Ocena z zachowania dyskryminuje uczniów ze specjalnymi potrzebami? Jest apel RPO do ministra edukacji

Biuro RPO przekazało we wtorek (26 lipca 2022), że Rzecznik Marcin Wiącek zgłosił ministrowi edukacji i nauki Przemysławowi Czarnkowi problem, jakim jest możliwa dyskryminacja uczniów szkół podstawowych ze szczególnymi potrzebami edukacyjnymi.

Problem przedstawili rzecznikowi samorzecznicy – osoby w spektrum autyzmu.

– Mając na względzie również dzieci i młodzież z innymi niepełnosprawnościami, niż wynikające ze spektrum autyzmu – bezpośrednio przekładającymi się na zachowanie w szkole – samorzecznicy postulują zastąpienie obecnych rozwiązań opisowym modelowaniem postaw prospołecznych – tłumaczy RPO.

Marcin Wiącek, w piśmie do szefa resortu edukacji przekazał, że w ocenie samorzeczników, przepisy nie uwzględniają specyfiki funkcjonowania w szkole uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi i nie służą realizacji założeń edukacji włączającej. Co więcej, nie gwarantują one, że zachowania wynikające bezpośrednio z niepełnosprawności, a mogące być odebrane jako trudne przez pracowników szkół, nie zaważą na ostatecznej ocenie zachowania na świadectwie szkolnym.

W rozporządzeniu MEiN ws. oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych zawarto zapis, że przy ustalaniu oceny klasyfikacyjnej z zachowania ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia lub dysfunkcje rozwojowe, należy uwzględnić ich wpływ na zachowanie, na podstawie orzeczenia. Samorzecznicy oceniają jednak, że często nie uwzględnia się sytuacji osób z niepełnosprawnościami.

RPO podkreślił, że szczególnie krzywdzące mogą być dla takich uczniów systemy punktowe, gdzie ocena z zachowania wynika z punktów zdobywanych przez uczniów w ciągu roku za podejmowanie konkretnych aktywności.

– Uczniowie ze specjalnymi potrzebami często nie są w stanie podjąć działań, za które punkty są przyznawane – podkreśla Marcin Wiącek.

Dodał również, że system ten może stanowić pośrednią dyskryminację tej grupy uczniów.

– Wnioskodawcy wskazują, że obecny system oceniania nie spełnia wymogu elastyczności. Wydaje się nie odnotowywać zwłaszcza postępów poszczególnych osób, nie motywuje do dalszej pracy oraz nie zapewnia wystarczającej informacji o problemach lub szczególnych uzdolnieniach – czytamy w piśmie do MEiN.

Jako rozwiązanie proponowane jest wprowadzenie oceny opisowej z zachowania, takiej jak w klasach I-III. RPO poprosił ministra edukacji o ustosunkowanie się do tego pomysłu.

Wiącek w swoim piśmie przywołał również wymogi, jakie nakłada na państwo Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Obszar edukacji opisuje dokładnie art. 24 konwencji, który m.in. wskazuje, że zadaniem państwa jest zapewnienie włączającego systemu kształcenia umożliwiającego integrację na wszystkich poziomach edukacji zmierzającego do pełnego rozwoju potencjału oraz poczucia godności i własnej wartości.

W ocenie Komitetu ONZ ds. praw osób z niepełnosprawnościami ujednolicone sposoby oceniania muszą zostać zastąpione elastycznymi, zróżnicowanymi formami oceniania uznającymi postępy poszczególnych osób w osiąganiu szeroko określonych celów, osiąganych zróżnicowanymi ścieżkami uczenia się.