Nauczyciele przyszłości już tu są. O tym, jak zmienia się oblicze polskiej edukacji, rozmawiamy z Katarzyną Nabrdalik z Teach for Poland

Czym obecnie żyje polska szkoła?
Myślę, że tematem numer jeden jest pandemia i nauczanie zdalne. Ta niepewność nauki sprawiła, że uczniowie, nauczyciele i rodzice nie czują się bezpiecznie. Kolejną rzeczą są zmiany legislacyjne, czyli tzw. Lex Czarnek oraz zapowiadane reformy zawodu nauczyciela. Niestety, mam wrażenie, że polska szkoła żyje raczej negatywnymi wiadomościami. Niektóre z nich przytłaczają, dlatego tak bardzo mi zależy na tym, żeby pokazać, że dzieją się też dobre rzeczy i edukacja naprawdę może wyglądać inaczej.

No właśnie, bo przecież jest mnóstwo inicjatyw edukacyjnych, które realnie zmieniają system. Chciałam w związku z tym zapytać, czym powinna żyć polska szkoła?
Edukacja powinna żyć tym, co związane jest z dzieckiem. Nauczyciel, kurator i minister muszą więc zadawać sobie nieustannie pytania, czy ta szkoła, którą mamy teraz służy dzieciom, a długoterminowo, czy służy społeczeństwu. Przecież między innymi rolą edukacji jest przygotowanie i wykształcenie kolejnych generacji ludzi, którzy będą rozwijać ten kraj.

Trudno twierdząco odpowiedzieć na pytanie, czy to, co teraz się dzieje w polskiej edukacji, służy dzieciom…
Odłóżmy na chwilę sprawy związane ze zdalnym nauczaniem i pandemią. My wciąż funkcjonujemy w systemie pruskim. Edukacja wygląda tak samo, jak wyglądała 20 czy 50 lat temu. To, co dzieje się obecnie w szkołach, nie służy potrzebom XXI wieku i nie przygotowuje dzieci do życia w świecie, który jest teraz i który będzie za 10-20 lat.

Warto by było zastanowić się tak dogłębnie, jaka jest rola edukacji ponad podstawę programową i w jaki sposób nauczyciele mogą przygotować dzieci nie tylko do odtwarzania i bycia ocenianymi, ale także do życia w społeczeństwie. Dobrze by było się zastanowić, jak budować w dzieciach poczucie własnej wartości, bezpieczeństwa i pewności siebie, bo to niestety jeszcze u nas raczkuje.

Czy w ramach Teach for Poland zajmujecie się Państwo wprowadzaniem zmian, o których Pani wspomniała?
Teach for Poland jest bardzo holistycznym modelem. Mówiąc o naszej działalności, zazwyczaj daję takie porównanie, że my nie jesteśmy plastrem na ranę, ale długoterminowym rozwiązaniem, którego rezultaty będziemy widzieć zarówno w szkole współczesnej, jak i w szkole przyszłości, a więc za 5-10 lat w całym systemie.

Na czym polega działalność Teach for Poland?
Wprowadzamy do polskich szkół publicznych EduLiderów i EduLiderki. To są młodzi nauczyciele, którzy jeszcze nigdy nie uczyli w szkołach lub mają jedynie 3-4 lata doświadczenia pracy w oświacie. Bierzemy takie osoby pod swoje skrzydła na dwa lata i pozwalamy im wyobrazić sobie edukację na nowo.

Mamy swój autorski program, który opiera się na dwóch modułach. Rzeczami, na których się skupiamy, jest głęboka relacja z młodym człowiekiem i przejście od nauczyciela do EduLidera. Co to oznacza? Chcemy, by osoby, które będą uczyć, stawały się raczej towarzyszami procesu edukacyjnego, a nie ludźmi, którzy jedynie przekazują daną porcję materiału. Kolejną rzeczą jest wzmacnianie rozwoju talentów u dzieci, ich poczucia własnej wartości oraz rozwoju umiejętności, takich jak krytyczne myślenie, empatia, komunikacja, przedsiębiorczość czy kreatywność.

W jaki sposób kształci się takich EduLiderów?
Nasi EduLiderzy mają kompleksowe wsparcie w postaci tutoringów i szkoleń. Przechodzą przez sześciotygodniowy kompleksowy Instytut Wakacyjny. Po dwóch latach dołączają do Akceleratora Teach for Poland, który ma wykształcić generację liderów edukacyjnych. Taki akcelerator rozwija naszych EduLiderów w czterech ścieżkach. Jedną z nich jest na przykład ścieżka administracji publicznej. Widzimy ogromną potrzebę tego, żeby w samorządach pojawiły się nowe osoby, takie, które mają zupełnie inne doświadczenie szkolne i wniosą świeżą perspektywę w te miejsca. To jest długofalowy cel naszego programu.

Bardzo ciekawe jest to, że wszystko, o czym Pani opowiada dzieje się w szkołach publicznych…
To jest celowy wybór. Chcemy poprzez nasze działanie niwelować nierówności edukacyjne i udowodnić, że wszystkie dzieci w tym kraju mogą mieć dostęp do alternatywnej edukacji w ramach systemu publicznego. Szkoły publiczne są naprawdę otwarte na takie działania i szukają niesztampowych rozwiązań. Jest gotowość, żeby ten system sobie wyobrażać na nowo. Oczywiście nie wszędzie taka sama, ale jest.

Wspomniała Pani o tym, że system edukacji naprawdę można zmienić. W jaki sposób to robić?
Wolę mówić nie o zmianie, a o stworzeniu wszystkiego od nowa. Brak rozwoju umiejętności, infrastruktura budynku i sposób ułożenia ławek w klasie, a także obecny system oceniania – to wszystko nie służy dzieciom.

My skupiamy się na rozwoju EduLiderów. Uzbrajamy ich w praktyczne narzędzia, których mogą używać w szkole. Porozumienie bez przemocy, ocenianie kształtujące, umiejętność budowania relacji na poziomie rodzic-dziecko, a także budowanie sojuszy edukacyjnych to są rzeczy dla nas ważne. Pokazujemy także, jak wykorzystywać technologie w każdym przedmiocie, żeby dzieci mogły się w tym świecie odnaleźć, ale nie zagubić.

Bardzo ciekawe jest to, co Pani mówi. Gdy słucham o EduLiderach, mam wrażenie, że w jakimś sensie są oni przeciwieństwem modelu polskich nauczycieli…
Systemowo rozwój nauczycieli praktycznie nie istnieje. I nie chodzi tylko o wynagrodzenie. Jeżeli my chcemy do tego zawodu zachęcić młodych ludzi z potencjałem i pasją do uczenia, to wiele musi się zmienić. Na ten moment tylko 8 proc. nauczycieli jest poniżej 30 roku życia. Ta liczba może się wciąż zmniejszać…

Ale, tak jak Pani wspomniała, EduLiderzy, nie zostają jedynie nauczycielami?
Tak, chcemy wypuścić w Polskę liderów edukacyjnych, którzy będą w różnych miejscach: na poziomie szkoły, zarządzania oświatą, ale także na poziomie administracyjnym czy liderów lokalnych, którzy będą tworzyć własne przedsiębiorstwa społeczne dedykowane edukacji. Naszym celem jest wykształcenie ludzi, którzy będą inspirować zmianę w polskiej edukacji.

Nie powiedziałyśmy chyba jeszcze o tym, że Teach for Poland ma swoją macierzystą, ogólnoświatową Fundację Teach for All. Czy czerpiecie Państwo jakieś rozwiązania edukacyjne także z innych krajów?
Oczywiście. W Teach for All jest mnóstwo inspiracji szczególnie dla naszych EduLiderów. Oni mogą mieć kontakt z EduLiderami z innych krajów i wiele od nich czerpać. Dowiadują się na przykład, jak zarządzać klasą, jak prowadzić angażujące lekcje, jak zmieniać systemy oceniania i w jaki sposób zacząć swoją karierę w edukacji na poziomie legislacyjnym. Ci młodzi ludzie mają szansę czerpać z systemów edukacyjnych na całym świecie.

Taki networking daje wiarygodność temu modelowi. W krajach, gdzie Teach for All funkcjonuje już 5-10 lat organizacja wychowała nawet ministrów edukacji. To mi pokazuje, że taki model faktycznie działa. My w Polsce na podobne efekty musimy jeszcze trochę poczekać, ale przykład innych krajów pokazuje, że wiele da się osiągnąć.

Czy w czasie działalności w Teach for Poland w sposób szczególny zapadły Pani w pamięć jakieś rozmowy, wydarzenia czy spotkania? Chodzi mi o taki moment, gdy pomyślała sobie Pani, że dzięki działalności fundacji polska szkoła realnie się zmienia.
W grudniu ubiegłego roku odbyło się spotkanie na żywo z naszymi EduLiderami. Mieliśmy przygotowaną agendę i warsztaty, ale większość spotkania upłynęła nam na rozmowie. Nasi EduLiderzy w trzy miesiące zrobili coś niesamowitego. Jeden z nich przekonał społeczność szkolną, żeby zmienić system oceniania, drugi zachęcił do stworzenia warsztatów z porozumienia bez przemocy, a jeszcze ktoś inny, by usunąć ze statutu zapisy godzące w wolność uczniów.

Pomyślałam sobie wówczas: „Jak tyle udało się osiągnąć w trzy miesiące, to co będzie po 5 czy 10 latach?”. Mam w sobie niesamowitą wdzięczność względem naszych EduLiderów. Są to osoby naprawdę wybitne, które mogłyby robić inne rzeczy i zarabiać 3-4 razy więcej, a jednak zdecydowały się na to, by zmieniać edukację, bo mają świadomość, że system powinien wyglądać inaczej. EduLiderzy dają mi siłę, by robić jeszcze więcej. Myślę, że właśnie takich ludzi potrzebuje nasz kraj.

- - -

Katarzyna Nabrdalik – założycielka Teach for Poland. Zarządzała polskim oddziałem międzynarodowej organizacji AIESEC, pełniła też funkcję Dyrektor na Region Europy, gdzie koordynowała funkcjonowanie ponad 40 oddziałów organizacji i ich projektów edukacyjnych.

Fundacja Teach for Poland jest partnerem międzynarodowej organizacji Teach For All, która działa w 61 krajach na rzecz równych szans w dostępie do edukacji. W ciągu minionych trzech dekad za jej sprawą do szkół publicznych trafiło ponad 65 tys. nauczycieli-stypendystów. Fundacja Teach for Poland prowadzi obecnie program rozwojowo-stypendialny EduLiderstwa, wspierający rozwój kompetencji liderskich i pedagogicznych u młodych nauczycieli.