Celestin Freinet – kim był francuski reformator edukacji?
Przyszedł na świat jeszcze w XIX wieku (1896 rok) w chłopskiej rodzinie. Nauki pobierał w wiejskich placówkach w Gars i Grasse. Do szkoły chodzić nie lubił. Możliwe, że właśnie trudne doświadczenia z czasów szkolnych skłoniły go do tego, żeby zacząć kształcić się na studiach nauczycielskich w Nicei. Z powodzeniem skończył studia.
Nie jest jednak mu dane, by od razu rozpocząć pracę w szkole. Zostaje bowiem powołany do wojska. Podczas walk pod Verdun zostaje ranny i ma uszkodzone płuco. Początkowo nikt nie chce przyjąć go do zawodu nauczycielskiego z powodu złego stanu zdrowia. Ostatecznie jednak udaje mu się otrzymać posadę w wiejskiej szkole w Bar-sur-Loup. To właśnie wtedy Celestin Freinet rozpoczyna swoją karierę jako nauczyciel i pedagog.
Pedagogika Celestina Freineta
Celestin Freinet już od początku sprzeciwia się tradycyjnej szkole. Młody nauczyciel aktywnie poszukuje sposobu, by edukację wymyślić na nowo. Czyta, zgłębia teorie innych osób m.in. Marii Montessori, uczestniczy w dyskusjach na przykład w Kongresie Nowego Wychowania. Myśli pedagogiczne, które rodzą się w jego głowie, przelewa na papier, a następnie wysyła do gazet. Podróżuje do Niemiec i Związku Radzieckiego – zwiedza tamtejsze placówki edukacyjne.
Pracując w szkole, obserwuje uczniów, wprowadza swoje pomysły pedagogiczne w życie. Chce stworzyć wiejskim dzieciom jak najlepsze warunki rozwoju. Celestin Freinet twierdzi, że nowa szkoła ma przygotować młodych ludzi do twórczego myślenia, samodzielności i wykorzystywania zdobytej wiedzy w praktyce. Pedagog postuluje, by dziecko mogło poznawać świat „po omacku”, badając to, co go otacza i eksplorując otoczenie.
Szkoła według Celestina Freineta
Na szczycie całego procesu edukacji stawiał dziecko. Często podkreśla, że najmłodszych powinno darzyć się szacunkiem, uwzględniać ich potrzeby i pragnienia. Celestin Freinet nie tylko o tym pisał, ale także powyższe postulaty wcielał w życie. Pewnego dnia, podczas jednej z lekcji, nauczyciel wykonał mały, ale bardzo ważny krok. Zszedł z katedry i usiadł wśród uczniów. Jeden z chłopców miał wtedy powiedzieć: „Panie Freinet, teraz jest Pan małym mistrzem”. Na co on odpowiedział: „Jestem tylko uczniem, takim jak ty”.
Z dziećmi często wychodził na zewnątrz. Zauważył wówczas, że uczniowie zupełnie inaczej się zachowują po takim spacerze. Któregoś dnia kilkoro chłopców zorganizowało wyścigi ślimaków. Nauczyciel postanowił zapisać ich dialog na tablicy. To był pierwszy swobodny tekst – metoda dydaktyczna, która w szkołach freinetowskich cieszy się dużą popularnością.
Pomysł Celestina Freineta na naukę pisania i tworzenia był taki, by dać najmłodszym kartkę papieru i pozwolić na przelanie ich myśli w formie ekspresji pisanej. Swobodne teksty mogą występować także w formie mówionej. Chodzi jedynie o to, by uwolnić myśli i wyobraźnię dziecka.
Oprócz swobodnych tekstów Celestin Freinet w swoich technikach edukacyjnych zawarł także inne rozwiązania, na przykład fiszki autokreatywne. Na jednej stronie kartonika umieszczone jest polecenie, a na drugiej – rozwiązanie zadania. W ten sposób dzieci mogą zyskać większą kontrolę nad własną nauką. Celestin Freinet zachęcał także do tego, by tworzyć księgi życia klasy czy gazetki szkolne, a więc zbiór informacji i ciekawostek, które uczniowie chcą tam zamieścić.
Celestin Freinet – szkoła w Vence
Wokół pedagoga zaczyna tworzyć się grono zwolenników. Wymienia z nimi swoje doświadczenia, rozmawia, dyskutuje. Następnie tworzy pismo „Drukarnia w szkole”. Wkrótce wydawane są także fiszki autokorektywne.
Wraz z tym, jak idee Celestina Freineta zyskują popularność, pojawiają się problemy. Pedagog zaczyna być atakowany przez środowiska nazistowskie i faszystowskie. W skutek tego nauczyciel odchodzi z zawodu. Przy wsparciu bliskich tworzy wówczas szkołę w Vence, a więc pierwszą freinetowską placówkę, która stanie się inspiracją dla wielu innych podobnych miejsc.
Szkoła w Vence realizuje postulaty pedagogiczne Celestina Freineta. Jej twórca w wakacje organizuje specjalne szkolenia dla nauczycieli. Wkrótce zjeżdżają się nie tylko ludzie z samej Francji, ale także z innych zakątków świata. Z powodów politycznych Celestin Freinet zostaje aresztowany. Dzieci żegnały swojego ukochanego nauczyciela nie bez bólu. Przesyłały mu też listownie sprawozdania z postępów w nauce.
Freinet, nawet w warunkach więziennych, nie pozwala sobie na odpoczynek od pracy dydaktycznej. Właśnie wtedy powstają jego utwory: „Wychowanie przez pracę” i „Zarys psychologii stosowanej w wychowaniu”. W międzyczasie zamknięta i obrabowana zostaje szkoła w Vence. Po wyjściu z więzienia Celestin Freinet opiekuje się ofiarami wojny, a także wkłada dużo wysiłku w odbudowanie stworzonej przez niego szkoły.
Poczytaj historie fascynujących osób
Rozwój szkół freinteowskich
W latach 50. XX wieku znów wzmaga się nagonka na Celestina Freineta, tym razem ze strony środowisk stalinowskich. Podważa się jego idee pedagogiczne, ale zdaje się, że to tylko wzmacnia popularność ruchu freinetowskiego. Powstaje Międzynarodowa Federacja Ruchów Nowoczesnej Szkoły, zrzeszająca placówki z różnych krajów. Do szkoły w Vence zaczynają przyjeżdżać osoby, które na własne oczy chcą zobaczyć, jak wygląda ta nietypowa placówka.
I chociaż Celestin Freinet umiera w 1966 roku, to jego pedagogika i postulaty edukacyjne wciąż są aktualne i żywe. Marzenie twórcy szkoły w Vence o tym, by to właśnie dziecko znajdowało się w centrum środowiska szkolnego, idzie w świat. Jego sposób patrzenia na edukację wciąż inspiruje wiele osób, związanych z oświatą.
Pedagogikę Celestina Freineta można by zamknąć w jego słowach: „Jeden miły uśmiech, jedno słowo zachęty, trochę serdecznego ciepła, ludzka perspektywa i swoboda, a raczej prawo jednostki do wyboru własnej drogi, na którą wkracza się bez smyczy czy łańcucha i bez barier – ten promyk słońca to cały sekret nowoczesnej szkoły”.
Źródła:
- M. Hawranek, Szkoły, do których chce się chodzić, są bliżej niż myślisz, Kraków 2021;
- freinet.pl