Spis treści
„Tango” Sławomira Mrożka - streszczenie utworu
Akcja dramatu rozgrywa się w nieokreślonym czasie, w mieszkaniu rodziny Stomilów. Jest to inteligencki dom artysty Stomila i jego żony Eleonory. Mieszka z nimi dorosły syn Artur, a także matka Stomila – Eugenia, jej brat Eugeniusz oraz niespokrewniony ze Stomilami Edek.
W mieszkaniu panuje bałagan, meble stoją w przypadkowych miejscach, a wokół piętrzą się sterty niepotrzebnych, nieużywanych sprzętów. To między innymi dziecięcy wózek, ślubna suknia, stare buty, pusta klatka dla ptaków, katafalk. W kącie leży sterta szmat, a wszystko jest niechlujne, zakurzone.
Wnętrze, w którym rozgrywają się wydarzenia, to idealne tło dla jego mieszkańców. Osób, które funkcjonują wbrew ustalonemu porządkowi, łamią tradycyjne zasady – również te, dotyczące utrzymania porządku.
Cała rzeczywistość, w której żyją Stomilowie, jest całkowicie pozbawiona zasad, praw, wartości. Pokolenie Stomila dokonało przewrotu, a w jego konsekwencji doprowadziło do absolutnej anarchii. Jako że nie istnieją żadne prawa, każdy może robić to, co chce. Co więcej - łamanie zasad jest powodem do dumy.
Artur - syn Stomilów, podejmuje próbę uporządkowania świata, odbudowania wartości. Zamierza się ożenić z Alą i jest zwolennikiem tradycyjnego ślubu. Oburza go niechlujstwo ojca, mierzi moralna swoboda matki (Eleonory), która nie zważając na uczucia męża, sypia „od czasu do czasu” z Edkiem - prymitywnym prostakiem, z którym Stomil grywa w karty.
Usiłowania Artura, aby odbudować tradycyjny świat, kończą się fiaskiem. Młodzieniec, przygotowując ślub zapomina o miłosnym wyznaniu. Ala, która tym samym nie ma potwierdzenia uczuć Artura, wdaje się w relację z Edkiem. Babcia, którą Artur nakłaniał do leżenia na katafalku i myśleniu o wieczności, rzeczywiście umiera. Sam Artur, który chce zabić Edka – ostatecznie ginie z jego rąk.
Dramat kończy się symbolicznym tańcem. Tango obrazuje, że prostactwo, prymitywizm i niska kultura masowa triumfują. Edek ogłasza przejęcie władzy i oczekuje posłuchu.
Plan wydarzeń utworu „Tango” S. Mrożka
- W mieszkaniu Stomilów.
- Walka Artura z awangardowym sposobem życia rodziców.
- Decyzja Artura o tradycyjnym ślubie z Alą.
- Zdrada Ali z Edkiem.
- Ostateczna przegrana Artura w walce o zasady.
- Symboliczne tango.
Charakterystyka bohaterów dramatu „Tango”
Ala - 18-letnia kuzynka Artura i jego narzeczona. Ładna i zadbana. Jest wyzwolona i pozbawiona zasad obyczajowych. Ala jest przekonana, że Artur żeni się z nią tylko dla formalności, dlatego zdradza narzeczonego z Edkiem. Zdrada staje się źródłem załamania Artura i jedną z przyczyn jego śmierci.
Artur - syn Eleonory i Stomila, młody, przystojny, zadbany. Ubiera się elegancko: nosi ciemny garnitur, jasną koszulę i krawat. Ma 25 lat, studiuje trzy fakultety, w tym medycynę i filozofię.
Artur jest energiczny, zdecydowany Nie jest jednak zdolny do głębokich uczuć, co staje się jedną z przyczyn jego klęski. Bohater „Tanga” bywa porównywany z Szekspirowskim Hamletem i Mickiewiczowskim Konradem. Artur jest buntownikiem, który nie potrafi pogodzić się ze złem świata. Nie akceptuje chaosu i zaniku wartości. Samotnie podejmuje wysiłki, aby naprawić świat. Ma szlachetne zamiary. Chciałby przywrócić należny szacunek Wujkowi i Babci, broni honoru zdradzanego przez matkę Stomila. Działa jednak na oślep, popełnia błędy i ponosi porażki. Wujek, pomimo wysiłków Artura nie zamierza pisać pamiętników, a Babcia broni się przed leżeniem na katafalku i myśleniem o wieczności. Również Stomil nie zamierza rozprawić się z konkurentem.
Nieskuteczne wysiłki Artura w tej groteskowej rzeczywistości stają się więc parodią starań wielkiego buntownika. Nie zauważa niebezpieczeństwa w dyktatorskiej władzy, która wynika z poczucia własnej wyższości i pogardy dla innych. Nie dostrzega też sprzeczności pomiędzy nikczemnością środków, a wzniosłym celem, którym jest wyprowadzenie świata z chaosu. Ludzie są dla niego jedynie środkiem do celu, traktuje ich instrumentalnie. Artur chce ich zbawiać, uszczęśliwiać wbrew ich woli. Swoim postępowaniem przypomina postać Konrada z III części Dziadów Adama Mickiewicza.
Miłość do Ali, a potem zazdrość w odpowiedzi na zdradę, wydobył z Artura ludzkie cechy. Stały się jednocześnie przyczyną jego śmierci. Zgodnie z literacką konwencją, samotny buntownik musiał ponieść klęskę.
Edek – prostak, typowa postać z dramatów Mrożka. Nosi kraciastą koszulę, brudne i pomięte spodnie, jarmarcznie kolorowe skarpetki. Obrazu dopełniają jaskrawe, żółte buty. Wygląd ma potwierdzać cechy Edka – prostactwo, bezmyślność, wulgarność. Edek nie przestrzega żadnych zasad i norm.
Prymitywny Edek, jako lumpenproletariusz, tępy osiłek, symbolizuje masowe ruchy społeczne XX wieku, totalitaryzm: nazizm i komunizm.
Postać Edka została tu wprowadzona, by wyjść poza układ rodzinny i wprowadzić związki społeczno-klasowe. Za sprawą Edka, w utworze powstaje znana z „Wesela” opozycja lud - inteligencja, ale zmieniona na miarę współczesności. Nie wiadomo w jaki sposób Edek trafił do domu Stomilów. Jest jednak lubiany, a jego chamstwo Stomilowie odbierają jako prostotę i naturalność.
Gdy Artur ponosi klęskę, inicjatywę przejmuje właśnie Edek. Realizuje ideę Artura, ale na swój własny sposób: : „on myślał dobrze. (...) Teraz moja kolej. Wy będziecie mnie słuchać” – stwierdza Edek i ma rację. Rodzina podporządkowuje się bez słowa protestu.
Eleonora - matka Artura, żona Stomila, kochanka Edka. Jest ubrana tandetnie, zaniedbana, jej wygląd ma również świadczyć o absolutnym chaosie norm panującym na świecie, jaki stworzyło jej pokolenie. Matka Artura jest lekkomyślna, nieodpowiedzialna. Większość czasu spędza na grze w karty.
Eugenia – babcia Artura. Swoim ubraniem manifestuje lekceważenie norm. Nie przyjmuje tradycyjnej roli babci. Również najchętniej gra w karty z Edkiem.
Eugeniusz - brat babki Eugenii, wuj Artura. Jest zaniedbany, nosi przykurzony żakiet-jaskółkę, białą koszulę z brudnym kołnierzykiem, a do tego szorty w kolorze khaki, szkockie skarpetki. Całości tego osobliwego stroju dopełniają lakierki. Jest niepewny, niezdecydowany. Początkowo wspiera Artura w walce o zasady, ostatecznie jednak ulega Edkowi i w końcowej scenie rusza do tanga.
Stomil - ojciec Artura. To artysta, ideolog buntu. Jest zaniedbany, zwykle chodzi w rozpiętej piżamie. Ten niechlujny strój podkreśla rozpad jego charakteru i osobowości. Pogardliwie odnosi się do wszelkich ram i norm. W młodości wraz z żoną prowokował skandalicznym zachowaniem, odrzucał wszelkie rygory i normy, burzył konwencje.
Jest przedstawicielem pokolenia, które odrzuciło zasady i sprowadziło anarchię. Stomil żyje wspomnieniami, a zajmuje się artystycznymi eksperymentami. Nie rozumie rozterek Artura. Z intelektualisty i eksperymentatora zmienił się w bezwolnego, zdradzanego męża.
Jakie problemy porusza „Tango” S. Mrożka?
Przewodnim tematem utworu jest bunt głównego bohatera – Artura. Artur buntuje się przeciwko światu, jaki wykreowali jego rodzice: Stomil i Eleonora. Ich pokolenie, w imię szeroko rozumianej wolności obaliło dawny porządek, porzuciło zasady moralne i obyczajowe. Stworzyło zaś świat oparty na anarchii. Jest nieuporządkowany, pozbawiony wartości, którymi można by się kierować. Dom Stomilów, to miniwersja tego świata – bałagan, chaos, brak zasad i norm.