Kafka, „Proces” (fragmenty);
• Michaił Bułhakow, „Mistrz i Małgorzata”;
• Stanisław Ignacy Witkiewicz, „Szewcy”;
• Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu „Sklepy cynamonowe”;
• Tadeusz Konwicki, „Mała Apokalipsa”;
• Jorge Luis Borges, wybrane opowiadanie;
• Janusz Głowacki, „Antygona w Nowym Jorku”;
• Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania;
• wybrane eseje następujących autorów: Jerzy Stempowski, Gustaw Herling-Grudziński, Zbigniew Herbert, Zygmunt Kubiak, Jarosław Marek Rymkiewicz (co najmniej po jednym utworze);
• wybrane teksty z aktualnych numerów miesięczników oraz kwartalników literackich i kulturalnych

Z kolei w lekturach uzupełniających na poziomie rozszerzonym znajdują się następujące pozycje:

• Erazm z Rotterdamu "Pochwała głupoty" (fragmenty)
• Tomasz Morus "Utopia" (fragmenty)
• Pedro Calderon de la Barca "Życie snem"
• Wolter "Kandyd" (fragmenty)
• Jean Jacques Rousseau "Nowa Heloiza" (fragmenty)
• wybrane utwory epickie okresu romantyzmu: Józef Ignacy Kraszewski, "Stara baśń", Victor Hugo "Nędznicy", Edgar Allan Poe – wybrane opowiadanie
• Henryk Rzewuski "Pamiątki Soplicy" (fragmenty)
• Władysław Stanisław Reymont "Chłopi" tom II "Zima"
• Aldous Huxley "Nowy wspaniały świat"
• Gabriela Zapolska "Moralność pani Dulskiej"
• Gustaw Herling-Grudziński "Wieża"
• Florian Czarnyszewicz "Nadberezyńcy"
• Bohumil Hrabal – wybrane opowiadania
• Wiesław Myśliwski "Widnokrąg"
• Julian Stryjkowski "Austeria"
• Umberto Eco "Imię róży"
• Zofia Kossak-Szczucka "Błogosławiona wina"
• Ferdynand Ossendowski – "Mocni ludzie", "Ludzie, zwierzęta, bogowie"
• Krystyna Lubieniecka-Baraniak "Gdy brat staje się katem"
• wybrane wiersze poetów polskich i obcych
• wybrana powieść polska i obca z XX lub XXI wieku
• wybrany dramat polski i obcy z XX lub XXI wieku
• Jan Paweł II – "Przekroczyć próg nadziei" (fragmenty), "Tryptyk rzymski", "Pamięć i tożsamość" (fragmenty), "Fides et ratio" (fragmenty)
• Karol Wojtyła "Przed sklepem jubilera"
• Stefan Wyszyński "Zapiski więzienne"
• Paweł Zuchniewicz "Ojciec wolnych ludzi. Opowieść o Prymasie Wyszyńskim" lub inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.

W programie dla szkół ponadpodstawowych zamieszczono także zalecane dzieła teatralne i filmowe, z którymi nauczyciele mogą zapoznać uczniów. Są to:

• Amadeusz, reż. Miloš Forman;
• Dekalog, reż. Krzysztof Kieślowski, wybrane filmy z cyklu;
• Dziady, reż. Konrad Swinarski;
• Elektra, reż. Piotr Chołodziński;
• Emigranci, reż. Kazimierz Kutz;
• Kartoteka, reż. Krzysztof Kieślowski;
• Kordian, reż. Jerzy Englert;
• Lawa. Opowieść o "Dziadach" Adama Mickiewicza, reż. Tadeusz Konwicki;
• Moralność pani Dulskiej, reż. Tomasz Zygadło;
• Nad Niemnem, reż. Zbigniew Kuźmiński;
• Noc listopadowa, reż. Andrzej Wajda;
• Noce i dnie, reż. Jerzy Antczak;
• Rewizor, reż. Jerzy Gruza;
• Rękopis znaleziony w Saragossie, reż. Wojciech Jerzy Has;
• Iwona, księżniczka Burgunda, reż. Zygmunt Hübner;
• Sanatorium pod Klepsydrą, reż. Wojciech Jerzy Has;
• Śluby panieńskie, reż. Andrzej Łapicki;
• Wizyta starszej pani, reż. Jerzy Gruza;
• Ziemia obiecana, reż. Andrzej Wajda;
• Przerwanie działań wojennych, reż. Juliusz Machulski.

W kanonie lektur zaszło kilka zmian, m.in. z lektur obowiązkowych na poziomie podstawowym usunięto wiersze Marcina Świetlickiego. Dodano z kolei do lektur uzupełniających (również na poziomie podstawowym) takie utwory jak: „Władca Pierścieni. Drużyna Pierścienia” J.R.R. Tolkiena oraz „Ludzi bezdomnych” Stefana Żeromskiego.