Polska Akademia Nauk silną i autonomiczną instytucją naukową. W MEiN trwają prace nad nowymi projektami ustawy o PAN

Prace nad zmianami w PAN trwają od kilku lat. Poprzedni prezes PAN prof. Jerzy Duszyński proponował m.in., by w ramach reformy powołać Uniwersytet Polskiej Akademii Nauk. Powstał też pomysł stworzenia konsorcjów z uczelniami. Już w 2017 r. prof. Duszyński informował, że nad koncepcjami reformy pracują w PAN różne grupy.

W styczniu stanowisko prezesa PAN objął prof. Marek Konarzewski. Na początku kwietnia br. na stronie Akademii opublikowano projekt ustawy o PAN, który przygotował powołany przez niego zespół.

- Nadrzędnym celem proponowanej legislacji jest ugruntowanie pozycji Polskiej Akademii Nauk jako silnej, autonomicznej instytucji naukowej, kierującej się konstytucyjną zasadą wolności badań. Jestem głęboko przekonany, że pomyślność Polski i Jej pozycja w świecie, w najwyższym stopniu zależy od rozwoju nauki uprawianej w instytucjach cieszących się powszechnym zaufaniem i wsparciem - napisał w liście opublikowanym na stronie PAN prof. Konarzewski.

Jak przekazała PAP rzecznik MEiN Adrianna Całus-Polak, projekt ten trafił do nich 30 marca. Dodała, że resort zajmie stanowisko na jego temat po analizie.

W projekcie zaproponowano:

• zmianę ustroju Zgromadzenia Ogólnego Polskiej Akademii Nauk (do składu Zgromadzenia mają być włączeni dyrektorzy instytutów PAN z głosem stanowiącym przy wyborze władz Akademii, w tym prezesa PAN),
• zapis, według którego powstanie Zgromadzenie Ogólne Dyrektorów Instytutów PAN jako organu PAN (decydujący m.in. o przekształcaniu instytutów naukowych PAN),
• powstanie pięcioosobowego prezydium Zgromadzenia Dyrektorów Instytutów PAN (członkowie wejdą w skład prezydium PAN z głosem stanowiącym),
• przeprowadzanie oceny instytutów PAN co najmniej raz w czasie kadencji organów Akademii,
• zwiększenie kompetencji dziekanów wydziałów, uproszczenie struktur wydziałów, usunięcie rad kuratorów.

Nad zmianą ustawy o PAN pracował też zespół doradczy, powołany 1 sierpnia 2022 r. przez ministra edukacji i nauki.

- Przewodniczący Zespołu doradczego do spraw opracowania projektu ustawy o Polskiej Akademii Nauk 23 marca przekazał Ministrowi Edukacji i Nauki projekt ustawy o PAN wraz z uzasadnieniem, który również jest analizowany w resorcie - podała rzeczniczka MEiN Adrianna Całus-Polak.

W skład eksperckiego zespołu wchodzą:

• przewodniczący prof. Karol Dobrzeniecki z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu,
• dr hab. Bogusław Przywora – prof. Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie,
• dr hab. Jacek Zaleśny – prof. Uniwersytetu Warszawskiego,
• prof. Paweł Chmielnicki z Uczelni Łazarskiego w Warszawie,
• dr hab. Marek Mączyński – prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie,
• dr hab. Tomasz Barankiewicz – prof. Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie,
• dr hab. Aleksandra Radtke – prof. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu,
• dr Dawid Bunikowski – z University of Eastern Finland w Kuopio,
• Anna Czajczyk – przedstawicielka gabinetu politycznego MEiN.

Na efekty prac musimy jeszcze poczekać. MEiN odniesie się do obu projektów po ich analizie.

PAN powstała w 1952 roku w wyniku ustaleń I Kongresu Nauki Polskiej na podstawach Polskiej Akademii Umiejętności oraz Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.

Filarem akademii są członkowie PAN zrzeszeni w korporacji uczonych. To wybitni badacze, wyróżniający się szczególnym dorobkiem i autorytetem. Członkostwo w PAN - do 350 członków krajowych i ok. 170 członków zagranicznych - jest zaszczytem i wyrazem najwyższego uznania. Działają w ramach pięciu wydziałów. Od 2010 roku w strukturach PAN działa też Akademia Młodych Uczonych, która skupia utalentowanych naukowców młodego pokolenia.

Drugim filarem PAN jest sieć badawcza, złożona z kilkudziesięciu instytutów naukowych oraz instytutu pozawydziałowego. Prowadzą projekty naukowe w niemal wszystkich dziedzinach naukowych. Pracuje tam ponad 9 tys. pracowników, w tym niemal 4,1 tys. badaczy. PAN posiada też stacje zagraniczne, biblioteki, archiwa, muzea, ogrody czy ośrodki konferencyjne.

Komitety i zespoły doradcze PAN zajmują się upowszechnianiem nauki i dostarczaniem ekspertyz kluczowych dla prowadzenia rzetelnej debaty publicznej.