Dzieciństwo i młodość Marii Grzegorzewskiej
Przyszła na świat w 1887 roku we wsi Wołucza, niedaleko Rawy Mazowieckiej. Chodziła do warszawskiej pensji dla dziewcząt. Później pracowała jako nauczycielka na Litwie, by wreszcie rozpocząć studia przyrodnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Nie miała łatwego życia. Chcąc utrzymać się na studiach, podejmowała dodatkowe prace. Jednego dnia zaklejała koperty, drugiego – udzielała korepetycji.
Właśnie w okresie studiów dotknęła ją osobista tragedia, która wpłynęła na resztę życia Marii. Na gruźlicę zachorował jej narzeczony i wkrótce po tym zmarł. Maria Grzegorzewska nie związała się później już z nikim więcej. Całe swoje życie poświęciła nauce i byciu blisko tych, którzy najbardziej potrzebowali jej pomocy – dzieci z niepełnosprawnościami.
Maria Grzegorzewska – studia i punkt zwrotny
Maria Grzegorzewska bardzo przeżyła śmierć narzeczonego. Wydarzenie to odcisnęło piętno także na jej zdrowiu. Musiała przerwać studia, by zacząć leczyć depresję i chorobę płuc. W tym czasie poznała też Józefę Joteyko – znaną psycholożkę. To właśnie dzięki tej znajomości Maria Grzegorzewska rozpoczęła studia w Brukseli. Po wybuchu I wojny światowej, nie mogąc wrócić do stolicy Belgii, przeniosła się do Londynu, a później do Paryża. Zakończyła studia z tytułem doktora filozofii.
Któregoś dnia Maria odwiedziła w szpitalu dzieci z niepełnosprawnościami. Było to dla niej tak silne przeżycie, że postanowiła zmienić zakres swoich zainteresowań naukowych i zawodowych, by w pełni zająć się tymi, którzy potrzebują najwięcej troski i uwagi. To był punkt zwrotny. Od tego momentu Maria Grzegorzewska zacznie konsekwentnie wcielać w życie postulat: „Nie ma kaleki – jest człowiek”, jednocześnie realizując wypowiedziane przez siebie zdanie: „piękne słowa, tylko szkodę przynoszą, jeśli nie są poparte czynem, choćby próbą działania”. A więc pisała i działała. I to bardzo intensywnie.
Praca na rzecz dziecka z niepełnosprawnościami
Została nauczycielką w szkołach specjalnych. Niezwykle ważne stało się dla niej niesienie pomocy tym, którzy najbardziej jej potrzebowali. W międzywojniu powołała do życia seminaria, na których kształciła nauczycieli w zakresie szkolnictwa specjalnego. Wkrótce seminaria te przekształciły się w Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej, a więc dzisiejszą warszawską Akademię Pedagogiki Specjalnej.
To właśnie w tym okresie Maria Grzegorzewska stworzyła podwaliny pedagogiki specjalnej. Uważała, że teorię powinno się łączyć z praktyką. Wielokrotnie podkreślała, jak wielką rolę, nie tylko w procesie nauczania, ale także w życiu wychowanka odgrywa dobry nauczyciel. Mówiła, że „im lepszy będzie nauczyciel, tym lepszy będzie świat i życie każdego człowieka". Podkreślała, że nauczycielem może być jedynie człowiek etyczny, taki, który w swoim życiu kieruje się miłością i żyje zgodnie z zasadą „dobro rodzi dobro”.
Oprócz działalności dydaktycznej i naukowej Grzegorzewska zajmowała się także publicystyką. Była redaktorką w piśmie „Szkoła specjalna”. We wszystkich dziedzinach swojej pracy na pierwszym miejscu stawiała dziecko. Stworzyła metodę ośrodków pracy, która do dziś jest chętnie stosowana w nauczaniu specjalnym.
Maria Grzegorzewska walczyła o to, by na dzieci z niepełnosprawnościami patrzeć całościowo. Uparcie powtarzała, że uczniowie z dysfunkcjami powinni mieć takie samo prawo do nauki, pracy i rozwoju, jak każdy inny człowiek.
2022 Rokiem Marii Grzegorzewskiej
Drzwi w gabinecie Marii zawsze były otwarte. Skupiona na pracy, witała odwiedzające ją osoby z życzliwością i uśmiechem na twarzy. Była osobą, dla której niezwykle ważne stawały się relacje. Pisała: „Przyjaźń daje moc do wspólnego przezwyciężania trudności, pomaga dźwigać odpowiedzialność, nie daje zapominać, że trzeba szukać tego, co najważniejsze”.
Maria Grzegorzewska zmarła w 1967 roku w Warszawie. Pozostawiła po sobie prace, które są fundamentem dzisiejszej pedagogiki specjalnej. Była uczoną, która żyła tym, o czym pisała. Sejm podjął decyzję, by 2022 – z okazji 100. rocznicy utworzenia Akademii Pedagogiki Specjalnej – został Rokiem Marii Grzegorzewskiej.
Źródła:
- E. Żabczyńska (red.) "Maria Grzegorzewska – pedagog w służbie dzieci niepełnosprawnych"
- pedagogika-specjalna.edu.pl
- edux.pl