Losy młodzieży polskiej pod zaborami. Omów zagadnienie na podstawie „Dziadów” części III. Odpowiedź do pytania jawnego na maturę

Ustny egzamin maturalny z języka polskiego w 2025 roku będzie wyglądał tak, jak ten ubiegłoroczny (dla uczniów piszących maturę w formule 2023). Składa się on więc z:

• jawnego pytania, które sprawdza znajomość treści i problematyki danej lektury, a także tworzenie wypowiedzi na jej temat z uwzględnieniem wybranego kontekstu;
• niejawnego pytania, które oparte jest na tekście literackim, ikonicznym lub dotyczącym języka.

Jak przebiega matura ustna z polskiego 2025?

• Przygotowanie zdającego do odpowiedzi (15 minut);
• wypowiedź monologowa zdającego dotycząca wylosowanych przez niego zadań (10 minut);
• rozmowa z egzaminatorami związana z wypowiedzią zdającego (5 minut).

Łączny czas trwania egzaminu to 30 minut. Maksymalna liczba punktów, którą można uzyskać na egzaminie ustnym z języka polskiego, wynosi 30. Próg zdawalności w przypadku tej matury to 30 proc., a więc trzeba mieć przynajmniej 9 punktów, żeby zdać.

Dobrym pomysłem przed maturą jest zapoznanie się z listą jawnych pytań na egzamin 2025.
W tym roku jest ich mniej, bo 68.

Wstęp: Losy młodzieży polskiej pod zaborami były tragicznym efektem rozbiorów Polski (1772, 1793, 1795), które doprowadziły do zniknięcia państwa polskiego z mapy Europy. Władze carskie likwidowały polskie szkoły, uniwersytety i inne instytucje kulturalne, starając się złamać ducha narodowego. Młodzież, często związana z tajnymi stowarzyszeniami, była aresztowana, zsyłana na Syberię lub zmuszona do emigracji.

Młodość Adama Mickiewicza była naznaczona doświadczeniami typowymi dla polskiej młodzieży pod zaborami. Podczas studiów w Wilnie Mickiewicz zaangażował się w działalność konspiracyjną w Towarzystwie Filomatów, które skupiało młodzież akademicką i miało na celu krzewienie wiedzy, ale też podtrzymywanie ducha patriotyzmu w zaborze rosyjskim. Filomaci i związane z nimi Towarzystwo Filaretów (do którego Mickiewicz również należał) byli jednymi z pierwszych organizacji, które aktywnie przeciwstawiały się rusyfikacji i wspierały ideę odzyskania niepodległości przez Polskę.

W 1823 roku władze rosyjskie odkryły działalność Filomatów i Filaretów. Mickiewicz, podobnie jak wielu jego przyjaciół, został aresztowany. Przeszedł ciężkie śledztwo, które zakończyło się wyrokiem zesłania w głąb Rosji. Spędził tam pięć lat, przebywając między innymi w Odessie, Moskwie i Petersburgu. Zesłanie miało ogromny wpływ na jego twórczość i światopogląd. Te wydarzenia znalazły bezpośrednie odzwierciedlenie w jego twórczości, zwłaszcza w III części „Dziadów”.

Teza: W literaturze i sztuce epoki romantyzmu młodzież polska przedstawiana była jako awangarda walki o niepodległość. Twórcy, tacy jak Mickiewicz, Norwid czy Słowacki, podkreślali jej rolę w procesie odbudowy państwa polskiego. W „Dziadach” III części Mickiewicz pokazuje, że los młodych patriotów, mimo cierpień, ma głębszy sens – ich ofiara staje się nadzieją na przyszłe zmartwychwstanie ojczyzny.

Odwołanie do lektury: W III części „Dziadów” Mickiewicz opisuje brutalne represje, jakich doświadczali młodzi Polacy ze strony władz rosyjskich, zwłaszcza po stłumieniu powstania listopadowego. W scenie VII („Salon warszawski”) pojawia się opis polskiej inteligencji i młodzieży, która była systematycznie prześladowana przez carskie władze. Ukazany jest tu kontrast między patriotycznie nastawioną młodzieżą a elitą, która nie tylko nie wspiera walki o wolność, ale wręcz zdradza narodowe ideały.

Los Rollisona, jednego z bohaterów dramatu, ilustruje okrutne metody rosyjskiej administracji. Rollison, młody student, aresztowany pod fałszywymi zarzutami i brutalnie torturowany, symbolizuje młodzież, która była ofiarą politycznych prześladowań. Scena jego tragicznej śmierci, której nie udało się zapobiec nawet wstawiennictwu jego niewidomej matki, pokazuje bezwzględność władz rosyjskich i ich celowe niszczenie patriotycznej młodzieży.

Przemiana Gustawa w Konrada symbolizuję przemianę całego pokolenia, które z romantycznych idealistów, skupionych na osobistych doświadczeniach, staje się pokoleniem zaangażowanym w walkę o wolność narodu. Podobnie jak Gustaw, młodzież doświadczyła osobistych rozterek i cierpień, jednak pod wpływem represji zaborców i narodowych tragedii, następuje jej duchowe odrodzenie – młodzi ludzie, pełni buntu i nadziei, przyjmują na siebie misję ratowania Polski. Konrad, uosabiający ten nowy typ bohatera, staje się symbolem młodzieżowego buntu i gotowości do poświęcenia się dla ojczyzny, co odzwierciedla szerszy proces przemiany młodego pokolenia z ofiar w aktywnych bojowników o wolność.

Pomimo okrutnych prześladowań, które dotykają polską młodzież, Mickiewicz ukazuje ją jako grupę niezłomną i gotową na najwyższe poświęcenie w walce o wolność. Konrad, główny bohater dramatu, to uosobienie mesjanizmu i romantycznego buntu. Jego monolog w „Wielkiej Improwizacji” wyraża pragnienie poświęcenia dla ojczyzny oraz głęboką wiarę w misję młodego pokolenia, które ma wyzwolić Polskę spod zaborów.

Młodzież przedstawiona w „Dziadach” jest także nośnikiem wartości moralnych i duchowych. Mickiewicz wprowadza do dramatu motyw walki dobra ze złem, gdzie młodzi patrioci stają po stronie prawdy i wolności, a ich cierpienie staje się częścią większego planu zbawienia narodowego, wpisując się w koncepcję mesjanizmu.

Przykładowe konteksty
[lista]
[*]„Kordian” Juliusza Słowackiego
„Kordian” to dramat romantyczny, w którym tytułowy bohater – młody, zbuntowany patriota – przechodzi wewnętrzną przemianę, stając się żarliwym bojownikiem o wolność Polski. Motyw młodzieży, która musi zmierzyć się z wewnętrznymi dylematami i podjąć trudne decyzje w walce o ojczyznę, przypomina losy Konrada z „Dziadów”. Kordian, podobnie jak Konrad, przeżywa kryzys wartości i stawia pytania o sens ofiary w walce z tyranią. W „Kordianie” ukazany jest także motyw młodzieńczego idealizmu, który zderza się z brutalną rzeczywistością.

[*]„Syzyfowe prace” Stefana Żeromskiego
Powieść ta przedstawia proces rusyfikacji młodzieży polskiej pod zaborem rosyjskim, koncentrując się na losach uczniów gimnazjum w Klerykowie. Młodzież, poddawana naciskom władz carskich, które próbują zniszczyć jej poczucie tożsamości narodowej, znajduje w sobie siłę do sprzeciwu i oporu. Główny bohater, Marcin Borowicz, przechodzi metamorfozę – od uległości wobec rusyfikatorów do świadomego patriotyzmu. W „Syzyfowych pracach” podobnie jak w „Dziadach” widzimy, jak młode pokolenie jest zmuszane do zmierzenia się z trudną rzeczywistością, w której walka o tożsamość i przetrwanie narodu staje się priorytetem.

[*]„Gloria victis” Elizy Orzeszkowej
Nowela Orzeszkowej opowiada o powstaniu styczniowym i tragicznych losach młodych powstańców, którzy zginęli w walce z carskimi wojskami. Młodzi bohaterowie – pełni zapału, odwagi i patriotyzmu – stają w obronie ojczyzny, mimo że ich walka kończy się klęską. Orzeszkowa, podobnie jak Mickiewicz w „Dziadach”, idealizuje młodzież jako pokolenie gotowe na najwyższe poświęcenie, a ich ofiara zostaje przedstawiona jako heroiczna i mająca głębszy sens dla przyszłych pokoleń.

Podsumowanie: Literatura ukazuje losy polskiej młodzieży pod zaborami jako tragiczne, ale zarazem pełne heroizmu i duchowej siły. Młodzi bohaterowie dramatu Mickiewicza stają się symbolami walki o wolność, a ich cierpienia wpisują się w romantyczny mit Polski jako narodu wybranego, który przez ofiarę i cierpienie ma odzyskać niepodległość. Mickiewicz, wykorzystując wątki historyczne i religijne, tworzy obraz młodzieży, która mimo prześladowań pozostaje niezłomna i wierna narodowym ideałom.