Nauczyciel jak skoczek narciarski? Skuteczny przepis na ciekawe i udane lekcje. Jak je przygotować i przeprowadzić?

Małgorzata Meszczyńska
Małgorzata Meszczyńska
Aby lekcja była udana i skuteczna - trzeba zdobyć uwagę i zainteresowanie uczniów.
Aby lekcja była udana i skuteczna - trzeba zdobyć uwagę i zainteresowanie uczniów. Fot. Adam Winger / unsplash
„W wielu sytuacjach powodzenie sprawy zależy od jej rozpoczęcia. Dobry początek daje energię do działania, a złego rozpoczęcia nie daje się często naprawić aż do końca. Nauczyciel jest jak skoczek narciarski, wiele zależy od wybicia się na progu. Jeśli będzie nieprawidłowe, to cały skok nie będzie dobry” – mówi Danuta Sterna, nauczycielka i promotorka oceniania kształtującego. Jak zacząć i poprowadzić lekcję, aby była udana? Sprawdź rady ekspertów i praktyków.

Spis treści

Lekcję trzeba dobrze zacząć

„W pracy nauczyciela pierwsze minuty lekcji są najważniejsze. Sposób, w jaki rozpoczynamy zajęcia, jest kluczem do ożywionej lekcji lub do wygaszenia zainteresowania uczniów i uczenia się” - przekonuje Danuta Sterna – nauczycielka, wykładowczyni i entuzjastka dobrych praktyk w nauczaniu.

Przygotowując lekcję – niezależnie od tego czy odbywa się w szkole podstawowej, czy w szkole średniej, warto zastosować jedną z dwóch sprawdzonych strategii:

  • nabudowywanie wiedzy
  • nurkowanie

W jaki sposób stosować te metody? Oba sposoby związane są z pierwszą strategią oceniania kształtującego, która zaleca przedstawienie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu. Dzięki temu uczniowie już na wstępie widzą sens tego, czego się uczą.

Strategia nabudowywania – co to jest?

Strategia nadbudowywania, polega na przekazywaniu nowej wiedzy i jednoczesnym bazowaniu na tym, co już uczniowie wiedzą.
Skuteczne uczenie się zaczyna się, gdy pomagamy uczniom powiązać to, co już wiedzą, z tym, czego dopiero się nauczą. Badania pokazują, że ten sposób pomaga uczniom wydatnie poprawić skuteczność uczenia się (Bloom, 1976; Hattie, 1992; Marzano, 2019).

Nieporozumienia - jest to zabawny sposób, aby pomóc uczniom zidentyfikować błędne informacje i nieporozumienia, które im towarzyszą. Nauczyciel opracowuje przed lekcją quiz – Prawda/Fałsz ze stwierdzeniami, z których wszystkie wydają się prawdopodobne, ale wszystkie są fałszywe. Uczniowie rozwiązują quiz, a następnie nauczyciel ujawnia im, że stwierdzenia w teście są niedokładne lub źle sformułowane, i dlatego mogą być nieprawidłowo zrozumiane. Zachęca uczniów, aby podczas lekcji zweryfikowali swoje odpowiedzi oraz dowiedzieli się więcej o każdym z nieporozumień.

Haczyki informacyjne. Jak je wykorzystać na lekcji? Są to zajęcia mające na celu wzbudzenie zainteresowania uczniów pojęciami lub umiejętnościami, których mają się nauczyć. Nauczyciel może wykorzystywać krótkie filmy, nagłówki z prasy, obrazy i inne przyciągające uwagę multimedia. Można również wykorzystać anegdoty i osobiste historie związane z tematem lekcji.
Opracowując haczyki informacyjne, nauczyciel powinien wziąć pod uwagę pewne pytania, aby haczyki pracowały na rzecz tematu: Jakie koncepcje lub umiejętności mają uczniowie opanować?

  • Co jest naprawdę wyjątkowego, nowatorskiego, użytecznego itp. w tym, czego będziemy się uczyć?
  • Jakie historie lub anegdoty wzbudzą zainteresowanie uczniów, bez odwracania uwagi od tego, czego faktycznie będziemy się uczyć?

- Gdy uczniowie na początku zajęć pytają: ,,Po co się tego uczymy, skoro i tak nam się to nie przyda”, to wiemy, że niewiele na lekcji osiągniemy i zainteresowanie większości będzie marne. Argumentacja słowna nie przemawia do ucznia. Staram się zatem, nie dopuścić do zadania takiego pytania przez uczniów. Aktywizuję uczniów od samego początku lekcji – mówi Żaneta Wójcik, nauczycielka plastyki i techniki w Szkole Podstawowej nr 36 im. Narodów Zjednoczonej Europy w Tychach. - Szukając sposobów na zainteresowanie uczniów, niekoniecznie ciekawym dla nich tematem, zaczynam od przedstawienia obrazu, który jest w pewien sposób dla nich znany, oraz taki, o którym łatwo będzie im opowiadać. Jest to gwarancja dobrego początku lekcji. Takim obrazem jest np.: ,,Krzyk” Edvarda Muncha. Po ciekawej dyskusji na temat obrazu, jest mi dużo łatwiej przeanalizować z uczniami obraz o tematyce religijnej lub historycznej.

Kluczowe terminy. Jak pomóc je zapamiętać?

- Często potrzebujemy sposobu, aby pomóc uczniom zapoznać się z ważnymi terminami i pojęciami dotyczącymi lekcji. Korzystając z tej strategii, nauczyciel przedstawia uczniom kluczowe terminy i ich zwięzłe wyjaśnienia. Poleca uczniom posortowanie terminów na kategorie, które sami stworzą. Następnie uczniowie dzielą się swoimi kategoriami i uzasadnieniem – podpowiada Danuta Sterna.

W dalszym ciągu lekcji można prowadzić w klasie dyskusję na temat tego, w jaki sposób terminy i koncepcje są ze sobą powiązane, oraz jak są powiązane z wcześniejszą wiedzą uczniów. Na koniec lekcji można ponownie dokonać podziału na kategorie, wtedy uczniowie bezpośrednio mają okazje przekonać się, czego się nauczyli.

Metoda szukania różnic i podobieństw. Uruchom dziecięcą pamięć

Nauczyciel w skrócie przybliża uczniom nowy temat i prosi ich, aby w parach pomyśleli nad tym, do czego to jest podobne, z tego, co już znają, albo czym się to różni. Wnioski uczniów można zapisać na tablicy i wracać do nich, gdy odkryje się nowe podobieństwa i różnice.

- Wybieram tematy bliskie dziecku, związane z jego życiem i marzeniami. Nauka rysunku technicznego na przykładzie projektowania swojego domu lub pokoju, jest odzwierciedleniem ukrytych marzeń każdego dziecka. Coś, co mamy już w głowie, pozwala uruchomić proces nauki czegoś nowego – mówi Żaneta Wójcik, nauczycielka plastyki i techniki w Szkole Podstawowej nr 36 im. Narodów Zjednoczonej Europy w Tychach.

Na czym polegają strategie nurkowania w prowadzeniu lekcji?

Strategia nurkowania polega na wykonaniu przez uczniów zadań bez specjalnego ich do nich przygotowania. Oto 5 podstawowych sposobów:

  • szybka powtórka lub szybki quiz,
  • mapa wizualna,
  • zadanie na dobry początek,
  • ankietowanie uczniów
  • pytania kluczowe

Szybka powtórka. Nauczyciel prosi uczniów, aby przywołali z pamięci to, czego ostatnio nauczyli się na określony temat, wspólnie z kolegą lub koleżanką z klasy omówili ten temat, a następnie zaprezentowali reszcie klasy. Takie podejście pobudza uczniów do aktywności i pomaga nauczycielowi zorientować się, co tak naprawdę uczniowie wiedzą, a co trzeba powtórzyć.

- Można na poprzedniej lekcji opracować propozycje zadań do powtórki i właśnie te zadania polecić uczniom rozwiązać na następnej lekcji. Jest to dobry początek lekcji, bo każdy z uczniów zna polecenia i może osiągnąć sukces – podkreśla Danuta Sterna.

- W ramach „szybkiej powtórki” proponuję uczniom zwykle na początek lekcji grę MEMO: słowo i obraz. Rozkładam przed lekcją na ławkach obrazki, przedstawiające słownictwo omawiane na poprzedniej lekcji np. części ciała. Przy wejściu wręczam uczniom karteczki z nazwami części ciała po niemiecku. Uczniowie wchodzą i szukają swojego miejsca w sali. Kolejnym krokiem może być narysowanie człowieka i podpisanie jak największej liczby części ciała w języku niemieckim. Potem możemy poprosić o pozostawienie swojej kartki i zmianę miejsca. Uczniowie przesiadają się i uzupełniają podpisy na obrazku człowieka z innej grupy – mówi Patrycja Doroszewska, nauczycielka języka niemieckiego w Szkole Podstawowej nr 47 w Gdyni i w Gdyńskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli.

Szybki quiz - może być również skutecznym narzędziem rozpoczynania lekcji, poszerzania wiedzy podstawowej i zachęcenia uczniów do aktywnego udziału w lekcji. Pytania powinny być proste w formie, z niewielką liczbą możliwych odpowiedzi.

Mapa wizualna. Nauczyciel opracowuje przedstawienie graficzne tematu i prosi uczniów, aby:

  • Odgadli i uzasadnili symbole użyte w obrazie.
  • Odpowiedzieli na serię pytań na podstawie wyświetlanych informacji.

Można do tego użyć ilustracji z czasopism, własnych rysunków, obrazów z internetu. Jeśli przedstawienie graficzne jest dostępne przez całą lekcję, to kolejno uczniowie mogą znajdywać w nim to, czego właśnie się uczą.

Przykładowe zadanie: CHMURA WYRAZOWA (język obcy)

  • Przygotowujemy chmurę do konkretnego zagadnienia np. pogoda.
  • Prosimy uczniów o wyszukanie słów, które znają.
  • Następnie uczniowie tłumaczą resztę słów w grupach.
  • Kolejnym krokiem jest połączenie słów w kategorie oraz nazwanie ich.
  • Następnie uczniowie uzupełniają swoje kategorie dodatkowymi słowami i wyrażeniami, które znają.

- Polecam „Analizę obrazu w formie mapy myśli” – wykorzystuję do tego białe, przenośne tablice do których przyczepione są reprodukcje wybranych obrazów. Uczniowie w grupach, przy użyciu pisaków dopisują wokół swoje przemyślenia, zaznaczając strzałkami wybrane detale. Po 15 minutach, grupy zamieniają się miejscami. Każda grupa może odnaleźć coś nowego – mówi Żaneta Wójcik, nauczyciel plastyki i techniki w Szkole Podstawowej nr 36 im. Narodów Zjednoczonej Europy w Tychach.

Zadanie na dobry początek. Nauczyciel poleca uczniom, na początku lekcji, aby w parach rozwiązali zadanie lub problem związany z nowym tematem, którym uczniowie zajmowali się na poprzedniej lekcji. Dzięki temu nauczyciel i sami uczniowie wiedza, czy są przygotowani do następnej lekcji.

- Do końca życia będę pamiętać początki moich lekcji francuskiego w liceum. Pytanie Quel jour sommes nous aujourdhui czyli – jaki dziś dzień, data. Zapisywaliśmy na tablicy np 5 janvier 1995. Drugie pytanie: Quel temps fait-ill aujourdhui? czyli – jaka dziś pogoda. Z czasem w starszych klasach dochodziło pytanie: Quelles sont les actualiteś? czyli – jakie są bieżące wiadomości polityczne i społeczne? Dzięki takim początkom nauczyliśmy się mówienia o dacie, o pogodzie o tym co się dzieje na świecie, to znaczy opanowaliśmy przez powtarzanie słowa i zwroty potrzebne na co dzień w życiu. Stopniowo na pytania o pogodę i politykę odpowiadaliśmy w sposób coraz bardziej bogaty i zniuansowany. Na początku było to jedno proste zdanie – Jest ciepło, z czasem – Jest chłodniej niż wczoraj, zgodnie z prognozą leje” itp. - mówi Grażyna Bogusławska, była nauczycielka języka francuskiego w SLO II w Warszawie.

Jak podkreśla nauczycielka, taka metoda pracy dawała poczucie bezpieczeństwa i komfortu, bo nie była zaskoczeniem.

- Pracując w ten sposób wyraźnie widzieliśmy, że język służy nam do tego, do czego został wymyślony, czyli do komunikacji. Pozwalało, to również zorientować się co się dzieje w świecie, a także zachęcało do rzucenia okiem wcześniej na gazetę, aby nie wypaść źle w oczach rówieśników. Jednym słowem same plusy.

- Dobry start wróży dobry finał. Dlatego dbam, aby początek lekcji, administracyjny, był krótki (wpisuję tematy wcześniej) i miły (np. mówię: cieszę się, że Was widzę itp.). I niezwłocznie rozpoczynam zadaniem na dobry początek, najczęściej do wykonania w parach. Są to krótkie krzyżówki, rebusy, powtórka zagadnień ostatniej lub ostatnich lekcji, na zasadzie pytań i losowania patyczkami uczniów. Często stosuję burzę mózgów, skojarzenia, np. z czym kojarzy się chemia organiczna, jakie kwasy znajdziesz w swoim otoczeniu, wymień jakie rodzaje wody spotyka się w przyrodzie – mówi Bożena Sozańska, nauczycielka chemii w Zespole Szkolno-Przedszkolnym nr 11 w Gliwicach. - Lekcje o tlenie rozpoczynam od efektownego doświadczenia – spalania magnezu; stopów metali szukamy na krótkiej wycieczce w okolice szkoły, gdzie przyglądamy się pomnikowi z brązu, a w klasie oglądamy klucze, zamki, baterię, stoliki. Aby pokazać logikę ułożenia pierwiastków w układzie okresowym, wyświetlam układ Mendelejewa z 1863 roku, w którym uczony zamieścił jedynie 60 pierwiastków, podczas gdy dziś jest ich 118. Gdy dojdziemy z uczniami do opisania metod, jakimi mógł się posługiwać Mendelejew 160 lat temu, mam wrażenie, że uczniowie widzą postęp i jednocześnie podziwiają odkrywcę. Mendelejew jest też bohaterem mojej opowiastki o tym, jak odkrywając zjawisko kontrakcji uratował właścicielowi gorzelni głowę. Inne zadanie dotyczy Lavoisiera, który zajmował się wielu dziedzinami, m.in. udowodnił istnienie tlenu jako gazu potrzebnego do życia. Proszę uczniów, aby wyłowili z krótkiej notki biograficznej dziedziny, którymi się zajmował (dość odległe).

Chemiczka podkreśla, że sposób prowadzenia lekcji powinien być dopasowany do warunków i okoliczności, w jakich te zajęcia się odbywają:

- Okres pandemii i zdalnego nauczania skłonił mnie do głębszych poszukiwań elementów na start, aby wzbudzić zainteresowanie po drugiej stronie ekranu. Cały cykl lekcji o białkach podzieliłam na parę sekwencji, w których starałam się pokazać rolę białka w życiu przyrody ożywionej. Zaczęło się od wysłuchania piosenki ze słowami A. Osieckiej „Życie jest formą istnienia białka”. Potem analizowaliśmy budowę koronawirusa, w którym odnaleźliśmy 8 białek uczestniczących w ataku na białka człowieka. Kolejnym etapem było przypomnienie z jakich elementów składa się organizm człowieka z naciskiem, że 20 % naszego ciała to białka. Następnie uczniowie poszli do kuchni i z lodówek i szafek przynieśli różne, określone produkty żywnościowe i analizowali w nich zawartość białka – tłumaczy Bożena Sozańska.

Ankietowanie uczniów. Poprzedniego dnia nauczyciel opracowuje pytanie i wysyła je uczniom, aby spróbowali na nie odpowiedzieć. Pytanie powinno mieć na celu zasięgniecie opinii uczniów na nowy (frapujący ich) temat. Można użyć Formularza Google, a w nim zapytać uczniów np. o opinię na temat kary śmierci, poziom bezpieczeństwa w szkole, stosunku do UFO itp. Na początku lekcji nauczyciel wyświetla uzyskane od uczniów wyniki. Może je przedstawić w formie wykresu i omówić razem z uczniami. Nauczyciel może polecić uczniom opracowanie wyników i odpowiedź na pytania:

  • Jakie wzorce lub trendy zauważasz?
  • Kiedy patrzysz na dane, co przykuwa Twoją uwagę lub zaskakuje?
  • W jakim stopniu Twoje odpowiedzi są podobne do odpowiedzi reszty klasy?
  • W jaki sposób Twoje odpowiedzi różnią się od odpowiedzi reszty klasy?

- Uważam, że pierwsze minuty lekcji są kluczowe, jeśli zależy nam na utrzymaniu uwagi zespołu klasowego. Nauczyciel powinien w taki sposób nakreślić cel zajęć oraz wprowadzić do nich, aby zainteresować uczniów oraz skłonić ich do refleksji i aktywności. Jedną ze strategii, którą chętnie wykorzystuję na moich lekcjach, jest właśnie ankietowanie uczniów. Przed omawianiem tematu, związanego ze stosunkiem Makbeta do losu, poprosiłem o odpowiedź na trzy pytania, które wiążą się z tą problematyką. Zastosowałem następujący układ pytań: ogólna refleksja na temat łamigłówek; eksploracja różnych tekstów kultury, w których pojawia się motyw zagadki; zwrot ku obowiązkowej lekturze szkolnej, którą aktualnie omawiamy – mówi Łukasz Tupacz, nauczyciel języka polskiego w Zespole Szkół Architektoniczno-Budowlanych i Licealnych im. Stanisława Noakowskiego w Warszawie.

Pytania kluczowe. Nauczyciel opracowuje pytanie kluczowe dotyczące nowego tematu. Jest to pytanie, które zainteresuje uczniów, a podczas lekcji będzie możliwość uzyskania na nie odpowiedzi. Nauczyciel prosi uczniów, aby odpowiedź na to pytanie zapisali na kartce samoprzylepnej i przykleili na spodzie ławki. Na koniec lekcji każdy z uczniów sprawdza, czy właściwie odpowiedział.

- Wartodobrze zacząć! Sposób, w jaki rozpoczynamy zajęcia, może zadecydować o całej lekcji. Walkę z brakiem zaangażowania i brakiem zainteresowania uczniów można wygrać, gdy pracujemy nad wprowadzeniem już do początkowych minut lekcji: doświadczeń mających na celu wzbudzenie zainteresowania uczniów, sięgania do wcześniejszej wiedzy uczniów, wprowadzania dobrej zabawy i pokazania powiązań z rzeczywistością i zastosowaniami – podkreśla Danuta Sterna promotorka nowatorskich metoda nauczania i oceniania kształtującego.

źródło: blog osswiata.pl

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Wielki Piątek u Ewangelików. Opowiada bp Marcin Hintz

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na strefaedukacji.pl Strefa Edukacji