„Mały Książę” Antoine de Saint-Exupery. Informacje o lekturze na egzaminie ósmoklasisty2023: streszczenie, notatki, bohaterowie

Narratorem w utworze jest pilot, który wspomina swoje dzieciństwo, a także wypadek podczas lotu, gdzie konieczne było awaryjne lądowanie na Saharze. Historia rozpoczyna się od wspomnienia, kiedy to widząc, będąc małym chłopcem, w jednej z książek zauważył rysunek węża boa, połykającego zwierzę. Wówczas zainteresowany tematem postanowił narysować słonia zjedzonego przez węża. Rysunek ten pokazywał dorosłym, jednocześnie pytając, czy boją się tego, co widzą. Jednak każdy odpowiadał, że według niego na rysunku jest kapelusz.

Narrator stworzył więc inny rysunek, w którym dokładnie widoczny był słoń w brzuchu węża. Dorośli, widząc to dzieło, poradzili chłopcu, żeby zajął się nauką geografii, historii czy innych przedmiotów. Te doświadczenia z dzieciństwa zniechęciły przyszłego pilota do rozwijania talentu malarskiego.

Sześć lat temu od przedstawienia tych wydarzeń pilot musiał awaryjnie lądować na Saharze. Któregoś dnia obudził go głos, proszący, by narysował mu owieczkę. Narrator zapytał małego chłopca, co tu robił, ten jednak ponawiał swoją prośbę. Pilot początkowo narysował to, co potrafił – boa, który połknął słonia. Jednak chłopiec zaprzeczył, mówiąc, że nie chce węża, który połknął zwierzę, bo on zajmie za dużo miejsca.

Później narrator na różne sposoby starał się narysować baranka, jednak Mały Książę wciąż nie był zadowolony. Ostatecznie zdenerwowany pilot narysował skrzynkę, mówiąc, że w środku znajduje się baranek. Ten rysunek spodobał się chłopcu.

Mały Książę zadawał wiele pytań, ale nie mówił wiele o sobie. Zapytał pilota, z jakiej planety przybył, opowiadał o owieczce i zdradził, że miejsce, z którego on pochodzi, jest bardzo niewielkie. Pilot przypuszczał, że planeta chłopca to asteroida B 612. Z biegiem czasu pilot uzyskiwał nowe informacje na temat Małego Księcia. Jednego dnia pilot usłyszał od chłopca, że jego planetę porastały baobaby, które mogły doprowadzić nawet do zniszczenia tak małej planety, dlatego Mały Książę musiał ją codziennie pielęgnować.

Innego dnia chłopiec wyznał także, że na jego planecie zachody słońca można oglądać niemal non stop. Powiedział pilotowi, że któregoś dnia obserwował to zjawisko aż czterdzieści trzy razy.

Piątego dnia pobytu na pustyni nawiązała się rozmowa na temat tego, czy owieczki jedzą kwiaty. Pilot wyjaśnił, że tak. Z kolei Mały Książę opowiedział o swoich obawach. Na jego planecie jest kwiat, którego bardzo kocha i boi się, czy owieczka go nie zje. Mały Książę rozpłakał się, a narrator pocieszył go, mówiąc, że dla owieczki narysuje kaganiec, a dla kwiatu zbroję. Małego Księcia łączyła z Różna bliska relacja, jednak szybko okazało się, że kwiat był kapryśny i nieskromny. Chłopiec postanowił więc opuścić swoją planetę.

Ostatniego dnia przed opuszczeniem planety Mały Książę wyczyścił kratery i wygasły wulkan, wyrwał pędy baobabów, podlał Różę i pożegnał się z nią. Róża poprosiła go o wybaczenie oraz zdjęcie z niej klosza przed wyjazdem Małego Księcia.

Mały Książę rozpoczął swoją przygodę. Wędrował do asteroid: 325, 326, 327, 328, 329 i 330. Tam spotykał różnych ludzi:

• Króla, który odziany był w płaszcz, zajmujący całą małą planetę. Władca chciał, żeby wykonywać jedynie jego rozkazy i cieszył się, że przybył do niego poddany.
• Próżnego – skupiony był tylko na sobie, nie słyszał pytań Małego Księcia, chciał jedynie, żeby chłopiec go podziwiał.
• Pijaka – wyznał on Małemu Księciu, że pije, aby zapomnieć. Wizyta na ten planecie bardzo zasmuciła chłopca.
• Bankier – był on tak zajęty liczeniem, że w ogóle nie zwrócił uwagi na Małego Księcia. Mieszkaniec tej planety opowiedział chłopcu o tym, że liczy gwiazdy, które do niego należą.
• Latarnika – który co minutę musiał gasić i zapalać latarnię, bo dzień trwał tutaj bardzo krótko.
• Geografa – który spisuje relacje odkrywców, a następnie sprawdza ich autentyczność. To właśnie on radzi Małemu Księciu, by udał się na planetę Ziemia.

Po przybyciu na Ziemię Mały Książę spotkał węża, który obiecał mu, że jeśli będzie chciał wrócić na swoją planetę, to otrzyma od niego pomoc. Chłopiec wędrował po pustyni. Spotkał: kwiat z zaledwie trzema płatkami i iglice skalne. Następnie dotarł do ogrodu pełnego róż. Ten widok bardzo go zasmucił, bo myślał, że jego kwiat jest wyjątkowy.

W chwili, gdy płakał, podszedł do niego Lis. Nawiązała się między nimi rozmowa. Lis poprosił, by Mały Książę go oswoił, bo dopiero wówczas mogliby stać się przyjaciółmi. Tak też się stało. Chwila rozstania była dla nich trudna, jednak dzięki tej lekcji Mały Książę zrozumiał, że jego Różna nie jest jedną z wielu, bo została przez niego oswojona – codziennie z nią rozmawiał, nakrywał kloszem itd.

Następnie Mały Książę spotkał Zwrotniczego. Ten opowiedział mu, że ludzie ciągle się spieszą i nie patrzą na świat dookoła, w przeciwieństwie do dzieci. Mały Książę spotyka także Kupca, który chciał sprzedać mu pigułki dające czas.

Od czasu pobytu Małego Księcia i pilota na pustyni minął już tydzień. Kończyły się już zapasy wody, w związku z czym udali się w poszukiwaniu studni. Po długiej wyprawie wreszcie ją znaleźli. Oboje ugasili pragnienie, pilot widział jednak, że Mały Książę coś przed nim ukrywa. Okazało się, że niebawem mija rok, odkąd chłopiec jest na Ziemi. W atmosferze przygnębienia chłopiec poprosił pilota, by przyszedł w to samo miejsce jutro wieczorem.

Gdy pilot przybył w umówione miejsce, okazało się, że Mały Książę rozmawia z wężem. Chłopiec zapytał swojego rozmówcę, czy jego jad jest dobry i czy nie będzie za długo cierpiał. Przerażony pilot chciał zastrzelić węża, ale ten zniknął, pochwycił więc Małego Księcia w ramiona.

Okazało się, że pilot naprawił już swój samolot, a Mały Książę również będzie mógł wrócić na swoją planetę. Chłopiec pocieszył mężczyznę, wyznał, że na zawsze będą przyjaciółmi i powiedział, że kiedy tylko będzie patrzył w niebo, może usłyszeć jego śmiech. W nocy Mały Książę zniknął. Pilot widział tylko błysk i jego ciało leżące na piasku. Na koniec narrator wyznał, że nikomu nie opowiedział historii Małego Księcia, aż do tego momentu.

Warto jest zapamiętać także bohaterów, którzy występują w tej lekturze obowiązkowej na egzaminie ósmoklasisty 2023:

• Mały Książę – złotowłosy chłopiec, mieszkaniec asteroidy B 612, wrażliwy, spontaniczny, ciekawy świata. Nie rozumie rzeczywistości dorosłych.
• Pilot – narrator, utożsamiany jest niekiedy z autorem „Małego Księcia”.
• Król – ma dużą potrzebę rządzenia i tego, by wszyscy go słuchali, nawet mimo tego, że na jego planecie nie ma poddanych.
• Próżny/Pyszałek – oczekuje od wszystkich tego, by go oklaskiwali i podziwiali.
• Pijak/Opoj – popadł w nałóg pijaństwa, by zapomnieć właśnie o tym nałogu.
• Bankier/Biznesmen – przez całe życie zajęty był liczeniem gwiazd, uważał, że wszystkie należą do niego.
• Latarnik – co chwilę zapalał i gasił latarnię.
• Geograf – notuje odkrycia geograficzne.
• Lis – przyjaciel Małego Księcia.

W kontekście zbliżającego się egzaminu ósmoklasisty 2023 bardzo ważne jest przypomnienie sobie ważnych motywów występujących w lekturze. Mogą one okazać się przydatne w pisaniu rozprawki lub opowiadania. Motywy, które można wyróżnić w „Małym Księciu” to:

• Motyw przyjaźni – między pilotem a Małym Księciem czy Małym Księciem i Lisem.
• Motyw miłości – alegorycznie relację Małego Księcia i Róży można odczytać jako trudną miłość. Główny bohater kocha swój kwiat, jednak trudno jest mu budować z nim relacje, nie mogą się ze sobą porozumieć.
• Motyw śmierci – odejście Małego Księcia z Ziemi można w sposób symboliczny odebrać jako śmierć. Powoduje ona w bliskich mu osobach (np. pilocie) smutek i inne trudne emocje.
• Motyw podróży – jest on widoczny zarówno w opowieściach Małego Księcia, który odwiedza różne planety, jak i w historii pilota, bo cała jego opowieść jest wędrówką.
• Motyw próżności – widać go u Pyszałka, który za wszelką cenę chce, żeby go chwalić.
• Motyw władzy – reprezentuje go król.
• Motyw dzieciństwa/dziecka – zostało ono przedstawione bardzo pozytywnie, to właśnie dzieci są tymi, którzy wiedzą i rozumieją więcej.

Lektura ta zawiera sporo znanych cytatów, które można zapamiętać i wykorzystać, np. w trakcie pisania wypracowania. Przedstawiamy te najważniejsze:

• Dobrze widzi się tylko sercem. Najważniejsze jest niewidoczne dla oczu.
• Lecz oczy są ślepe. Szukać należy sercem.
• Wśród ludzi jest się także samotnym.
• Mowa jest źródłem nieporozumień.
• Wszyscy dorośli byli kiedyś dziećmi. Tyle że nieliczni spośród nich jeszcze to pamiętają.
• Idąc prosto przed siebie, nie można zajść daleko.
• A drogi prowadzą zawsze do ludzi.
• Poznaje się tylko to, co się oswoi.
• Decyzja oswojenia niesie w sobie ryzyko łez.
• Ludzie mają zbyt mało czasu, aby cokolwiek poznać. Kupują w sklepach rzeczy gotowe. A ponieważ nie ma magazynów z przyjaciółmi, więc ludzie nie mają przyjaciół.

Warto zaznaczyć, że opowieść o Małym Księciu można odczytywać symbolicznie. Niektórzy określają ją mianem baśni, inni powiastki filozoficznej. Warto zapamiętać sobie cechy charakterystyczne dla tych gatunków, które widoczne są w „Małym Księciu”.

Cechy baśni:

• bohaterowie to symbole (np. lis, róża) bądź alegorie (np. Pijak, Król);
• zawiera pouczenie: zarówno uproszczona fabuła, jak i postacie służą ukazaniu uniwersalnych prawd o świecie;
• prosty język;
• dziecięcy adresat;
• przenikanie świata realistycznego i fantastycznego;
• utwór pisany prozą;
• prosta moralność, której obce są obłuda i fałsz;
• nadprzyrodzona wiedza symbolicznej baśniowej postaci lisa: przed nim (podobnie jak przed wróżkami) nic się nie ukryje;
• motyw wędrówki.

Cechy powiastki filozoficznej:

• symbolika bohaterów utworu służąca ukazaniu prawd filozoficznych, ponadczasowych;
• aforyzmy, sentencje;
• krytyka materializmu dorosłych (charakterystyczna dla powiastki – drwina i ironia);
• adresat zarówno dziecięcy, jak i dorosły;
• określony czas i miejsce zdarzeń;
• utwór prozatorski;
• zakłamanie w postawie dorosłych;
• niewiedza i chęć poznania prawdy głównego bohatera.

Źródło: ZPE