Rozprawka maturalna 2023. Jak ją napisać? Zasady są inne. Oto budowa rozprawki, przykłady CKE, przydatne słownictwo oraz kryteria oceniania

Egzamin dojrzałości z języka polskiego w nowej formule będzie trwał 240 minut i składał się z trzech części:

• Język polski w użyciu. Test;
• Test historycznoliteracki;
• Wypracowanie.

Uczeń dostanie dwa arkusze (testowy i ten, w którym trzeba będzie napisać wypracowanie). Maksymalna liczba punktów, którą będzie można zdobyć, wynosi 60.

Wypracowanie na maturze 2023 będzie wyglądało inaczej niż w ubiegłym roku. Sporo osób zastanawia się, ile słów powinna mieć rozprawka na egzaminie dojrzałości w 2023 roku. Poniżej przedstawiamy najważniejsze zmiany:

• Rozprawka na maturze 2023 i 2024 będzie musiała zawierać minimum 300 wyrazów (od kolejnych lat liczba ta zwiększy się do 400.). Przypomnijmy, że na maturze w formule 2015 trzeba było napisać wypracowanie na przynajmniej 250 wyrazów.
• Nie będzie podanego konkretnego fragmentu lektury obowiązkowej, na podstawie którego należy napisać rozprawkę. To uczeń sam wybiera taką lekturę (spis tych utworów znajduje się na początku arkusza);
• W swoich rozważaniach uczeń będzie musiał odwołać się do wybranej lektury obowiązkowej, innego utworu literackiego oraz wybranych kontekstów (minimum dwóch).
• Uczeń będzie miał dwa tematy do wyboru.

Wypracowanie (tak jak to miało miejsce w latach ubiegłych) ma przyjąć formę tekstu argumentacyjnego. Można jednak przypuszczać, że będzie odznaczało się ono większą swobodą, jeżeli chodzi o formę, ale także treść. W końcu to uczeń decyduje jaką lekturę i konteksty wybierze.

Analizując wiadomości zwarte w Informatorze do matury 2023 oraz przykładowy arkusz z języka polskiego można dojść do wniosku, że sam temat rozprawki będzie przedstawiany uczniom podobnie, jak te ubiegłoroczne. Warto porównać ze sobą polecania z lat ubiegłych oraz te, które znalazły się w arkuszu pokazowym:

• Czym dla człowieka może być tradycja? (matura 2022);
• Czy ambicja ułatwia człowiekowi osiągnięcie zamierzonego celu? (matura 2021);
• Czym dla człowieka może być wolność? (matura 2019);
• Podróżowanie jako sposób na poznanie świata i samego siebie (arkusz pokazowy matury 2023);
• Miłość – inspiruje, ale czasem podcina skrzydła (arkusz pokazowy matury 2023).

Rozprawka w formule 2023 daje uczniom więcej możliwości, by wykazać się wiedzą. Oprócz tego, że zdający sam wybiera lekturę obowiązkową, do której chce się odnieść, to ma również za zadanie przywołać minimum dwa konteksty (np. historyczny, biograficzny czy kulturowy), co również daje mu pole do popisu.

Na maturze 2022 obowiązywał ścisły schemat rozprawki, którego należało przestrzegać. Obecnie nie jest on wymagany, chociaż trzeba pamiętać o tym, że tekst musi być logiczny i spójny, a także poprawny pod względem kompozycyjnym. Schemat wypracowania nie jest wymagany, jednak niektóre osoby czują się pewniej, gdy wiedzą, na czym oprzeć swoją wypowiedź. Warto więc skorzystać z tego, który obowiązywał także w roku ubiegłym, uwzględniając zmiany.

• Wstęp w rozprawce – w tej części zarysowujemy temat i określamy problematykę zagadnienia, o którym będziemy pisać.
• Rozwinięcie – to zasadnicza i najdłuższa część rozprawki. Należy w niej odwołać się do lektury obowiązkowej, innego utworu literackiego oraz wybranych kontekstów. Rozważania nie muszą być zamknięte w trzech akapitach, tak jak to zazwyczaj wyglądało w przypadku rozprawki 2022. Ważne, by były płynne i logiczne.
• Zakończenie – na końcu podsumowujemy temat, przypominając zawarte w rozwinięciu rozważania. W tym miejscu można zamieścić także stosowny cytat lub trafny kontekst.

Zmianą w wypracowaniu jest konieczność przytoczenia kontekstów. Sporo osób zastanawia się więc, co to jest kontekst. To motyw, który pojawia się wybranym tekście kultury i nie tylko. Najprościej jest wyjaśnić to zagadnienie na przykładzie. Jeśli piszemy wypracowanie na temat: „Podróżowanie jako sposób na poznanie świata i samego siebie”, to kontekstem mitologicznym może być wędrówka Odyseusza, a kontekstem biblijnym droga Mojżesza i jego ludu. Trzeba jednak pamiętać, że nie wystarczy jedynie wspomnieć o tym, gdzie dany kontekst występował i nazwać go. Ma on wzbogacić naszą argumentację.

Jakie konteksty można przywoływać na maturze 2023? Jest ich całkiem sporo:

• historycznoliteracki;
• teoretycznoliteracki;
• literacki;
• biograficzny;
• kulturowy;
• mitologiczny;
• biblijny;
• religijny;
• historyczny;
• filozoficzny;
• egzystencjalny;
• polityczny;
• społeczny.

Są to tylko przykłady kontekstów, które znalazły się w zasadach oceniania rozwiązań zadań opublikowanych przez CKE. Można więc także przywoływać inne konteksty. Ponadto wciąż mamy możliwość odwoływania się do tekstów kultury, a więc m.in. sztuk teatralnych czy filmów.

Kontekst można umieścić w każdym elemencie pracy: we wstępie rozwinięciu czy zakończeniu. Ważne by był on funkcjonalny, a cały wywód – logiczny. Ten element wcale nie musi być obszerny. Czasami wystarczy nawet kilka zdań, najważniejsza jest jednak zasadność użycia danego kontekstu.

W opublikowanych przez CKE materiałach znalazły się już przykładowe wypracowania maturalne. Warto dokładnie je przejrzeć i przeanalizować. Znajdziecie je w galerii:

Warto także zapoznać się z przydatnym słownictwem przy pisaniu rozprawki. Pamiętajmy jednak, że wypracowanie w 2023 przyjmuje nieco inną formułę. Warto więc zdać się na swój własny styl pisania. Jeśli ktoś jednak nie czuje się pewnie przy pisaniu rozprawki, może skorzystać z poniższych przykładowych zwrotów:

We wstępie:

• Temat dotyczący… fascynował ludzi od zawsze…
• Problem, który chcę poruszyć…
• Wiele osób uważa, że…, ja jednak chciałabym zwrócić uwagę na inny aspekt tego problemu…
• Właśnie dlatego uważam, że…
• Myślę, że…

W rozwinięciu:

• Na początku moich rozważań chciałabym zaznaczyć…
• Warto w tym miejscu przytoczyć przykład bohatera, jakim jest…
• Kolejnym zagadnieniem jest…
• Nie można zapomnieć o…
• Należy też zauważyć, że…
• Z jednej strony…, z drugiej zaś…
• Takim bohaterem był także…
• Świadczy o tym mitologiczna/biblijna postać…

W zakończeniu:

• Podsumowując…
• Przytaczając słowa znanego pisarza/autora/aktora…
• Nie da się nie zauważyć, że…
• Reasumując…

Pomocne przy mogą okazać się także materiały zamieszczone na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Warto się z nimi zapoznać:

• Arkusze pokazowe do matury 2023 i zasady oceniania wypracowania>>
• Informator do matury z języka polskiego 2023 wraz z aneksem>>
• Porównanie matury w formule 2015 i 2023>>

Sporo osób zastanawia się, czy rozprawka na maturze 2023 jest trudniejsza, czy łatwiejsza. Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie. Niektórzy będą wskazywać, że trudniejsza, ponieważ musi zawierać większą liczbę wyrazów. Inni skłaniają się ku temu, że łatwiejsza, bo uczeń sam wybiera lekturę obowiązkową, do której zamierza się odwołać, a także ma dużą dowolność, jeżeli chodzi o konteksty – może odnieść się np. do aktualnych wydarzeń społecznych czy politycznych.