Trudności z pomocą psychologiczną. W połowie placówek oświatowych brakuje psychologa

Kontrole NIK dotyczyły lat 2020-2023. Objęły one 49 podmiotów, w tym Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Edukacji i Nauki, placówki oświatowe, NFZ, poradnie psychologiczno-pedagogiczne i podmioty lecznicze. Wyniki zaprezentowano podczas wtorkowej konferencji w siedzibie Najwyższej Izby Kontroli.

Wykazano, że dostępność specjalistów była ograniczona m.in. ze względu na braki kadrowe i niedofinansowanie. Zaznaczono, że nowo utworzone ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej zwiększyły co prawda dostępność udzielanego wsparcia, jednak zapotrzebowanie znacznie przekraczało ich możliwości.

Oceniono, że działania ministra edukacji i nauki na rzecz zapewnienia odpowiedniej do potrzeb, kompleksowego wsparcia psychologicznego psychoterapeutycznego były nieskuteczne. Zauważono, że zrezygnował on z utworzenia Centrów Dziecka i Rodziny, które na szczeblu powiatów miały koordynować udzielanie pomocy potrzebującym.

Prace MEiN nad projektem ustawy o wsparciu dzieci, uczniów i rodzin trwały od 2017 r., jednak w lipcu 2022 r. zostały wstrzymane. Zabrakło systemowej, efektywnej współpracy pomiędzy instytucjami zajmującymi się wsparciem dzieci i ich rodzin. Współpraca ta opierała się często na doraźnych kontaktach i formalnej wymianie dokumentów – zaznaczono.

Przeczytaj też: „Szłam do pracy z płaczem i wracałam z płaczem”. Tak wygląda praca nauczyciela w polskiej szkole

Podano, że od września 2022 r., zgodnie ze znowelizowanym prawem oświatowym, szkoły miały obowiązek zatrudnić pedagoga specjalnego. Kontrola wykazała, że 70 proc. szkół wywiązało się z tego obowiązku, obniżając wymiar zatrudnienia dotychczas zatrudnionym pedagogom i powierzając im zadania związane z nową funkcją.

Wskazano, że na koniec marca 2023 r. – pomimo przeznaczenia dodatkowych środków na zatrudnienie specjalistów (łącznie w 2022 r. prawie 515 mln zł) – ponad połowa szkół (54 proc.) nie spełniała ustalonych standardów. Jednocześnie zauważono, że dzięki dodatkowym finansom spadła liczba placówek oświatowych, w których w ogóle nie było zatrudnionych specjalistów.

Według danych NIK, w 2020 r. psychologa nie było w 62 proc. placówek, a w 2023 r. – w 42 proc.

Jednocześnie poinformowano, że osiem na dziesięć kontrolowanych szkół nadal miała problemy z zatrudnieniem psychologów.

Aneta Karska, doradca ekonomiczny w delegaturze NIK w Poznaniu wskazała, że w dwóch szkołach psychologa nie było przez cały okres objęty kontrolą. – W kolejnych sześciu – przez rok albo dwa lata szkolne, albo był zatrudniony na niewielką część etatu – zaznaczyła.

Dodała, że w takich przypadkach psycholog przebywał w szkole tylko od trzech do siedmiu godzin w tygodniu, przy czym do kontroli wytypowano szkoły duże, do których uczęszczało od 500 do 1000 uczniów.

NIK zaznaczyła, że w okresie objętym kontrolą o 60 proc. wzrosło zapotrzebowanie na pomoc świadczoną w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Tymczasem, jak wykazano, w 70 proc. kontrolowanych poradni poziom zatrudnienia specjalistów był niewystarczający. Wskazano też, że poradnie te koncentrowały się na wydawaniu opinii i orzeczeń, a nie na wsparciu terapeutycznym dzieci i młodzieży. Na przyjęcie trzeba było czekać nawet rok.

Według prawie jednej trzeciej skontrolowanych szkół, współpraca szkół i poradni psychologiczno-pedagogicznych jest nieefektywna, ponieważ nie miała charakteru systemowego i często ograniczała się do formalnej wymiany korespondencji albo telefonicznych konsultacji.

60 proc. kontrolowanych poradni nie zapewniło pełnej dostępności dla osób z niepełnosprawnością ruchową. W niektórych przypadkach dziecko otrzymywało wsparcie w samochodzie przy poradni, a dziecko poruszające się na wózku musiało być wniesione po schodach przez rodziców i personel poradni.

W 20 proc. kontrolowanych poradni liczba gabinetów diagnostycznych była za mała, co uniemożliwiało prowadzenie np. terapii grupowych. Zwrócono też uwagę na brak intymności i anonimowości pacjentów, tzn. drzwi gabinetów nie były odpowiednio wygłuszone, co powodowało, że rozmowy można było usłyszeć w poczekalni. W jednej z poradni dokumentacja ze szczególnie chronionymi danymi była przechowywana w pomieszczeniu, do którego swobodny dostęp miały osoby trzecie.

NIK podała, że w trzech z 10 kontrolowanych poradni wszystkie rejestry, ewidencje i wykazy prowadzono odręcznie, w formie papierowej, a w niektórych nadal posługiwano się maszynami do pisania. W dwóch poradniach zgłoszenia i zaplanowane wizyty były rejestrowane w przeznaczonych do tego systemach informatycznych.

Wnioski pokontrolne NIK skierowała do ministrów: zdrowia oraz edukacji. Chodzi m.in. o wdrożenie modelu skoordynowanej, międzysektorowej współpracy zapewniającej wsparcie już w chwili pojawienia się pierwszych trudności, a także w sytuacjach kryzysowych. Ponadto, o niezwłoczne wypracowanie założeń podstawy programowej z naciskiem na wsparcie rozwoju emocjonalnego dzieci i młodzieży oraz ich kompetencji społecznych, a także kontynuowanie działań na rzecz promocji higieny życia psychicznego.

NIK zawnioskowała do premiera o określenie zasad współpracy różnych jednostek przy koordynacji opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi, w tym zasad wymiany informacji o młodym pacjencie, a także wypracowanie zasad sprawnego ustalania sytuacji prawnej hospitalizowanych dzieci i młodzieży w sposób zapobiegający przedłużaniu ich hospitalizacji ze względów innych niż wskazania medyczne.

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Edukacji codziennie. Obserwuj StrefaEdukacji.pl!