„Wesele” Wyspiańskiego – lektura obowiązkowa na maturze 2023. Informacje o dramacie: streszczenie, problematyka, bohaterowie i symbole

Autor: „Wesele” to dramat napisany przez Stanisława Wyspiańskiego, wystawiony pierwszy raz w Teatrze Miejskim w Krakowie w 1901 roku.
Epoka: Młoda Polska.
Czas i miejsce akcji: akcja rozgrywa się w nocy z 20 na 21 listopada 1900 roku w dworku Włodzimierza Tetmajera oraz jego żony Anny w ówczesnej wsi Bronowice, znajdującej się pod Krakowem. Utwór nawiązuje do autentycznego wydarzenia: wesela Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną.

Akt I: Czepiec rozmawia z Dziennikarzem o sytuacji politycznej na świecie. W ich rozmowie widać konflikt między przedstawicielami wsi a inteligencji. W kolejnej scenie Dziennikarz flirtuje z Zosią. Radczyni ostatecznie godzi się, by Haneczka i Zosia wzięły udział w tańcach – ich partnerami zostają Kasper i Jasiek. Radczyni rozmawia z Kliminą, widać, że w ogóle nie zna realiów życia na wsi.

Pan Młody i Panna Młoda rozmawiają o swoim uczuciu. Pan Młody mówi o fascynacji wsią. Rozmawia z nimi także Ksiądz, który pochodzi z chłopstwa. Maryna flirtuje z Poetą. Zosia i Haneczka rozmawiają z kolei o miłości. Na weselu pojawia się także Żyd Mosiek, który szczerze mówi o relacjach między Polakami a Żydami, a także negatywnie wypowiada się o chłopomani Pana Młodego. Niebawem pojawia się także córka Żyda – Rachela, która rozmawia z Poetą o poezji, jest reprezentantką pokolenia modernistów, interesuje się sztuką.

Gospodarz wspomina o potencjale drzemiącym w chłopach. Z kolei Czepiec zaznacza, że Polacy dla dobra kraju powinni się zjednoczyć. Wspominane są czasy rabacji galicyjskiej. Czepiec nie chce oddać Żydowi długu i wszczyna bójkę. Rachela, Poeta, a także para młoda zapraszają na wesele Chochoła.

Akt II: Gospodyni kładzie dzieci spać, jednak mała Isia koniecznie chce zobaczyć oczepiny. Do jej pokoju przychodzi Chochoł i zapowiada, że na weselu pojawią się goście. Poszczególnym bohaterom ukazują się zjawy. Marysi – widmo jej kochanka z dawnych lat. Dziennikarzowi – postać Stańczyka, który mówi o tym, że inteligencja jest zbyt bierna. Wręcza mu także kaduceusz (symboliczną laskę). Poecie ukazuje się Rycerz i mówi mu, by tworzyć utwory zachęcające do walki o kraj.

Hetman w rozmowie z Panem Młodym krytykuje jego zamiłowanie do wsi. Dziadowi ukazuje się Upiór. Jest to Jakub Szela – przywódca rabacji galicyjskiej. Kasper mówi Kasi, by opuścili wesele. Pojawia się bohater – Nos, który za butelkę wódki chce pocałować Kasię. Kasper godzi się, ale butelka okazuje się pusta.

Gospodarza odwiedza z kolei Wernyhora – lirnik kozacki, który nakazuje mu, by słuchał tętentu koni, a w odpowiednim momencie zadął w złoty róg. Bohater mówi o tym żonie, ale ta twierdzi, że się upił. Gospodarz złoty róg przekazuje Jaśkowi i mówi mu, by zwołał chłopów do walki. Staszek przekazuje Gospodarzowi złotą podkowę, którą zgubił Wernyhora. Gospodyni postanawia zatrzymać ją na szczęście.

Akt III: Gospodarz i Nos kładą się spać. Z kolei Czepiec kłóci się z Muzykantem o zapłatę za grę. Kuba opowiada Czepcowi o tym, że Gospodarza odwiedził Wernyhora. Radczyni wątpi w to, czy państwo młodzi będą ze sobą szczęśliwi. Panna Młoda rozmawia z Poetą.

Nadchodzi świt. Czepiec pojawia się z wielką kosą w ręku. Gospodarz zupełnie nie pamięta, co się stało nocą. Bohaterowie zaczynają przypominać sobie zjawy, które spotykali w nocy. Okoliczności przyrody zaczynają się zmieniać, m.in. chmurzy się. Gospodarz przypomina sobie o nocnym spotkaniu z Wernyhorą, mówi o tym, by nasłuchiwać sygnału. Słychać tętent konia. Okazuje się, że to Jasiek. W rękach trzyma czapkę z piór, jednak po drodze zgubił złoty róg. Chochoł zaczyna grać na skrzypcach, a wszyscy tańczą.

Wydarzenia zaprezentowane w dramacie nawiązują do tych autentycznych, których świadkiem był Stanisław Wyspiański. Podobnie jest z bohaterami w utworze:

• Pan Młody (Lucja Rydel);
• Panna Młoda (Jadwiga Mikołajczykówna);
• Gospodarz (Władysław Tetmajer);
• Radczyni (profesorowa Antonina Domańska, ciotka Rydla);
• Dziennikarz (Rudolf Starzewski);
• Poeta (Kazimierz Tetmajer);
• Rachela (Pepa Singer);
• Zosia i Maryna (Zofia i Maria Pareńskie);
• Haneczka (Anna Rydlówna);
• Czepiec (Błażej Czepiec);
• Gospodyni (Anna z Mikołajczyków Tetmajerowa);
• Jasiek (Jan Mikołajczyk, brat Panny Młodej);
• Postacie fantastyczne: Chochoł, Widmo, Stańczyk, Hetman, Upiór (zjawa Jakuba Szeli), Wernyhora.

Autor „Wesela” na kanwie autentycznych wydarzeń tworzy utwór, który porusza problemy społeczne i narodowe końca XIX wieku. Pokazuje postacie inteligentów i chłopów, którzy nie mogą się ze sobą porozumieć. Ten obraz uświadamia czytelnikom, że sojusz chłopstwa i inteligencji we wspólnym celu: odzyskaniu niepodległości, jest niemalże niemożliwy.

Wyspiański porusza także inne ważne problemy i zauważa różne zjawiska m.in.:

• chłopomanię;
• ocenia chłopów i inteligencji;
• wpływ mitów narodowych oraz literatury na społeczeństwo końca XIX wieku;
• problem odzyskania niepodległości przez powstanie narodowe.

W poszczególnych scenach dramatu widać, jak trudno jest chłopstwu i inteligencji się ze sobą porozumieć.

W akcie I scenie 1 obserwujemy rozmowę Czepca i Dziennikarza. Przedstawiciel inteligencji lekceważy chłopa, mówiąc mu: „Wiecie choć gdzie Chiny leżą?”, ma mylną opinię o chłopach jako o ludziach, którzy nic nie wiedzą i nie znają świata. Czepiec podkreśla ważną rolę chłopstwa w narodzie polskim. Dziennikarz jednak ulega kolejnemu stereotypowi, idealizuje wieś, postrzega ją jako miejsce sielankowe. Przedstawiciel chłopstwa ocenia inteligencję jako warstwę, która nie docenia chłopów, nie dostrzega przemian społecznych, boi się zmian. Czepiec na początku rozmowy z Dziennikarzem widzi w nim autorytet, jednak pod koniec stwierdza: „A ja myślę, ze panowie duza by już mogli mieć, ino oni nie chcom chcieć!”.

W akcie I scenie 7 Klimina rozmawia z Radczynią. Przedstawicielka inteligencji wykazuje się brakiem znajomości realiów, dotyczących wsi. Kobiety rozmawiają ze sobą, ale jakby obok siebie, każdy temat się urywa. Z tej sceny płynie wniosek, że inteligencję i chłopstwo nic nie łączy.

Z kolei w akcie I, scenie 12 widać brak porozumienia między Panną Młodą a Panem Młodym. Chłopka mówi o tym, że bolą ją nogi, w związku z tym Pan Młody proponuje jej, by zdjęła buty, ona jednak odpowiada, że tak nie wypada. Przedstawiciel inteligencji wykazuje się tutaj brakiem znajomości chłopskich zwyczajów (np. wyrażanie szacunku poprzez odpowiedni strój).

W akcie I scenie 27 Żyd, rozmawiając z Dziadem, stwierdza, że połączenie się chłopstwa i inteligencji nie jest możliwe. Wróży on, że drogi tych dwóch stanów prędzej czy później się rozejdą.

W dramacie możemy dostrzec postacie typowe dla epoki modernizmu – dekadentów, artystów, ludzi schyłku XIX wieku. Są to:

• Nos – w jego postawie widać zmęczenie oraz dekadentyzm. Często pojawia się z butelką alkoholu, jedyną nadzieję na szczęśliwe życie widzi w młodopolskim kulcie sztuki.
• Poeta – chce stworzyć wielkie dzieło narodowe, tak jak Mickiewicz, uważa, że Polakom potrzebny jest taki utwór.
• Rachela – przedstawiona jako osoba wykazującą się zamiłowaniem do sztuki i obracająca się w środowisku cyganerii artystycznej.

Niezwykle ważna część dramatu to ta, w której bohaterowie spotykają się ze zjawami:

• Isia widzi Chochoła (akt II, scena 3), który zapowiada dziewczynie, że na weselu pojawią się różne widma. Każdy ma ujrzeć taką postać, jaką nosi w swojej duszy, zobaczy to, co jest dla niego ważne.
• Marysia spotyka Widmo (akt III, scena V) To jej ukochany z dawnych lat, pochodzący z wyższej warstwy społecznej. Po jego śmierci dziewczyna wyszła za mąż za chłopa, ale zmarły narzeczony wciąż jest bliski jej sercu.
• Dziennikarz widzi Stańczyka (akt III, scena 7). Zjawa przypomina Dziennikarzowi o jego ważne roli – odpowiedzialności za naród. Wyrzuca mu, że usypia kraj, zamiast go wzmacniać.
• Poeta zobaczył Rycerza (akt III, scena 9). Jest to Zawisza Czarny, który mówi o roli twórczości dla narodu, a także o Polsce, którą trzeba wskrzesić.
• Pan Młody i Hetman (akt III, scena 11, 12 i 13). Z piekła przychodzi postać historyczna – hetman Branicki (zdrajca). Wyśmiewa popularną wśród inteligencji chłopomanię, namawia Pana Młodego do zdrady.
• Dziad spotyka Upiora (akt III, scena 15), a w zasadzie zjawę Jakuba Szeli. W rozmowie wspomniane są wydarzenia historyczne – rabacja galicyjska. Zjawa mówi o tym, że porozumienie między chłopstwem a inteligencją może być bardzo trudne.
• Gospodarz widzi Wernyhorę (akt III, scena 24), czyli postać romantycznego lirnika, śpiewaka, który tworzył utwory o charakterze tyrtejskim. Gospodarz staje się osobą, która ma być odpowiedzialna za zjednoczenie ludu i zorganizowanie powstania narodowego. Wernyhora zleca mu rozesłanie wici oraz zadęcie w złoty róg w odpowiednim momencie.

Wyspiański w swoim dramacie ukazuje m.in. sytuację polityczną w państwie. Przy pomocy rozmaitych symboli uzasadnia tezę, że Polacy końca XIX wieku nie są w stanie wywalczyć niepodległości.

Jednym z czynników, który sprawia, że im się to nie udaje, jest brak komunikacji i zrozumienia pomiędzy chłopstwem a inteligencją. Przedstawiciele inteligencji nie mogli nawiązać kontaktu z chłopami przez stereotypowe patrzenie na wieś. Widać to szczególnie w trakcie rozmowy Czepca z Dziennikarzem. Przyczyną klęski Polaków jest więc brak zjednoczenia wszystkich warstw społecznych. Pomimo tego, że wśród inteligencji pojawia się chłopomania, czyli fascynacja chłopami i wsią, to wciąż tkwią w stereotypach, które uniemożliwiają im skuteczny kontakt.

Osoba, która mogłaby zjednoczyć te dwie warstwy społeczne to Gospodarz. Właśnie on, ożenił się z chłopką nie z powodu mody, ale z miłości. Akceptował nowe środowisko, ale także pamiętał o swoim pochodzeniu. Gospodarz ma rozpocząć powstanie narodowe, a najpierw zebrać odpowiednich ludzi. Wyspiański pokazuje, że Polska miałaby szansę na odzyskanie niepodległości, ale potrzebny by jej był przywódca. W „Weselu” niefortunnie zostaje nim Jasiek, bo to jemu najważniejsze zadanie (zadęcie w złoty róg w odpowiednim momencie) powierza Gospodarz. On jednak zaprzepaszcza tę szansę.

Symbole występujące w „Weselu”:

• Taniec chocholi – symbol zniewolenia i niemocy.
• Chochoł – symbol uśpienia.
• Sznur – symbol niewoli.
• Czapka z piór – przywiązanie do dóbr materialnych.
• Złota podkowa – szczęście.

• „Miałeś, chamie, złoty róg, miałeś, chamie, czapkę z piór: czapkę wicher niesie, róg huka po lesie, ostał ci się ino sznur”.
• „Tak, by nam się serce śmiało do ogromnych, wielkich rzeczy. A tu pospolitość skrzeczy...”.
• „Wyście sobie, a my sobie, każden sobie rzepkę skrobie”.
• „Duza by juz mogli mieć, ino im się nie chce chcieć”.

„Wesele” to jedna z ważniejszych lektur obowiązkowych na maturze. W tym dramacie znajdziemy naprawdę sporo motywów, które możemy wykorzystać zarówno, pisząc rozprawkę, jak i udzielając odpowiedzi w trakcie matury ustnej. Oto najważniejsze motywy w „Weselu”:

• motyw wsi;
• motyw tańca;
• motyw poezji;
• motyw ojczyzny;
• motyw powstania narodowego;
• motyw miłości;
• motyw snu;
• motyw wesela.