Kto dostał Nagrodę Nobla 2023 w dziedzinie fizyki? Nazwiska laureatów są już znane

Wczoraj rozpoczął się Tydzień Noblowski. Wyróżnienie w dziedzinie medycyny otrzymali Katalin Karikó i Drew Weissman. Laureaci zostali nagrodzeni za odkrycia dotyczące modyfikacji zasad nukleozydowych, które umożliwiły opracowanie skutecznych szczepionek mRNA przeciwko COVID-19.

Nagroda Nobla w dziedzinie fizyki 2023 trafiła do naukowców: Pierre Agostini, Ferenc Karusz i Anne L'Huillier. Jak podkreślił Komitet Noblowski eksperymenty noblistów dały ludzkości nowe narzędzia do badania świata elektronów wewnątrz atomów i cząsteczek. Dzięki ich pracom możliwe stało się badanie procesów zachodzących tak szybko, że wcześniej niemożliwe było ich śledzenie.

Agostini, Krausz i L'Huillier pokazali, jak wytworzyć niezwykle krótkie, mierzone w attosekundach impulsy światła. Można je wykorzystać do pomiaru szybkich procesów, w których elektrony poruszają się lub zmieniają energię. W wyniku prowadzonych przez laureatów eksperymentów wygenerowano impulsy światła tak krótkie, że można je mierzyć w attosekundach. To pozwoliło uzyskać obrazy procesów zachodzących wewnątrz atomów i cząsteczek.

Przypominamy, że w tym roku laureaci otrzymują nagrodę pieniężną w wysokości 11 mln koron szwedzkich, a także złoty medal i kaligrafowany dyplom. W tym przypadku zwycięzcy podzielą się nagrodą i otrzymają każdy po ok. 4,41 mln koron.

Anne L'Huillier (francuska profesor fizyki atomowej na Uniwersytecie w Lund w Szwecji) w 1987 roku odkryła, że podczas przepuszczania światła lasera podczerwonego przez gaz szlachetny powstało wiele różnych harmonicznych światła. Każda harmoniczna jest falą świetlną o określonej liczbie cykli na każdy cykl światła lasera. Powstają, gdy światło lasera oddziałuje z atomami gazu i daje niektórym elektronom dodatkową energię, która jest następnie emitowana w postaci światła o krótszym impulsie i krótszej fali. L'Huillier kontynuowała badania nad tym zjawiskiem, kładąc podwaliny pod kolejne przełomowe odkrycia.

Z kolei Pierre Agostini (francusko-amerykański fizyk, Ohio State University w USA) w 2001 roku wytworzył i zbadał serię kolejnych impulsów świetlnych, z których każdy trwał tylko 250 attosekund. W tym samym czasie Ferenc Krausz (węgiersko-austriacki fizyki, Instytut Optyki Kwantowej Maksa Plancka w Garching w Niemczech) pracował nad innym typem eksperymentu, który umożliwił wyizolowanie pojedynczego impulsu świetlnego trwającego 650 attosekund.

Nagrody Nobla przyznawane są w sześciu dziedzinach, niekiedy zdarza się jednak tak, że w jednym obszarze nauki wyróżnienie otrzymuje kilka osób. Harmonogram przyznania Nagród Nobla 2023 przedstawia się następująco:

• 2 października (poniedziałek) – fizjologia i medycyna,
• 3 października (wtorek) – fizyka,
• 4 października (środa) – chemia,
• 5 października (czwartek) - literatura,
• 6 października (piątek) – pokojowa Nagroda Nobla,
• 9 października (poniedziałek) – nauki ekonomiczne.

Jutro poznamy więc laureata lub laureatów z dziedziny chemii, a we czwartek – z literatury. Werdykty ogłaszane są w podanych wyżej dniach ok. godz. 11.45 czasu środkowoeuropejskiego. Z kolei ceremonia wręczenia nagród ma odbyć się 10 grudnia, a więc w rocznicę śmierci Alfreda Nobla w Sztokholmie i Oslo.

Źródło: PAP