Spis treści
- „Reduta Ordona”. Najważniejsze informacje o utworze
- Co oznacza tytuł utworu Adama Mickiewicza?
- Konstanty Juliusz Ordon. Kim był bohater utworu?
- „Reduta Ordona” Adama Mickiewicza. Streszczenie
- Motywy w „Reducie Ordona”
- Przykłady środków stylistycznych w „Reducie Ordona”
- Wymagania na egzamin ósmoklasisty 2023 z języka polskiego
„Reduta Ordona”. Najważniejsze informacje o utworze
- Gatunek: poemat opisowo-refleksyjny (gatunek synkrytyczny łączący elementy liryki i epiki).
- Geneza: utwór jest odpowiedzią autora na wydarzenia powstania listopadowego. Powstał w 1832 roku i skupia się dokładnie na jednym z batalistycznych wydarzeń. Narratorem poematu jest adiutant Stefan Garczyński, czyli uczestnik powstania obserwujący akcję z daleka.
- Problematyka: Mickiewicz przedstawia wroga – cara Rosji jako tyrana, który wysyła na rzeź żołnierzy, a Polaków jako oddanych ojczyźnie, walecznych i odważnych ludzi, którzy nawet kosztem życia i poprzez heroiczne czyny będą bronić swojej niezależności.
Co oznacza tytuł utworu Adama Mickiewicza?
Reduta Ordona, czyli autentyczna Reduta 54 (zwana też lunetą) będąca fragmentem fortyfikacji przeznaczonym na działa broniące. Reduta, o której mowa znajdowała się na warszawskiej Woli, a artylerii dowodził Juliusz Ordon. Utwór opowiada o obronie Reduty.
Konstanty Juliusz Ordon. Kim był bohater utworu?
Główny bohater utworu istniał naprawdę, podobnie jak obrona reduty 54, która zakończyła się eksplozją. Ordon, czyli Julian Konstanty, w rzeczywistości żył w latach 1810–1887 i brał czynny udział w wielu walkach powstania listopadowego. W bitwie 1931 roku bronił reduty nr 54 po lewej stronie Woli. Obrona tej placówki była trudna, ponieważ była słabo zaopatrzona zarówno w amunicję i broń, jak i w ludzi. Przewaga wroga była ogromna, w momencie, gdy skończyła się amunicja, Ordon zdecydował się na heroiczny akt, zejście do lochów z prochem i wysadzenie reduty.
Z wiersza wynika, że Ordon zginął w ten sposób za ojczyznę. Historia pokazuje, że ten jednak przeżył eksplozję. Opuścił kraj i udał się na tułaczkę na emigracji. Walczył m.in. w kampanii włoskiej w 1848 i 1849 r., w wojnie wschodniej w 1855 r., pod Garibaldim w r. 1860. Marzył o tym, aby umrzeć na polu bitwy, ale w podeszłym już wieku sam zakończył swoje życie poprzez samobójczy strzał.
Ordon symbolizuje postawę Polaka-bohatera. Gotowego do heroicznych poświęceń w imię miłości do ojczyzny, obrony wolności i kraju.
„Reduta Ordona” Adama Mickiewicza. Streszczenie
Utwór rozpoczyna się od informacji, że adiutantowi (będącego narratorem utworu) i żołnierzom nie kazano strzelać. Zgromadzeni obserwują pole walki. Zbliża się do nich potężna armia rosyjska, która wylewa się niczym fala błota. Mowa tu o 200 armatach ogromnym posłuszeństwie żołnierzy rosyjskich wobec swojego władcy i jednocześnie ich wielkiej przewadze przede wszystkim liczebnej nad powstańcami.
Nam strzelać nie kazano. — Wstąpiłem na działo
I spojrzałem na pole; dwieście armat grzmiało.
Artyleryji ruskiéj ciągną się szeregi,
Prosto, długo, daleko, jako morza brzegi;
I widziałem ich wodza; — przybiegł, mieczem skinął
I jak ptak jedno skrzydło wojska swego zwinął.
Wylewa się spod skrzydła ściśniona piechota
Długą, czarną kolumną, jako lawa błota,
Nasypana iskrami bagnetów. Jak sępy,
Czarne chorągwie na śmierć prowadzą zastępy.
Tymczasem w reducie znajduje się 6 dział, które cięły wroga jak maczeta. Autor porównuje kule z polskich dział do anioła śmierci, który dziesiątkuje rosyjskie wojsko.
Tam kula, lecąc, z dala grozi, szumi, wyje,
Ryczy, jak byk przed bitwą, miota się, grunt ryje; —
Już dopadła; jak boa śród kolumn się zwija,
Pali piersią, rwie zębem, oddechem zabija.
Najstraszniejszéj nie widać, lecz słychać po dźwięku,
Po waleniu się trupów, po ranionych jęku:
Gdy kolumnę od końca do końca przewierci,
Jak gdyby środkiem wojska przeszedł anioł śmierci.
Podmiot liryczny zastanawia się nad tym, gdzie jest osoba odpowiedzialna za walczących żołnierzy, czy walczy razem z nimi, czy może chowa się bezpiecznie, wysyłając na pewną śmierć posłuszne ze strachu przed opresjami rosyjskie wojsko. Ma tu na myśli rosyjskiego cara, którego przedstawia jako tyrana, bez honoru. Zauważa, że taka osoba nie ma prawa dzierżyć insygniów władzy Polski i, mimo że sieje strach w całej Europie i na świecie, to Polska pozostaje nieugięta.
Jego refleksje przerywa triumfujące wojsko rosyjskie, które już jest niemal pewne swojego zwycięstwa, zbliżając się do fortyfikacji i przejmując tereny. W heroicznym akcie walki do samego końca bohater utworu wysadza podziemia reduty i sam ginie za ojczyznę, zabijając dużą liczbę żołnierzy.
Widzę go znowu — widzę rękę — błyskawicę,
Wywija, grozi wrogom, trzyma palną świécę,
Biorą go — zginął. — O, nie — skoczył w dół, do lochów!” —
„Dobrze — rzecze jenerał, — nie odda im prochów”.
Podsumowując narrator przepowiada, że Bóg wysadzi te ziemie i zgładzi zło tak, jak Ordon wysadził Redutę.
Kiedy ziemię despotyzm i duma szalona
Obleją, jak Moskale redutę Ordona:
Karząc plemie zwycięzców zbrodniami zatrute,
Bóg wysadzi tę ziemię, jak on swą redutę
Motywy w „Reducie Ordona”
- patriotyzm
- bitwa,wojna
- heroizm
- scena batalistyczna
Przykłady środków stylistycznych w „Reducie Ordona”
- Apostrofa (bezpośredni zwrot do adresata): Mocarzu jak Bóg silny/boś ją ukradł i skrwawił synu Wasilowy/Jenerale, czy go znam?;
- Epitety: artyleryi ruskiej/bryła lawy/gniewne usta;
- Inwersja: sześć tylko miała armat/spod lunety jego;
- Powtórzenia (anafory): Car dziwi się - ze strachu drżą Petersburczany; car gniewa się - ze strachu mrą jego dworzany;
- Porównania: Jak w fale bryła lawy/Jak sępy czarne chorągwie;
- Personifikacja: Warszawa jedna Twojej mocy się urąga, podnosi na Cię rękę i koronę ściąga;
- Metafora (przenośnia): nasypana iskrami bagnetów/ziemię despotyzm i duma szalona obleją;
- Hiperbola:Gdy poselstwo paryskie Twoje stopy liże/Zmarszczył brwi i tysiące kibitek wnet leci;
- Kontrasty: czarna kolumna - biała reduta;dwieście armat - sześć armat.
- Wyrazy dźwiękonaśladowcze: ryczy, wyje, szumi;
- Ironia: Choćby cesarz Moskalom kazał wstać, już dusza Moskiewska tam raz pierwszy cesarza nie słusza.
Wymagania na egzamin ósmoklasisty 2023 z języka polskiego
Nie wiadomo jeszcze, jaka lektura pojawi się na egzaminie ósmoklasisty 2023. Warto jednak zapoznać się z arkuszami z poprzednich lat i sprawdzić, które utwory były dotychczas:
- Egzamin ósmoklasisty z polskiego 2022: „Zemsta” Aleksandra Fredry;
- Egzamin ósmoklasisty z polskiego 2021: „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza;
- Egzamin ósmoklasisty z polskiego 2020: „Quo Vadis” Henryka Sienkiewicza;
- Egzamin ósmoklasisty z polskiego 2019: „Mały Książę” Antoine de Saint-Exupery.
Na egzaminie nie było jeszcze takich lektur jak: „Balladyna” Słowackiego, „Dziady cz. II” Mickiewicza czy „Kamienie na szaniec” Kamińskiego. Można więc przypuszczać, że w 2023 roku pojawi się któraś z nich. Pamiętajmy jednak, że lektury mogą się powtarzać, nie da się więc wykluczyć obecności w arkuszu utworu takiego jak „Mały Książę” czy „Pan Tadeusz”.