Troja jako symbol upadku świata. Omów zagadnienie na podstawie „Iliady” Homera. Odpowiedź do pytania na maturę ustną 2023

Egzamin w formie ustnej odbędzie się w 2023 roku po pandemicznej przerwie. W przypadku języka polskiego, oprócz pytań niejawnych opartych na tekstach ikonicznych, literackich czy tych dotyczących języka, uczniowie muszą jeszcze zapoznać się z listą jawnych pytań, a następnie opracować i przyswoić określone zagadnienia.

Za maturę ustną z polskiego w 2023 roku można otrzymać maksymalnie 30 punktów. By ją zdać, należy uzyskać minimum 30 proc. (czyli 9 punktów).

Lista jawnych pytań na maturę z polskiego przedstawia się następująco:

Wśród trzech pytań z „Iliady” Homera znalazło się też takie o następującej treści: „Troja jako symbol upadku świata. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów »Iliady« Homera. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst”. Oto przykładowe omówienie tego tematu.

Wstęp: Koniec świata może być przedstawiany na rozmaite sposoby – od przerażających kataklizmów, które niszczą znaną nam rzeczywistość (tak, jak w Apokalipsie św. Jana) po spokojne zwieńczenie dziejów (jak w wierszu Miłosza „Piosenka o końcu świata”). Tych „końców świata” może być jednak więcej. Za każdym razem, gdy upada wielkie mocarstwo czy kultura lub cywilizacja, wprowadzony zostaje nowy porządek, m.in. pojawiają się inne wartości i odmienna religia.

Teza: Tak też jest w przypadku Troi, która do dziś stanowi uniwersalny symbol upadku świata, podobnie jak inne wielkie mocarstwa.

Argumentacja z „Iliady”: „Iliada” Homera pokazuje ostatni rok trwającej aż dziesięć lat bitwy pomiędzy Grekami a Trojanami. Jak przystało na epos starożytny, utwór ten pokazuje ówczesnych bohaterów na tle ważnych wydarzeń dziejowych. Jednak oprócz faktów dotyczących konfliktu, na kartach utworu możemy dostrzec sporo symboliki.

Na wojnę trojańską, która została przedstawiona w eposie Homera, możemy spojrzeć w sposób uniwersalny – nie tylko jako na konflikt między państwami, ale także jak na upadek świata. Wszystko zaczęło się bowiem od – mówiąc językiem religii chrześcijańskiej – grzechów poszczególnych osób, ale też całego narodu. Parys bezpodstawnie kierując się własnymi żądzami, porywa Helenę, która jest żoną króla Sparty.

Zawinił również król Troi (Priam), wierząc dumnie, że jego kraj jest nie do zdobycia. Poza tym naiwnością i głupotą odznaczyli się sami Trojanie, wierząc, że po tylu latach oblężenia Grecy wycofali się spod murów Troi. I tak dzięki podstępowi Odyseusza wojownicy zamknięci w koniu trojańskim przedostali się do środka i zdobyli miasto, podpalając je i niszcząc. W zagładzie tej widzimy także podobieństwo do końca świata przedstawionego w Apokalipsie św. Jana.

Na opowieść o upadku Troi można spojrzeć w sposób uniwersalny, bo zawsze człowiek, państwo czy też świat zostają zniszczone, gdy do głosu dochodzą ludzkie żądze, niewłaściwe pragnienia, pycha, czy lekkomyślność. Podobny schemat widzimy na przykład w Księdze Rodzaju, gdzie Adam i Ewa kierowani własnymi pragnieniami zrywają owoc z zakazanego drzewa, wskutek czego zamknięty zostaje dla nich raj, zaczynają doświadczać zupełnie innej rzeczywistości, pełnej zła, buntu i wojen.

Odwołanie do wybranego kontekstu: Motyw upadku Troi pojawił się także w powieści „Quo vadis” Sienkiewicza. Spalenie miasta wspomina cesarz Neron, który chciałby stworzyć dzieło na miarę „Iliady”. Chcąc mieć inspirację do jego tworzenia, wydaje rozkaz o podpalenie Rzymu.

Nie tylko Troja jest jednak symbolem upadku świata. Jest nią także starożytny Rzym. Pycha Nerona, niepatrzenie na potrzeby poddanych, ale jedynie realizowanie swojej chorej ambicji doprowadzają do śmierci wielu niewinnych ludzi. Warto jednak wspomnieć, że rzeczywistość i życie w starożytnym Rzymie uległo rozpadowi znacznie wcześniej, niż w momencie wybuchu pożaru. Znamienne są tu opisy uczt organizowanych przez Nerona: pełne przepychu, przesady, ale także grzechu.

Upadek Rzymu to – podobnie jak w przypadku Troi, którą przytacza Neron – symboliczny upadek świata. Ludzie pogrążenie we własnych przyjemnościach, nierównościach, wykorzystujący innych, ostatecznie giną. Ginie także cały ówczesny świat ze wszystkimi swoimi wartościami, hołdującymi jedynie potrzebom zaspokajania żądz. Ten symboliczny koniec świata, ale też początek nowego widać szczególnie w zakończeniu powieści. Ostatnie słowa „Quo vadis” pokazują nie tylko fakt, że „minął Neron”, ale także cały ówczesny świat pełen grzechu i pychy. Narodziła się z kolei rzeczywistość chrześcijańska, w której nadrzędnymi wartościami są pokora, miłość do bliźniego i dobro. Jego symbolem jest kapliczka z napisem: „Quo vadis, Domine?”.

Inne przykładowe konteksty:

• „O Troi” Zbigniewa Herberta;
• Obraz „Koń trojański” Giovanni Domenico Tiepolo;
• Apokalipsa św. Jana.

Zakończenie: Są różne końce świata. Upadek konkretnego państwa czy cywilizacji może niekiedy oznaczać także upadek pewnych postaw, wartości czy wierzeń. Tak było w przypadku Troi i Trojan, którzy przez swoją nadmierną pewność siebie i zuchwałość, zapłacili wysoką cenę. Tak też było w przypadku starożytnego Rzymu, który upadł, by na jego zgliszczach mogła narodzić się zupełnie nowa rzeczywistość.