Szkolna świetlica to nie przechowalnia. Jak powinna działać świetlica w podstawówce? Sprawdzamy

Szkolna świetlica, używając formalnego języka, jest pozalekcyjną formą wychowawczo-opiekuńczą działalności szkoły. Zapewnia opiekę uczniom, których oboje rodzice lub opiekunowie prawni pracują, a także uczniom dojeżdżającym z innych miejscowości.

- Świetlica zapewnia zajęcia świetlicowe uwzględniające potrzeby edukacyjne oraz rozwojowe dzieci i młodzieży, a także ich możliwości psychofizyczne, w szczególności zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów, zajęcia zapewniające prawidłowy rozwój fizyczny oraz odrabianie lekcji – czytamy w świetlicowych regulaminach.

W praktyce jest to najczęściej wyznaczone pomieszczenie, w którym najmłodsi uczniowie czekają na lekcje (gdy rodzic rozpoczyna wcześniej pracę i odprowadza dziecko do szkoły), albo na rodziców, którzy po zakończonej pracy dziecko ze świetlicy odbierają. Najmłodsze klasy często kończą lekcje w okolicach południa i jeśli pod ręką nie ma opiekuńczych dziadków, którzy mogliby dziecko odebrać i przypilnować do powrotu rodziców – świetlica jest najczęściej jedynym wyborem.

- Odrabiam lekcje. Potem nie siedzę nad książkami w domu – mówi trzecioklasista Piotrek.
- Jak nie pada, to idziemy na plac zabaw. A jak jest brzydka pogoda, to się nudzę – przyznaje siedmioletnia Maja.
- Najczęściej rysujemy. Pani drukuje nam różne obrazki do kolorowania. Co kto lubi. Ja chcę zawsze fajne samochody, a Tomek ciągle motory. Dziewczyny to najbardziej lubią kolorować tęczowe kucyki – relacjonuje Mikołaj z pierwszej klasy.

Na pewno na nudę nie narzekają podopieczni Agnieszki, która uczy plastyki w krakowskiej podstawówce i jednocześnie pracuje w szkolnej świetlicy.

- „Moje” świetlicowe dzieciaki uwielbiają prace plastyczne. Dlatego codziennie mamy jakieś atrakcyjne zadanie. A nawet wyzwanie! Malujemy, lepimy, kleimy. Przygotowujemy prace na różne konkursy i sami robimy własne wystawy. A poza tym dzieci chętnie wykonują własnoręcznie prezenty dla bliskich. Można powiedzieć, że nasza świetlica, to jedno wielkie koło plastyczne – śmieje się Agnieszka.

Pytani o świetlice swoich dzieci rodzice zwykle nie narzekają. Jeśli dziecko się nie skarży - to uznają, że czas spędzony w świetlicy jest organizowany prawidłowo. Wśród opinii rodziców, zdarzają się zachwyty nad zachęcaniem dzieci do różnorodnych aktywności - wychowawcy proponują dzieciom zajęcia taneczne, turnieje gier planszowych, zabawy ruchowe. W świetlicach prężnie działają szkolne teatrzyki, a nawet zuchowe gromady.

To, jak wygląda świetlicowy dzień, w dużej mierze zależy właśnie od wychowawców. I bywa, że ich kreatywność, pomysłowość i zaangażowanie sprawiają, że pobyt w szkolnej świetlicy jest dla dziecka jednym z najlepszych punktów dnia.

Szkolna świetlica zapewnia opiekę najmłodszym uczniom. Dzieci z klas I-III spędzają w niej czas po lekcjach i w razie potrzeby również przed ich rozpoczęciem. Świetlica w szkole jest zbawieniem dla pracujących rodziców. A jeśli nauczyciele w świetlicy mają pomysły na atrakcyjne zajęcia dla dzieci, to również znakomite wsparcie wychowawcze i opiekuńcze.

Co ważne, opieka szkolnej świetlicy jest dla dzieci bezpłatna. W wielu placówkach wprowadzono jednak dobrowolne składki na rzecz świetlicy, z których kupowane są np. materiały plastyczne, gry i zabawki do użytku przez podopiecznych szkolnej świetlicy. W każdej świetlicy mile widziane są rzeczowe dary – typu papier ksero, kredki, gry planszowe.

- Gry, czy zabawki nie muszą być nowe, ale prosimy, aby nie przynosić rzeczy zniszczonych, czy uszkodzonych. Warto też pamiętać, że szkolna świetlica opiekuje się uczniami od 7 do 10 roku życia i gry czy zabawki powinny być przeznaczone właśnie dla dzieci w tym wieku – podpowiada Justyna, jak sama o sobie mówi, „pełnoetatowa świetliczanka” w jednej z poznańskich podstawówek.

Choć świetlice w niemal każdej szkole działają trochę inaczej, ich funkcjonowanie określają oświatowe przepisy (art. 103 ustawy Prawo oświatowe). Zapisy dotyczą tego, jakie standardy organizacyjne powinna spełniać każda publiczna podstawówka – wymagania uwzględniają również działanie szkolnej świetlicy.

Od samej szkoły i nauczycieli prowadzących zajęcia świetlicowe zależy, jak w rzeczywistości będzie działała świetlica – i czy będzie miejscem, w którym dzieci lubią przebywać, rozwijają swoje zainteresowania i zdolności, czy stanie się tylko „dziecięcą przechowalnią”.

Wiele zależy oczywiście od możliwości lokalowych i organizacyjnych szkoły – dostępu do sali sportowej, placu zabaw, standardu świetlicowych pomieszczeń i ich wyposażenia. Bo zajęcia świetlicowe wcale nie muszą się ograniczać do czterech ścian sali wyznaczonej na świetlicę. Tutaj jednak decydująca jest otwartość szkolnej dyrekcji, aktywność opiekunów, ich zaangażowanie – ale też zainteresowanie uczniów proponowanymi zajęciami.

Świetlica powinna być czynna w godzinach dogodnych dla małych podopiecznych i ich rodziców. Zadaniem szkoły jest dostosowanie pory działania świetlicy szkolnej tak, aby umożliwić pracującym rodzicom odbiór dzieci, a uczniom, którzy do szkoły dojeżdżają – do rozkładu jazdy szkolnych, czy publicznych autobusów. Świetlicowy opiekun czy nauczyciel oddelegowany do pracy w świetlicy, pracuje w niej 26 godzin tygodniowo. Nieco krótszy, bo 24-godzinny, jest obowiązkowy wymiar zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych w świetlicy w szkołach specjalnych.

Są szkoły, w których z opieki świetlicy korzysta garstka dzieci, są i takie, gdzie popularność szkolnej świetlicy jest ogromna. Co ważne, szkoła powinna zorganizować opiekę świetlicową dla każdej liczby chętnych dzieci. Choć to pewnie organizacyjny problem, świetlica – według przepisów - powinna funkcjonować w szkole nawet wtedy, gdy miałby w niej przebywać tylko jeden uczeń. Takie sytuacje należą jednak do wyjątków.

Zgodnie z przepisami oświatowymi, na jednego nauczyciela-opiekuna w świetlicy może przypadać maksymalnie 25 podopiecznych. Jeśli uczniów jest więcej – szkoła powinna oddelegować kolejnych nauczycieli. W większości placówek pracę w świetlicy łączą z godzinami dydaktycznymi nauczyciele innych przedmiotów. Często są to pedagodzy, którzy uczą plastyki czy muzyki i w świetlicy mogą kreatywnie wykorzystać swoje umiejętności artystyczne.

Dziećmi w świetlicy szkolnej zajmują się nauczyciele zatrudnieni w danej szkole. I niezależnie od tego, czy pełen etat mają właśnie jako wychowawcy w świetlicy, czy uczą określonych przedmiotów i łączą świetlicową opiekę z pracą przy tablicy – muszą mieć przygotowanie pedagogiczne.

Jakie obowiązki ma nauczyciel świetlicy? Poza opieką nad dziećmi, prowadzeniem zajęć i zabaw dla podopiecznych, czy ewentualnej pomocy w odrabianiu lekcji, do obowiązków świetlicowego nauczyciela należy opracowywanie rocznego planu pracy świetlicy. Konieczne jest także prowadzenie ewidencji dzieci wchodzących i opuszczających świetlicę.

Nauczyciel prowadzi także dziennik świetlicy szkolnej. Poza listą zapisanych do świetlicy dzieci i numerami telefonów do rodziców podopiecznych, w dzienniku znajdziemy nazwiska świetlicowych wychowawców wraz z ich godzinami pracy, listę obecności dzieci, a także tematy prowadzonych dla nich zajęć na świetlicy.