Sexting zagrożeniem dla młodzieży w sieci. „Potrzebna edukacja i przygotowanie uczniów do świadomego korzystania z technologii”

Sexstingiem nazywamy zjawisko udostępnianiem w internecie, najczęściej w wiadomościach prywatnych i na czatach różnych portali, a także przez telefon intymnych zdjęć i filmów.

Dlaczego to niebezpieczne? Wysyłane treści mogą być użyte przez odbiorców w dowolny sposób, a także przekazywane dalej. Mogą stać się narzędziem cyberprzemocy: szantażu czy zastraszania osoby, która się na nich znajduje. Mogą również zostać opublikowane publicznie bez zgody osoby, która się na nich znajduje.

Na stronie telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży wyjaśniono, że niektórzy o mogą zachęcać do wysłania takich zdjęć np. jako dowodu uczuć. W takich sytuacjach wysłanie roznegliżowanego wizerunku jest złym pomysłem. Nikt nie ma prawa zmuszać drugiej osoby do wysłania takich zdjęć, ani też narzucać oglądanie intymnych zdjęć innych.

W ubiegłym roku RPO powołując się na raport „Nie na pokaz”, opracowany przez Państwowy Instytut Badawczy NASK, zwrócił uwagę na brak wystarczającej wiedzy i środków edukacyjnych w zakresie cyberbezpieczeństwa dzieci i młodzieży w kontekście patologicznych zachowań seksualnych w Internecie.

Minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek odpowiedział na pytania, jakie Rzecznik Praw Obywatelskich zadał mu w sprawie przeciwdziałania zagrożeniom w kontekście seksualnym, na jakie narażeni są najmłodsi. Wciąż kontynuowane są programy, których celem jest edukacja dzieci, młodzieży oraz rodziców w tym obszarze.

Oprócz wiedzy i nauki, należy również zadbać o odpowiednie wsparcie dla osób pokrzywdzonych, które powinno opierać się na empatii, zrozumieniu ich sytuacji i budowaniu w nich poczucia bezpieczeństwa - podkreślił Wiącek.

Minister wskazał na działania, jakie resort podejmuje w tym obszarze. Podkreślił, że podstawa programowa kształcenia ogólnego, kładzie nacisk na rozwijanie u uczniów kompetencji kluczowych, w tym kompetencji cyfrowych. Jednocześnie ocenił, że jedną z najważniejszych umiejętności, którą zdobywają uczniowie w ramach edukacji szkolnej, jest sprawne i odpowiedzialne posługiwanie się technologiami informacyjno-komunikacyjnymi w procesie uczenia się.

Szkoła powinna przygotować uczniów do świadomego i odpowiedzialnego korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych, wyposażyć ich w kompetencje potrzebne do korzystania z różnych cyfrowych zasobów informacyjnych, wyszukiwania i krytycznej analizy informacji, bezpiecznego poruszania się w przestrzeni cyfrowej, w tym nawiązywania i utrzymywania opartych na wzajemnym szacunku relacji z innymi użytkownikami sieci - podkreślił w odpowiedzi do RPO Czarnek.

Wskazał, że „działalność wychowawcza szkoły należy do podstawowych celów polityki oświatowej państwa”.

MEiN w odpowiedzi na list RPO wymienił m.in.:

• istotę roli rodzica i współpracy ze szkołą,
• korzystanie z dedykowanych materiałów edukacyjnych,
• rozwijanie kompetencji cyfrowych nauczycieli.

Minister zwrócił uwagę, że istotną rolę w przeciwdziałaniu zachowaniom ryzykownym i formowaniu młodego człowieka odgrywają rodzice. Ich obowiązkiem, jak wskazywał, jest wzmacnianie czynników chroniących w procesie wychowania i w profilaktyce domowej.

Tylko przy dobrej współpracy pomiędzy szkołą a rodziną mogą być skutecznie realizowane cele prewencyjne i efektywne wspieranie ucznia w sytuacji problemowej. Dlatego program wychowawczo-profilaktyczny każdej szkoły przewiduje także działania profilaktyczne skierowane do rodziców. Szkoła nie powinna zapominać o możliwości poszerzania kompetencji rodziców swoich uczniów - podkreślił minister

Wskazał, że we wrześniu 2020 r. uaktualniony został poradnik „Bezpieczna szkoła. Zagrożenia i zalecane działania profilaktyczne w zakresie bezpieczeństwa fizycznego i cyfrowego uczniów”, który został opracowany we współpracy z organizacjami pozarządowymi, innymi resortami i instytucjami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo, w tym Ministerstwem Cyfryzacji, Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji, NASK – Państwowym Instytutem Badawczym oraz Ośrodkiem Rozwoju Edukacji.

Kolejnym istotnym elementem w obszarze cyberbezpieczeństwa uczniów, który wskazał Czarnek, jest rozwijanie kompetencji cyfrowych nauczycieli. W związku z tym rozwijanie umiejętności metodycznych nauczycieli w zakresie prawidłowego i skutecznego wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych w procesach edukacyjnych.

Minister wspomniał również, że w Państwowym Instytucie Badawczym - NASK funkcjonuje punkt kontaktowy do zgłaszania nielegalnych treści w internecie – Dyżurnet.pl.

Do jego zadań należy m.in. zapewnienie obsługi linii telefonicznej lub serwisu internetowego prowadzących działalność w zakresie zgłaszania i analizy przypadków dystrybucji, rozpowszechniania lub przesyłania pornografii dziecięcej za pośrednictwem technologii informacyjno-komunikacyjnych.

W kwietniu 2022 r. NASK opublikowała raport będący analizą wyników badania publikowania treści intymnych (self-generated sexual content) przez młodzież. W publikacji przedstawiono najbardziej powszechne zagrożenia, na które narażone są dzieci i nastolatki w Internecie. Wynika z niego, że można zaobserwować wzrost liczby treści o charakterze seksualnym wytwarzanych przez osoby małoletnie, będących formą ich autoprezentacji.

Badanie przeprowadzone w lipcu i sierpniu 2021 r. w dwóch grupach wiekowych - 18-21 oraz 22-24 lat — pokazało takie problemy związane z tym zagadnieniem, jak:

• zatrważający brak wsparcia, z jakim borykają się osoby w młodym wieku, które doświadczyły krzywdy i traumy w związku ze zjawiskiem sextingu oraz miały kontakt z materiałami o charakterze pornograficznym zbyt wcześnie;
• niewystarczająca wiedza na temat cyberbezpieczeństwa zarówno wśród osób małoletnich, jak i dorosłych oraz upublicznianie cudzych materiałów intymnych, co dla osoby pokrzywdzonej jest według badań jedną z największych traum wieku młodzieńczego.

Jak zaznaczono w raporcie, wyciek materiałów self-generated sexual content został przez badane osoby uznany za jedną z najtrudniejszych sytuacji, w jakiej może znaleźć się osoba wysyłająca tego typu zdjęcia lub filmy. Drugą bardzo trudną sytuacją wskazaną przez badanych jest presja wysłania tego typu materiałów.

Większość badanych stwierdziła, że w przypadku trudnych sytuacji, takich jak wyciek zdjęć lub filmów, presja rówieśnicza, zawiedzenie się na kimś lub otrzymanie treści o charakterze seksualnym, których nie chcieli otrzymać, nie zwróciliby się o wsparcie do rodziców, ani do szkoły z powodu strachu, że zostaną ukarani, obwinieni lub niezrozumiani.

Podczas wystąpienia online na Facebooku, w środę 4 października, premier Mateusz Morawiecki odniósł się do zatrważających doniesień tzw. afery patocelebrytów mobilizując do działań chroniących dzieci i zapobiegającym takim zachowaniom.

Wczoraj usłyszeliśmy historię człowieka, który - według wszelkiego prawdopodobieństwa - wykorzystywał swoją sławę zbudowaną na internecie do tego, aby krzywdzić nieletnie dziewczyny - powiedział premier

Jak dodał, „to jest naprawdę coś tak okropnego, że musimy wszyscy na czele z państwem polskim (...), z różnymi organizacjami pozarządowymi, wszystkimi ludźmi dobrej woli, zrobić wszystko, aby zapobiegać tego typu zachowaniom patocelebrytów” - podkreślił premier.

Nie jest też wykluczone, że te ujawnione informacje to wierzchołek góry lodowej. To, co się dzieje na internetowych czatach jest chronione przez prawo prywatności i z tego względu nie wszyscy naokoło mogą wiedzieć, że ktoś z dzieci, z młodych ludzi, jest w danym momencie krzywdzony - stwierdził, dodając, że najnowsza afera z pseudocelebrytami nie wyszłaby na jaw, gdyby nie zgłoszenie ofiar.