Matematyczne Noble przyznane. Kto zwyciężył? „W tym roku wręczenie Medali Fieldsa miało szczególny charakter”

Magdalena Konczal
Magdalena Konczal
Matematyczne noble 2022 przyznane. Kto zwyciężył?
Matematyczne noble 2022 przyznane. Kto zwyciężył? Archiwum prywatne prof. Jacka Miękisza
Nagrody Fieldsa nie bez przyczyny nazywane są matematycznymi Noblami. To szczególne wyróżnienie przyznawane jest za wyjątkowe osiągnięcia w dziedzinie królowej nauk. Chociaż Nagroda Fieldsa wręczana jest już od 86 lat, to Maryna Viazovska (laureatka tegorocznej edycji), jest dopiero drugą nagrodzoną kobietą.

Nagrody Fieldsa 2022. Tegoroczni laureaci

Wyróżnienie to przyznawane jest co cztery lata od 1936 roku, z przerwą w trakcie II wojny światowej. Medale wręczane są podczas Międzynarodowego Kongresu Matematyków, czyli największej na świecie konferencji poświęconej królowej nauk. Laureatów ustala z kolei Międzynarodowa Unia Matematyczna. W tym roku zdecydowano, że matematyczne Noble wylądują w rękach: Hugona Duminil-Copina, June Huha, Jamesa Maynarda oraz Maryny Viazovskiej.

Jak podkreśla Jacek Miękisz – profesor na Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki UW – tegoroczna uroczystość przyznania Medali Fieldsa była szczególna z kilku względów.

– Z powodu agresji Rosji na Ukrainę, Międzynarodowy Kongres Matematyczny został przeniesiony z Saint Petersburga do przestrzeni wirtualnej. Dzięki zaproszeniu i pomocy fińskich organizacji naukowych wręczenie medali odbyło się na żywo w Helsinkach. Uroczystości otworzył swoim wystąpieniem prezydent Finlandii Sauli Niinistö. Było mu niezmiernie miło, że gości matematyków, którzy odkrywają absolutne prawdy niezmienne w czasie. Jednocześnie wspomniał, że spotykamy się w wyjątkowej sytuacji, kiedy niedaleko trwa atak wojenny Rosji na Ukrainę – mówi prof. Miękisz, który osobiście uczestniczył w wydarzeniu.

Uroczyste wręczenie nagród odbyło się 5 lipca 2022 roku.

Hugo Duminil-Copin. Rachunek prawdopodobieństwa i statystyka fizyczna

Podczas uroczystości zaprezentowano krótkie filmy, dotyczące każdego z laureatów, które miały w przystępny sposób pokazać zarówno sylwetkę danej osoby, jak i jej pracę i wybitne osiągnięcia.

– Mam to szczęście, że moja praca i moja pasja są tą samą rzeczą – mówił w trakcie nagrania Hugo Duminil-Copin. – Chciałbym, by udało mi się pokazywać, jak piękna jest matematyka i jak niesamowitym doświadczeniem jest bycie matematykiem.

Hugo Duminil-Copin to profesor, pracujący na Uniwersytecie Genewskim, a także w prestiżowym Instytucie Zaawansowanych Badań Naukowych. Medal Fieldsa przyznano mu za rozwiązanie problemów w teorii przejść fazowych w fizyce statystycznej.

– Pomyślmy o fontannie. Jeśli wieje wiatr, wszyscy wiedzą, że strumień wody zostanie skierowany w konkretnym kierunku. Nie mamy jednak możliwości, żeby obserwować zachowanie każdej z kropli wody i śledzić tor, po którym się porusza. Co więc powinniśmy zrobić? Zamiast próbować zrozumieć zachowanie każdej z kropli wody, spójrzmy na prawdopodobieństwo, z jakim ona się zachowuje. Nie próbujmy zrozumieć zachowania całego systemu, ale spójrzmy, jakie jest jego typowe zachowanie – opowiada francuski matematyk.

Prof. Jacek Miękisz zauważa, że problem rozwiązany przez badacza próbowano rozwikłać już przez dłuższy czas.

– Typowy przykład przejścia fazowego możemy obserwować w zimie. W temperaturze zera stopni Celsjusza współistnieją lód i woda. Kiedy temperatura wzrośnie, to woda zamarza, a gdy się obniży, to lód się topi. Przejście wody w lód i odwrotnie jest skokowe, nieciągłe. Hugo Dominil-Copin badał własności modelu Isinga opisującego znane nam wszystkim magnesy. Tracą one własności magnetyczne przy podgrzaniu do temperatury krytycznej Curie. Pokazał, że jest to przejście fazowe typu ciągłego, w temperaturze krytycznej istnieje tylko jedna faza nienamagnesowana – tłumaczy prof. Miękisz.

June Huh. Związki między kombinatoryką a geometrią algebraiczną

Kolejnym laureatem Nagród Fieldsa 2022 jest June Huh – amerykańsko-koreański matematyk, pracujący na Uniwersytecie w Princeton. Wyróżnienie otrzymał m.in. za pokazanie związków między pozornie odległymi dziedzinami kombinatoryką a geometrią algebraiczną. Stworzył dowód równania Dowlinga-Wilsona.
– To bardzo stary problem, najprościej można wytłumaczyć go na przykładzie geometrii. Weźmy jakąś płaszczyznę i narysujmy na niej kilka punktów. Następnie połączmy każde kropki linią. Czy wówczas otrzymamy tyle punktów, ile jest linii? – opowiada June Huh.

Matematyk wspomina też, że jako nastolatek chciał zostać poetą i wcale nie był dobrym uczniem, jeśli chodzi o przedmioty ścisłe. Jednak to właśnie w matematyce znalazł coś, co go zafascynowało.

James Maynard. Odległości między liczbami pierwszymi

James Maynard to trzeci laureat Nagród Fieldsa 2022. Matematyk, pracujący na Uniwersytecie w Oxfordzie na co dzień zajmuje się badaniem liczb pierwszych.

– Liczby pierwsze, to takie, których nie można przedstawić jako iloczynu innych liczb. 2 i 3 są liczbami pierwszymi, ale 6 już nie, 6 = 2 x 3. Euklides pokazał, że jest nieskończenie wiele liczb pierwszych.

James Maynard udowodnił, że dla dowolnego m istnieje nieskończenie wiele przedziałów o ograniczonej długości zawierających m liczb pierwszych – wyjaśnia prof. Jacek Miękisz.

Maynard w krótkim filmiku, który został zaprezentowany podczas uroczystości tłumaczy, że liczby pierwsze są dla niego czymś naprawdę fascynującym.

– Są one fundamentem wszystkich liczb […]. Problem, którym interesuje się przez niemal całą moją matematyczną karierę, dotyczy odstępów między liczbami pierwszymi. Jeżeli spojrzymy na liczby pierwsze na osi liczb, to zauważymy, że odstępy między nimi rosną, a one stają się rzadsze. Razem ze współpracownikami odkryliśmy, że są grupy liczb pierwszych, które znajdują się blisko siebie – opowiada James Maynard.

Maryna Viazovska. Najbardziej gęste upakowanie kul jednostkowych

Ostatnią już laureatką Nagród Fieldsa 2022 jest Maryna Viazovska – Ukrainka na co dzień pracująca w Szwajcarii (Politechnika w Lozannie).

– Jestem z Kijowa i w lutym cały mój świat się zmienił. Nie tylko mój, ale też każdego człowieka, a szczególnie ludzi, żyjących w moim kraju – opowiada Viazovska. – Podczas tych pierwszych dni wojny zrozumiałam, jak bardzo lubię uczyć, bo właśnie dostałam swoje pierwsze zajęcia. Oczywiście, kiedy prowadzę zajęcia, muszę zapomnieć o wszystkim innym i być bardzo skupiona. Dzięki temu mogłam zapomnieć na chwilę o strachu i bólu, który noszę w sobie.

Maryna Viazovska zajęła się problemami interpolacyjnymi i optymalizacyjnymi, które jednak mogą mieć zastosowanie w praktycznych sytuacjach. Chodzi bowiem o możliwość jak najefektywniejszego ułożenia kul w danym miejscu.

– W 1611 roku Johannes Kepler postawił hipotezę, że najbardziej gęste upakowanie kul jednostkowych realizuje się w sieci kubicznej lub heksagonalnej. Możemy to zaobserwować na stoiskach z pomarańczami. Matematyczny dowód pojawił się jednak dość niedawno w pracy Thomasa Halesa, a Maryna Viazovska udowodniła nam, jakie struktury tworzą najgęściej upakowane kule w wymiarach 8 i 24 – opowiada prof. Miękisz.

Medale Fieldsa a Nagrody Nobla

Choć Medale Fieldsa nazywane są matematycznymi Noblami, to jednak w przeciwieństwie do nagród przyznawanych przez Szwedzką Akademię Nauk, mogą je otrzymać jedynie osoby do 40. roku życia. Znacznie mniejsza jest też kwotą, jaką otrzymują zwycięzcy.

– Finansowa gratyfikacja to tylko około 15 tys. dolarów w stosunku do prawie miliona noblowskiego. Medale Fieldsa wręczane są co cztery lata, a nie rokrocznie – wyjaśnia prof. Miękisz.

Pytamy, czy problemy, które poruszają nagrodzeni matematycy, mają także wpływ na inne dziedziny życia człowieka.

– Zdobywcy tegorocznych medali Fieldsa zajmują się, tak jak ich poprzednicy, fundamentalnymi problemami matematyki. Choć w badaniach niektórych z nich występują odniesienia do rzeczywistości poza matematycznej, to jednak ich motywacje są ściśle matematyczne. Nie wyklucza to oczywiście w przyszłości praktycznych zastosowań w innych gałęziach nauki czy wręcz życia codziennego. Obserwowaliśmy to już wielokrotnie w przeszłości – podsumowuje prof. Jacek Miękisz.

- - -
Jacek Miękisz jest profesorem matematyki na Wydziale Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego, prezesem Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Zajmuje się mechaniką statystyczną modeli typu Isinga opisujących tak zwane kwazikryształy oraz biomatematyką w skali mikro (regulacja genów) i makro (teoria gier ewolucyjnych).

od 12 latprzemoc
Wideo

Akcja cyberpolicji z Gdańska: podejrzani oszukali 300 osób

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na strefaedukacji.pl Strefa Edukacji