„Mitologia” Jana Parandowskiego. Poznaj najważniejsze mity do matury. Oto streszczenia, pytania do lektury i przykłady kontekstów

W kanonie lektur obowiązujących na maturze 2023 znajdziemy m.in. Mitologię Jana Parandowskiego. Wśród opublikowanych przez CKE jawnych zagadnień na maturę z języka polskiego, dziewięć dotyczy tego właśnie zbioru mitów. W każdej odpowiedzi należy uwzględnić wybrany kontekst. Taka informacja będzie też zawarta w poleceniu na maturze.

Oto zagadnienia na maturę 2023 z listy pytań jawnych dotyczące „Mitologii”:

1. Jaki obraz ludzkiego losu kreuje literatura? Omów zagadnienie na podstawie mitu o Syzyfie z Mitologii Jana Parandowskiego

• Lektura, którą trzeba znać: Mit o Syzyfie
• Główne motywy: fatum, kara i nagroda, pycha.
• Przykładowe konteksty: biblijny, kiedy życie ludzkie zawierza się stwórcy znajdziemy w Księdze Hioba lub w Psalmach, dotyczący charakteru epoki np. oświecenie, w którym w literaturze próbowano oddać człowieczy los w jego własne ręce to na przykład „Mowa o godności człowieka”, Pico della Mirandoli lub też inny przykład literacki czy „Przygody Robinsona Crusoe”, Daniela Defoe.

2. Motyw matczynej miłości. Omów zagadnienie na podstawie mitu o Demeter i Korze z Mitologii Jana Parandowskiego

• Lektura, którą trzeba znać: Mit o Demeter i Korze;
• Główne motywy: matczyna miłość, matka cierpiąca, poświęcenie, zmienność pór roku, nieposłuszeństwo, kara;
• Przykładowe konteksty: biblijny to matki, które przychodzą do Króla Salomona rozstrzygnąć spór o dziecko, spory jest wybór filmowych matek silnych i poświęcających się dla dobra dzieci np. „Cuda z nieba”, reż. Patricia Riggen czy „Maska” reż. Peter Bogdanovich.

3. Rola Fatum w świecie starożytnym. Omów zagadnienie na podstawie mitu o rodzie Labdakidów z Mitologii Jana Parandowskiego

• Lektura, którą trzeba znać: Mit o rodzie Labdakidów;
• Główne motywy: fatum, kara, pycha;
• Przykładowe konteksty: nieuchronność fatum, brak możliwości ucieczki i przechytrzenia losu, którego nie mogli zmienić nawet bogowie zobaczymy w „Antygonie” Sofoklesa czy „Iliadzie” Homera.

4. Motyw labiryntu w literaturze. Omów zagadnienie na podstawie mitu o Tezeuszu i Ariadnie z Mitologii Jana Parandowskiego

• Lektura, którą trzeba znać: Mit o Tezeuszu i Ariadnie;
• Główne motywy: labirynt, trudne wybory, ucieczka;
• Przykładowe konteksty: w literaturze „Imię róży” Umberto Eco, „Alicja w Krainie Czarów” Charles L. Dodgson, „Dżuma” Albert Camus. Kontekst filmowy znajdziemy w filmie „Labirynt Fauna”, reż. Guillermo del Toro.

5. Jakie wizje zaświatów można odnaleźć w literaturze? Omów zagadnienie na podstawie Mitologii Jana Parandowskiego

• Lektura, którą trzeba znać: mit o Hadesie, ale także inne mity, w których bohaterowie odwiedzają Hades (np. mit o Demeter i Korze). Mity przedstawiały wyraźny obraz zaświatów, który był albo dobry dla człowieka albo zły. O jego losie po śmierci miały decydować uczynki za życia i przychylność bogów;
• Główne motywy: śmierć, kara i nagroda, los, cierpienie;
• Przykładowe konteksty: „Tren X” Jana Kochanowskiego, w którym autor próbuje dać odpowiedź na pytanie: „w którą stronę, w którą się krainę udała” zmarła córka poety. Kochanowski nie przyjmuje tylko jednej koncepcji, odwołuje się także do starożytnych wierzeń i poglądów.

6. Mity jako metafory ludzkiego losu i działania. Omów zagadnienie na podstawie Mitologii Jana Parandowskiego

• Lektura, którą trzeba znać: mit o Syzyfie, mit o Narcyzie, mit o Ikarze i Dedalu, mit o Edypie czy mit o Prometeuszu;
• Główne motywy: fatum, nieposłuszeństwo, kara i nagroda;
• Przykładowe konteksty: „Syzyfowe prace” Stefa Żeromski, wiersz Stanisława Grochowiaka „Ikar".

7. Dramat człowieka zmagającego się z przeciwnościami losu. Omów zagadnienie na podstawie mitu o Heraklesie z Mitologii Jana Parandowskiego

• Lektura, którą trzeba znać: mit o Heraklesie;
• Główne motywy: fatum, cierpienie;
• Przykładowe konteksty: znajdziemy w filmie „Życie jest piękne” reż. Roberto Benigni, a także „Erin Brockovich”, reż. Steven Soderbergh). Literackie: „Stary człowiek i morze” Ernest Hemingway, literatura wojenna.

8. Problematyka winy i kary. Omów zagadnienie na podstawie wybranego mitu z Mitologii Jana Parandowskiego

• Lektura, którą trzeba znać: np. mit o Syzyfie, mit o Prometeuszu, mit o Dedalu i Ikarze;
• Główne motywy: wina i kara, fatum, cierpienie;
• Przykładowe konteksty: biblijny to Księga Rodzaju i wygnanie ludzi z raju, ale także „Szkice węglem” Henryka Sienkiewicza, wiersz „Lilie” Adama Mickiewicza. Natomiast kontekst z malarstwa to np. „Judyta i Holofernes” Carravaggio.

9. Jaki jest los dobroczyńców ludzkości? Omów zagadnienie na podstawie Mitologii Jana Parandowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.

• Lektura, którą trzeba znać: mit o Prometeuszu;
• Główne motywy: nagroda i kara, fatum, poświęcenie, heroizm (postawa prometejska);
• Przykładowe konteksty: można wykorzystać kontekst filmowy, a dokładnie „Lighthouse” Robertz Eggersz, muzyczny „Wspinaczka, czyli historia pewnej rewolucji” Lady Pank lub sięgnąć do „Ludzi bezdomnych” Stefana Żeromskiego.

Konteksty zastąpią to, co do tej pory rozumieliśmy jako teksty kultury. Będą potrzebne maturzystom przy pisaniu wypracowania, a także podczas matury ustnej. Wypracowanie maturalne jest na maturze stałym elementem. To zadanie zamykające arkusz egzaminacyjny. Wszyscy, którzy będą zdawać maturę w formule 2023, czyli na nowych zasadach. w wypracowaniu będą musieli odnieść się do minimum dwóch kontekstów. W czasie matury ustnej należy wykorzystać jeden kontekst. CKE podało listę kategorii, do których można sięgać, aby znaleźć adekwatne dzieła i teksty kultury to m.in. literatura, ale także film, sztuka czy muzyka.

Matura z języka polskiego w formule 2023 będzie się różnić od tzw. starej matury. Zmiany dotyczą m.in. wyglądu arkusza i wydłużonego czasu pracy, ale także wymagań. W tym roku maturzystów obejmuje między innymi notatka syntetyzująca, za którą można uzyskać aż 4 punkty.