Nowa podstawa programowa z historii w szkole średniej. Wykaz zmian

Na lekcjach historii w roku szkolnym 2024/2025 obowiązuje uszczuplona podstawa programowa. Podobnie jak w podstawach programowych innych przedmiotów zostały z niej usunięte niektóre treści. Prezentujemy aktualnie obwiązujący dokument.

1. Historia jako nauka
   Usunięto: rozpoznawanie rodzajów źródeł historycznych.
2. Pradzieje i historia starożytnego Wschodu
   Bez zmian.
3. Świat starożytnych Greków
   Bez zmian.
4. Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnego Rzymu
   Zmieniono: Uczeń charakteryzuje znaczenie chrześcijaństwa dla zmian w kulturze i obyczajowości Rzymian na: charakteryzuje kulturowe znaczenie chrześcijaństwa.
5. Bizancjum i świat islamu
   Bez zmian.
6. Europa wczesnego średniowiecza
   Usunięto znajomość pojęcia christianitas z uwzględnieniem roli benedyktynów.
7. Europa w okresie krucjat
   Uproszczono znajomość przyczyn rywalizacji cesarstwa z papiestwem i uogólniono znajomość uwarunkowań i skutków wypraw krzyżowych.
8. Gospodarcze i społeczne realia średniowiecznej Europy
   Bez zmian.
9. Polska w okresie wczesnopiastowskim
   Zmieniono charakterystykę roli Kościoła w utrwalaniu polskiej suwerenności na rzecz znajomości znaczenia organizacji kościelnej dla funkcjonowania państwa wczesnopiastowskiego. Usunięto zestawienie najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski i Europy w X-XII wieku.
10. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego
    Usunięto charakteryzowanie zagrożeń zewnętrznych (Marchia Brandenburska, Zakon Krzyżacki, Mongołowie) oraz wewnętrznych (partykularyzm interesów poszczególnych władców); znaczenie istnienia metropolii gnieźnieńskiej; zestawianie najważniejszych wydarzeń z okresu rozbicia dzielnicowego.
11. Europa późnego średniowiecza
    Usunięto opisywanie zmian na mapie politycznej Europy w XIV-XV wieku.
12. Polska w XIV i XV w.
    Zmieniono rozwój terytorialny państwa na zmiany terytorialne, usunięto: początek ewolucji unii polsko-litewskiej: od unii w Krewie do unii w Horodle; czynniki wypływające na atrakcyjność Polski dla mieszkańców państwa Zakonu Krzyżackiego, zestawianie najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski i Europy w XIV i XV wieku.
13. Kultura średniowiecza
    Usunięto rozumienie wyjątkowej roli chrześcijaństwa jako podstawy ścisłej więzi wiary religijnej i rozumu, ze szczególnym uwzględnieniem roli św. Tomasza z Akwinu; rozpoznawanie podstawowych wyznaczników zasięgu zachodniej christianitas (łacina (język liturgii i nauki), etos rycerski i sztuka gotycka). Dodano, że uczeń charakteryzuje sztukę romską i gotycką w odniesieniu do swojego regionu.
14. Odkrycia geograficzne i europejski kolonializm doby nowożytnej
    Usunięto opisywanie udziały poszczególnych państw europejskich w podziale Nowego Świata w XVI-XVIII wieku.
15. Czasy renesansu
    Zamieniono wyjaśnianie na charakteryzowanie głównych prądów ideowych epoki. Dodano charakteryzowanie sztuki renesansowej w odniesieniu do swojego regionu.
16. Reformacja i jej skutki
    Usunięto z zapisu o opisywaniu mapy politycznej i wyznaniowej Europy w XVI wieku kontekst polityczny.
17. Europa w XVI i XVII w.
    Usunięto przedstawianie drogi do nowego modelu monarchii europejskich w epoce nowożytnej, z uwzględnieniem charakterystyki i oceny absolutyzmu francuskiego oraz charakteryzowanie konfliktów politycznych w Europie, z uwzględnieniem ekspansji tureckiej i charakteru wojny trzydziestoletniej. W zamian wprowadzono znaczenie wojny trzydziestoletniej.
18. Państwo polsko-litewskie w czasach ostatnich Jagiellonów
    Zamieniono ocenianie funkcjonowania demokracji szlacheckiej na ogólną ocenę funkcjonowania najważniejszych instytucji życia politycznego w XVI-wiecznej Polsce, a także wojny religijne trwające na Zachodzie wskutek reformacji jako tło do sytuacji wyznaniowej na ziemiach państwa polsko-litewskiego w XVI wieku.
19. Powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów
    Bez zmian.
20. Pierwsze wolne elekcje i ich następstwa
    Usunięto zestawianie najważniejszych wydarzeń z dziejów państwa polsko-litewskiego w XVI wieku z wydarzeniami europejskimi.
21. Renesans w Polsce
    Usunięto zapis o ocenie kulturowych korzeni polskiej myśli politycznej (ale nie jej dorobku) oraz zamieniono odwołania do Arystotelesa i Cycerona w rozpoznaniu dokonań twórców polskiego odrodzenia w dziedzinie kultury na rzecz odniesienia do swojego regionu.
22. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.
    Usunięto opisywanie sytuacji wewnętrznej i położenia międzynarodowej Rzeczypospolitej Obojga Narodów w latach 1669-1696 i zestawianie najważniejszych wydarzeń z dziejów Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Europy i świata w XVII wieku.
23. Ustrój, społeczeństwo i kultura Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.
    Usunięto ocenę polskiej specyfiki w zakresie rozwiązań ustrojowych, struktury społecznej i modelu życia gospodarczego na tle europejskim w XVII wieku i charakteryzowanie atrakcyjności kulturowej Rzeczypospolitej dla ościennych narodów w XVII wieku.
24. Europa w dobie oświecenia
    Usunięto wyjaśnianie związku między „wiekiem świateł” a rozwojem tajnych stowarzyszeń (masoneria, iluminaci, różokrzyżowcy); charakteryzowanie absolutyzmu oświeconego na przykładach państw sąsiadujących z Rzecząpospolitą Obojga Narodów; charakteryzowanie procesu modernizacji Rosji w XVIII wieku i rosyjską ideę imperium. W zamian wprowadzono: charakterystykę procesów modernizacyjnych w państwach sąsiadujących z Rzecząpospolitą Obojga Narodów.
25. Rewolucje XVIII w.
    Zamieniono wyjaśnienie genezy i charakteryzowanie następstwa amerykańskiej wojny o niepodległość na wyjaśnianie genezy i skutków rewolucji amerykańskiej; z przyczyn i skutków rewolucji francuskiej usunięto zapis o szczególnym uwzględnieniu rewolucyjnego programu stworzenia „nowej Francji” i „nowych Francuzów” a także usunięto ocenę znaczenia amerykańskiej wojny o niepodległość i rewolucji francuskiej z perspektywy politycznej, gospodarczej i społecznej.
26. Rzeczpospolita w XVIII w. (od czasów saskich do Konstytucji 3 maja)
    Usunięto znajomość okoliczności Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów.
27. Upadek Rzeczypospolitej (wojna z Rosją i powstanie kościuszkowskie)
    Usunięto charakteryzowanie postawy pruskiego „sojusznika” Polski w 1792 roku, a także charakterystykę skutków zniszczenia RP dla kultury politycznej europejskiej oraz dla międzynarodowego ładu politycznego i gospodarczego w Europie oraz zestawianie najważniejszych wydarzeń z dziejów Rzeczypospolitej w XVIII wieku z wydarzeniami w Europie i na świecie.
28. Kultura doby oświecenia w Rzeczypospolitej
    Dodano rozpoznania dokonań polskiego oświecenia w dziedzinie kultury w odniesieniu do swojego regiony, a także usunięto: rozpoznawanie i charakterystykę najważniejszych zabytków architektury i sztuki doby oświecenia w Rzeczypospolitej, a także rolę teatru i czasopiśmiennictwa.
29. Epoka napoleońska
    Przesunięto do poziomu rozszerzonego porażki i sukcesy wewnętrznej polityki Napoleona.
30. Europa i świat po kongresie wiedeńskim
    Przeniesiono na poziom rozszerzony opisywanie funkcjonowania systemu wiedeńskiego i charakteryzowanie prób jego podważenia.
31. Ziemie polskie i ich mieszkańcy w latach 1815-1848
    Przeniesiono opisywanie następstw Wiosny Ludów na ziemiach polskich i do poziomu rozszerzonego, usunięto charakteryzowanie różnic między klasycyzmem a romantyzmem.
32. Powstanie styczniowe i jego następstwa
    Usunięto zapis o szczególnym uwzględnianiu osoby i programu Romualda Traugutta.
33. Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX w.
    Bez zmian.
34. Przemiany gospodarcze i społeczne. Nowe prądy ideowe
    Usunięto zapis o charakteryzowaniu kulturowych i politycznych skutków laicyzacji i pojęcia wojen kulturowych.
35. Ziemie polskie pod zaborami w II połowie XIX i na początku XX w.
    Usunięto kluczowe znaczenie utrzymania i przekazywania polskiego kodu kulturowego (wiara, język) dla podtrzymania świadomości narodowej; przedstawianie przejawów atrakcyjności kulturowej polskości dla obcokrajowców (przykłady twórczej aktywności spolonizowanych cudzoziemców) oraz rozpoznawanie przejawów budzenia się polskości na Górnym Śląsku, Warmii i Mazurach, a także cofania się polskości wraz z ustępowaniem cywilizacji łacińskiej na „ziemiach zabranych”.
36. Kultura i nauka polska w II połowie XIX i na początku XX w.
    Usunięto wyjaśnianie specyfiki twórczości młodopolskiej, wskazywanie najwybitniejszych dzieł tworzonych „ku pokrzepieniu serc”, charakteryzowanie przejawów ożywienia religijnego w społeczeństwie polskim (Gietrzwałd, Jasna Góra, Ostra Brama, społeczny katolicyzm) i jego znaczenie dla polskiego ruchu narodowego.
37. I wojna światowa
    Pozostawiono wyjaśnianie przyczyn wybuchu I wojny światowej, ale usunięto uwzględnianie powstawania dwóch przeciwstawnych systemów sojuszy.
38. Sprawa polska w przededniu i podczas I wojny światowej
    Dodano uwzględnienie poboru polskich rekrutów do walczących ze sobą armii przy omawianiu stosunku państw zaborczych do sprawy polskiej, usunięto uszczegółowienie analizy umiędzynarodowienia sprawy polskiej (m.in. Akt 5 listopada, rola Stanów Zjednoczonych Ameryki i rewolucji rosyjskich, deklaracja z 3 czerwca 1918 roku).
39. Europa i świat po I wojnie światowej
    Wprowadzono kilka zmian o charakterze redakcyjnym, usunięto charakteryzowanie celów Ligi Narodów.
40. Narodziny i rozwój totalitaryzmów w okresie międzywojennym
    Przeniesiono do poziomu rozszerzonego ukazywanie skali wewnętrznych represji w ZSRR w latach 30. (w tym tzw. operację polską NKWD 1937-1938).
41. Walka o odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej
    Przeniesiono charakteryzowanie genezy powstania wielkopolskiego 1918-1919 oraz jego znaczenia dla odrodzenia się państwa polskiego i obrony jego niepodległości w 1920 roku do poziomu rozszerzonego, usuwając zapis o wyjaśnianiu fenomenu powstania.
42. Dzieje polityczne II Rzeczypospolitej
    Ocenę wpływu Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego oraz innych polityków na powstanie i kształt II Rzeczypospolitej i porównywanie ich wizji Polski przeniesiono do poziomu rozszerzonego, usunięto wyjaśnianie znaczenia istnienia II Rzeczypospolitej dla stabilności ładu międzynarodowego w Europie oraz zestawienia najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski, Europy i świata w okresie międzywojennym.
43. Społeczeństwo i gospodarka II Rzeczypospolitej
    Usunięto przedstawianie i ocenianie dokonań pierwszych lat odbudowy (m.in. reformy Władysława Grabskiego i unifikacja państwa) _oraz zapis uszczegóławiający osiągnięcia gospodarcze II RP _z lat 30. (m.in. reformy Eugeniusza Kwiatkowskiego, rozwój Gdyni, Centralny Okręg Przemysłowy)
44. Kultura i nauka w okresie II Rzeczypospolitej
    Usunięto charakteryzowanie zróżnicowania kulturowego II RP.
45. Świat na drodze do II wojny światowej
    Do wyjaśnia wpływu polityki hitlerowskich Niemiec na rozbijanie systemu wersalskiego dodano także wpływy Związku Sowieckiego.
46. Wojna obronna Polski w 1939 r. Agresja Niemiec (1 września) i Związku Sowieckiego (17 września)
    Zmieniono: główne linie narracyjne antypolskiej propagandy agresorów uzasadniających swój atak na Polskę na
    niemieckie i sowieckie uzasadnienia agresji na Polskę; a także zapis uszczegóławiający przykłady bohaterstwa obrońców: w tym: Westerplatte, Poczty Polskiej, Mokrej, Wizny, bitwy nad Bzurą, Warszawy i Kocka, oraz zbrodni wojennych dokonanych przez agresorów, w tym w: Wieluniu, Bydgoszczy, Katowicach i Grodnie na: uwzględniając żołnierzy i ludność cywilną oraz zbrodni wojennych dokonanych przez agresorów, z uwzględnieniem własnego regionu. przeniesiono wskazywanie przykładów współpracy między okupantami do poziomu rozszerzonego, usunięto charakteryzowanie materialnych i demograficznych skutków przegranej wojny obronnej.
47. II wojna światowa i jej etapy
    Współpracę hitlerowskich Niemiec i ZSRS w latach 1939-1941 przeniesiono do poziomu rozszerzonego.
48. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką
    Usunięto punkt o przedstawianiu prawnoustrojowych regulacji okupacyjnych władz dotyczących terytorium państwa polskiego i zamieszkującej tam ludności, przenosząc go w zmienionym brzmieniu do poziomu rozszerzonego. Z zapisu o charakteryzowaniu zbrodni niemieckich i sowieckich usunięto zapis największych i zmieniono uszczegółowienie z: (m.in. Auschwitz, Palmiry, Piaśnica, niemiecki obóz dlanpolskich dzieci w Łodzi, Ponary, Katyń, Miednoje, Charków); na: zarówno tych o wymiarze ogólnokrajowym (np. zbrodnia katyńska, Auschwitz-Birkenau), jak i regionalnym (np. Palmiry, Piaśnica, Ponary). Usunięto zapis o planowanym wyniszczenia ludności polskiej z uwzględnieniem powstania na Zamojszczyźnie.__Rozmiary konfliktu polsko-ukraińskiego zmieniono na znaczenie. Usunięto uszczegółowiony zapis o charakteryzowaniu postawach polskiego społeczeństwa wobec polityki okupantów – w tym Witolda Pileckiego i Maksymiliana Marii Kolbego; podaje przykłady kolaboracji z Niemcami i Sowietami, podkreślając różność postaw. Podobnie uogólniono charakteryzowanie sytuacji dzieci i młodzieży i ich postaw wobec okupanta, usuwając zapis oraz wskazuje przykłady patriotycznych postaw młodzieży (np. udział w konspiracyjnym
    harcerstwie).
49. Niemiecka polityka eksterminacji
    Zamieniono zapis przedstawia ideologiczne podstawy eksterminacji całych narodów oraz „istot niegodnych życia” (eutanazja) prowadzonej przez Niemcy hitlerowskie _na: _przedstawia ideologiczne podstawy eksterminacji Żydów oraz innych grup etnicznych i społecznych przez Niemcy hitlerowskie. Usunięto zapis: uczeń rozpoznaje główne miejsca eksterminacji
    Żydów polskich i europejskich oraz innych grup etnicznych i społecznych na terenie Polski i Europy Środkowo-Wschodniej (w tym: Auschwitz-Birkenau, Treblinka, Sobibór i Babi Jar). Zamieniono opisuje postawy ludności żydowskiej wobec Holokaustu z uwzględnieniem powstania w getcie warszawskim na: opisuje położenie ludności żydowskiej oraz formy oporu, na przykładzie powstania w getcie warszawskim. Usunięto spośród wymienionych Sprawiedliwych konieczność znajomości s. Matyldy Getter.
50. Działalność władz Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym kraju
    Z przedstawiania przykładów bohaterstwa żołnierzy polskich na frontach II wojny światowej usunięto uszczegółowienie: w tym: bitwę o Narvik, bitwę o Anglię, bitwę pod Tobrukiem, bitwę o Monte Cassino, bitwę pod Falaise, bitwę o Arnhem, bitwę o Kołobrzeg, bitwę o Bredę i zdobycie Berlina. Usunięto zestawianie najważniejszych wydarzeń z dziejów Polski w okresie II wojny światowej z wydarzeniami w Europie i na świecie.
51. Świat po II wojnie światowej. Początek zimnej wojny
    Dodano charakteryzowanie skutków przejęcia władzy w Chinach przez komunistów.
52. Dekolonizacja, integracja i nowe konflikty
    Usunięto zapis: charakteryzuje skutki przejęcia władzy w Chinach przez komunistów (największe ludobójstwo po 1945 roku – polityka Wielkiego Skoku).
53. Przemiany cywilizacyjne na świecie
    Zamieniono charakteryzowanie kulturowego tło i długofalowych konsekwencji rewolucji 1968 roku na tło kulturowe i konsekwencje rewolty studenckiej i rewolucji seksualnej przełomu lat 60. i 70.
54. Świat na przełomie tysiącleci
    Usunięto uszczegółowienie przemian społeczno-politycznych i procesów integracyjnych w Europie.
55. Proces przejmowania władzy przez komunistów w Polsce (1944-1948)
    Usunięto szczególne uwzględnienie wymuszonych migracji milionów Polaków oraz dalekosiężnych skutków eksterminacji znacznej części polskich elit z opisu strat demograficznych i kulturowych po II wojnie światowej. Z zapisu o charakteryzowaniu okoliczności i etapów przejmowania władzy w Polsce przez komunistów usunięto zapis o formach zniewalania Polaków
    przez reżim komunistyczny (terror fizyczny, propaganda, cenzura). Z zapisu omawia przejawy oporu społecznego wobec komunizmu zamieniono uszczegółowienie („żołnierze niezłomni” – w tym: rtm. Witold Pilecki, Danuta Siedzikówna ps. „Inka”, płk Łukasz Ciepliński, a także rola Kościoła katolickiego, znaczenie emigracji) na: w tym działalność opozycji legalnej oraz
    podziemia antykomunistycznego.
56. Stalinizm w Polsce i jego erozja
    Uproszczono szczegóły procesu sowietyzacji, dodano charakteryzowanie terroru stalinowskiego, zamieniono zapis: opisuje formy i konsekwencje prześladowania Kościoła katolickiego (z uwzględnieniem szkodliwych reperkusji dla integracji Ziem Zachodnich i północnych) na: opisuje relacje państwo ‒ Kościół w okresie stalinizmu.
57. Polska w latach 1957-1981
    Usunięto szczególne uwzględnienie programu duszpasterskiego (Jasnogórskie Śluby Narodu, Wielka Nowenna, obchody milenijne) prymasa Stefana Wyszyńskiego. Usunięto zapis o niezależnym ruchu wydawniczym z charakterystyki i oceny działalności opozycyjnej.
58. Dekada 1981-1989
    Z zapisu o formach oporu społecznego usunięto szczególne uwzględnienie Kopalni Węgla Kamiennego „Wujek”, „Solidarności Walczącej”, bł. ks. Jerzego Popiełuszki).
59. Narodziny III Rzeczypospolitej i jej miejsce w świecie na przełomie XX i XXI w.
    Usunięto zapisy: uczeń przedstawia proces rozpadu Układu Warszawskiego i odzyskiwania suwerenności
    przez Polskę; porównuje współpracę regionalną na przykładzie Grupy Wyszehradzkiej (V4) oraz relacji Polski z Ukrainą i państwami bałtyckimi; ocenia znaczenie i skutki katastrofy smoleńskiej 10 kwietnia 2010 roku dla państwa polskiego; szczególne uwzględnienie: kryzysu demograficznego, kwestii zachowania tożsamości kulturowej, zmian zachodzących w Unii Europejskiej, transformacji energetycznej, dyskusji nad zmianami klimatycznymi. Przeniesiono do poziomu rozszerzonego: uczeń wyjaśnia kontrowersje wokół problemu dekomunizacji i lustracji.

Powiedz nam, co o tym myślisz i zostaw komentarz.
Szanujemy każde zdanie i zachęcamy do dyskusji. Pamiętaj tylko, żeby nikogo nie obrażać!

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Edukacji codziennie.
Obserwuj StrefaEdukacji.pl!