Spis treści
- Najważniejsze informacje o „Lalce” Bolesława Prusa
- Streszczenie „Lalki” Bolesława Prusa
- Bohaterowie „Lalki” Bolesława Prusa
- „Lalka” Bolesława Prusa jako powieść realistyczna
- Praca organiczna i praca u podstaw w „Lalce” Bolesława Prusa
- „Lalka” Bolesława Prusa jako diagnoza polskiego społeczeństwa
- Historia w „Lalce” Bolesława Prusa. Epoka napoleońska i Wiosna Ludów
- Motywy w „Lalce”
- Najważniejsze cytaty z „Lalki”
Najważniejsze informacje o „Lalce” Bolesława Prusa
Czas akcji: 1878-1879 rok (3 marca 1878 koniec wojny pomiędzy Rosją a Turcją, 20 lutego 1878 – wybór Leona XIII na papieża).
Retrospekcje (głównie te zawarte w pamiętniku starego subiekta):
- 1835 rok – młodość Rzeckiego,
- 1848 – wspomnienia Rzeckiego o Wiośnie Ludów,
- 1860 – młodość Wokulskiego i jego praca u Hopfera,
- 1863-1864 – Wokulski porzuca szkołę, by wziąć udział w powstaniu,
- 1870 – powrót Wokulskiego do Warszawy
Miejsce akcji: Warszawa (Krakowskie Przedmieście, Łazienki Królewskie, Tamka, Aleje Jerozolimskie, Ogród Saski) i Paryż (Pola Elizejskie, Bulwar Magenta, ulica Laffayeta itd.).
Epoka: pozytywizm.
Streszczenie „Lalki” Bolesława Prusa
Tom I: Mężczyźni rozmawiają w jadłodajni o Stanisławie Wokulskim. Dzięki ich rozmowie czytelnik poznaje postać głównego bohatera i jego historię: będąc młodym chłopakiem, pracował jako subiekt u Hopfera, później studiował w Szkole Głównej, następnie wziął udział w powstaniu styczniowym, w wyniku czego został zesłany na Syberię, po powrocie ożenił się z Małgorzatą Mincel – wdową po Janie Minclu. Po jej śmierci odziedziczył sklep. W momencie, gdy mężczyźni rozmawiają na jego temat, Wokulski przebywa w Bułgarii, gdzie wyjechał pomnożyć swój majątek.
Następnie przedstawiona jest postać Ignacego Rzeckiego – starego subiekta i jego dzień w sklepie i poza nim. Rzecki jest bonapartystą, człowiekiem nieśmiałym i staromodnym. Pisze też pamiętnik, w którym opowiada m.in. o swoim dzieciństwie i o początkach bycia subiektem.
Wokulski wraca ze swojej wyprawy i pojawia się u starego subiekta. Okazuje się, że głównemu bohaterowi się powiodło, znacznie powiększył swój majątek. W rozmowie z Rzeckim nie pyta się jednak o to, jak funkcjonował sklep, gdy go nie było, interesuje go raczej, czy Łęccy go odwiedzali, pyta także o ich długi.
Narrator przedstawia czytelnikom postać Izabeli Łęckiej i jej ojca. Pochodzą oni z arystokratycznej rodziny, jednak obecnie są w trudnej finansowo sytuacji. Izabela żyje marzeniami, w małżeństwie najważniejsze jest dla niej urodzenie i majątek, jednak gdy odwiedza ją hrabina Karolowa i mówi o ich braku pieniędzy, Łęcka zaczyna rozumieć, że będzie musiała wkrótce wyjść za mąż. Bohaterka nie ma jednak posagu.
W kolejnym rozdziale Izabela dostaje od hrabiny Karolowej zaproszenie na kwestę. Poza tym orientuje się, że Wokulski rozpoczyna starania o nią, bo kupiec zapoznał się z jej ojcem i ciągle przegrywa z nim w karty, przekazuje ciotce (hrabinie Karolowej) sumę na dobroczynność, a także kupił srebra od Izabeli. Bohaterka stwierdza, że Wokulski ją osacza i postanawia, że nie da się zdobyć.
Izabela udaje się do sklepu Wokulskiego, ignoruje jednak właściciela, a kokietuje jednego z subiektów – Mraczewskiego. Dopiero na koniec zamienia z Wokulskim kilka słów, chcąc wybadać, dlaczego wykupił jej srebra. Flirtowanie Izabeli z subiektem wprowadza głównego bohatera w gniew.
Udaje się więc na spacer po Powiślu, gdzie rozmyśla o sensie życia, wspomina też swoje dzieciństwo i dalsze lata życia. Z jego wspomnień czytelnik dowiaduje się o początkach fascynacji panną Izabelą. Po drodze spotyka dawnego pracownika Wysokiego – okazuje się, że pozostał on bez środków do życia, a ma na utrzymaniu całą rodzinę. Daje mu więc pieniądze i nową posadę. Wokulski rozmyśla o ludzkiej biedzie, zaczyna też usprawiedliwiać zachowanie Izabeli w sklepie.
Wracając do sklepu, Wokulski zastaje tam państwo Krzeszczowskich – małżeństwo, które żyje w separacji i nieustannie rzuca wzajemnie względem siebie kąśliwe uwagi. Wokulski zwalnia Mraczewskiego. Następnego dnia w sklepie pojawia się nowy pracownik – pan Zięba.
Odbywa się kwesta w kościele, na którą udaje się także Wokulski. Składa hrabinie Karolowej znaczny datek. Izabel mówi po angielsku niepochlebnie o Wokulskim, bo zakłada, że nie zna on tego języka. Wokulski obserwuje dwie kobiety w kościele. Jedna jest ubrana krzykliwie, druga skromnie, za rękę trzyma dziecko. Główny bohater postanawia pomóc tej pierwszej. Oferuje jej naukę szycia i zakwaterowanie u magdalenek, by mogła zejść z drogi grzesznego życia. Wokulski stwierdza, że powinien kupić powóz i nauczyć się angielskiego.
Wokulski jedzie na śniadanie do hrabiny Karolowej. Jako kupiec wśród arystokracji jest dużą atrakcją. Bohater denerwuje się, gdy widzi Izabelę z pewnym młodzieńcem. Wokulski rozmawia też z prezesową Zasławską, która opowiada mu dzieje swojej miłości do jego stryja (również Stanisława Wokulskiego). Zaprasza go do siebie. Izabele po powrocie do domu z oburzeniem mówi o tym, że Stanisław Wokulski był główną atrakcją na tym wydarzeniu.
W pamiętniku starego subiekta Rzeczki mówi o nowo otwartym sklepie Wokulskiego. Wspomina wyprawę na Węgry w czasie Wiosny Ludów, dokładnie opisuje jedną z bitew, a także samobójstwo przyjaciela – Katza oraz początki pracy u Mincla. Stary subiekt nie widzi w postępowaniu Wokulskiego jakiegoś konkretnego celu, podejrzewa go o działanie na rzecz sprawy narodowej. Z kolei jeden z subiektów, a także Szuman (doktor, przyjaciel Wokulskiego) mówią Rzeckiemu, że Stanisław wszystko robi dla Łęckiej. To wzmaga obawy Rzeckiego.
Wokulski dowiaduje się, że panna Izabela będzie spacerowała po Łazienkach i chce się tam wybrać, ale przeszkadza mu w tym baron, który wyciąga go na spotkanie spółki. Tam Tomasz Łęcki przedstawia mu Juliana Ochockiego – młodzieńca, z którym Izabela rozmawiała na śniadaniu u hrabiny Karolowej. Spacerują po Łazienkach, okazuje się, że Ochocki jest naukowcem i chce zbudować maszynę latającą. Mężczyźni po rozmowie idą w swoją stronę.
Wokulski dowiaduje się, że mają licytować kamienicę Łęckich, a także, że w wyścigach ma startować klacz, należąca do baronowej Krzeszowskiej, która nie żyje w przyjaźni z Łęckimi. Postanawia więc wykupić zarówno kamienicę, jak i klacz. Dopełnia w tej materii wszystkich formalności (kamienicę chce kupić za zawyżoną cenę, stary Szlangbaum obiecuje załatwić osoby, które będą podbijać cenę). Stanisław myśli sobie, że od wygranej bądź przegranej w wyścigach klaczy, którą wykupił, zależeć będą uczucia Izabeli.
Klacz Wokulskiego wygrywa wyścig. Wszyscy, łącznie z Panną Izabelą, cieszą się, że nie zwyciężył baron. Niezadowolony baron zarzucił Łęckiej, że jej wielbiciele zyskują sławę i pieniądze jego kosztem. Wokulski wyzywa Krzeszowskiego na pojedynek i wygrywa. Przeciwnicy się godzą. Główny bohater dostaje zaproszenie od Łęckich na obiad, w rozmowie z Rzeckim w sposób otwarty mówi o swojej miłości do panny Izabeli.
Izabela rozmyśla o Wokulskim, zauważa, że wszyscy mówią o nim dobrze, stwierdza nawet, że gdyby nie był parweniuszem i posiadałby dobra ziemskie, to mogłaby zacząć się zastanawiać, czy miałby u niej szanse. Łęcka proponuje ojcu zaproszenie Wokulskiego na obiad. Główny bohater bardzo przeżywa to zaproszenie, zastanawia się, co ono ma oznaczać. Panna Izabela jest na obiedzie wyjątkowo przychylna Wokulskiemu, na odchodnym proponuje mu także wspólny wyjazd do Paryża.
W przypływie radości Wokulski postanawia pomóc kilku osobom. Wokulski dowiaduje się, że panna Izabela będzie jutro w Łazienkach, ponadto ustalił ze Szlangbaumem szczegóły dotyczące zakupu kamienicy Łęckich. Wokulski idzie do Łazienek, gdzie spotyka Tomasz Łęckiego i Izabelę. Ta bierze go sam na sam na spacer do Pomarańczarni. Hrabina sugeruje Łęckiemu, że Wokulski stara się o względy Izabeli, co denerwuje Pana Tomasza.
Ukazane są wydarzenia z pespektywy Rzeckiego. Zauważa on, że Wokulski już w ogóle nie zajmuje się interesami. Na polecenie Stanisława udaje się do teatru, ma wręczyć występującemu Włochowi album. Zauważa, że na sygnał Wokulskiego na sali rozlegają się gromkie brawa. Rzecki, obawiając się o Wokulskiego, idzie na licytację kamienicy Łęckich. Ostatecznie zostaje ona sprzedana Szlangbaumowi za umówione 90 tys. rubli (w rzeczywistości należy jednak do Wokulskiego). Rzecki wciąż nie chce wierzyć plotkom o Izabeli i Stanisławie.
Łęcka dowiaduje się, że to Wokulski kupił ich kamienicę, chłodno z nim rozmawia, a z kolei serdecznie wita się z Kazimierzem Starskim – jej dawnym adoratorem. Flirtuje z nim po angielsku, myśląc, że Wokulski nic nie rozumie. Wokulski żegna się, mówiąc, że jedzie do Paryża. Rzecki wspomina dzieciństwo i młodość Wokulskiego, czasy, kiedy go poznał. Na prośbę Wokulskiego zajmuje się także kamienicą, poznaje różnych lokatorów w tym Helenę Stawską, jej matkę i córkę.
Tom II: Wokulski odwiedza Paryż, pomagając swojemu staremu znajomemu Suzinowi w interesach. Spaceruje po mieście, stara się odgonić myśli o pannie Izabeli. W Paryżu Wokulski poznaje Geista – naukowca, który chce wynaleźć metal lżejszy od powietrza, udaje się także na występ magnetyzera. Wokulski nie wie, czy pomagać Gestowi w badaniach i osiąść na stałe w Paryżu, czy wrócić do Warszawy do Panny Izabeli. Otrzymuje lisy od prezesowej Zasławskiej, która prosi go o powrót i pogodzenie się z Łęcką. Od razu postanawia wrócić.
Wokulski wraca do Warszawy, a chwilę później na zaproszenie prezesowej udaje się do Zasławka. Tam jako stałych gości Wokulski spotyka: młodą wdowę Wąsowską, barona Dalskiego z narzeczoną Eweliną Janocką, Kazimierza Starskiego i Juliana Ochockiego. Niebawem mają przybyć także Łęccy. Wąsowska kokietuje Wokulskiego, on jednak ignoruje to.
Izabela początkowo chciała traktować kupca z pogardą, jednak zauważyła, że wszyscy mówią o nim pochlebnie. Rozmawia więc z nim, dyskutują na temat arystokracji. Przez kolejne dni Stanisław i Izabela spędzają razem dużo czasu. Wokulski wprost pyta ją, czy da mu szansę. Ona opowiada niejednoznacznie. Izabela zgodnie z planem wyjeżdża z Zasławka, wkrótce po niej wyjeżdża także Stanisław.
Rzecki opowiada, że Wokulski poznał pannę Stawską i jej córeczkę. Pojawia się adwokat, który reprezentuje człowieka, chcącego kupić kamienicę Łęckich, Wokulski dobrze wie, że w rzeczywistości jest to osoba posłana przez baronową. Rzecki słyszy plotki, że Stach sprzedaje sklep, pyta go o to, a on tego nie potwierdza, ale też nie zaprzecza. Baronowa oskarża Stawką o kradzież lalki. Sprawa trafia do sądu, ostateczny głos ma Wokulski, który odrywa głowę lalce i pokazuje, że została ona zakupiona u niego w sklepie (jest na niej logo). Okazuje się, że lalkę baronowej zbiła służąca.
Mówi się o tym, że Wokulski chce sprzedać sklep Szlangbaumowi. Rzecki jest zdenerwowany, rozmawia z Szumanem o nieszczęśliwym uczuciu Stacha. Stary subiekt chce wyswatać Wokulskiego ze Stawką, aranżuje spotkanie. Stanisław podejmuje decyzję, by nie pójść na bal do księcia, na którym miała być Izabela. Ostatecznie jednak jedzie tam i patrzy w okno.
Izabela pod wpływem opinii innych coraz bardziej skłania się ku temu, by wyjść za Wokulskiego. Stanisław odwiedza ich dom niemalże codziennie. Łęcka nie rezygnuje jednak ze spotkań z mężczyznami. Okazuje się, że prezesowa nie czuje się najlepiej, Wąsowska wyjawia Izabeli, że starsza kobieta nie pochwala jej igrania z uczuciami Wokulskiego. Stanisław często odwiedza też Stawską, która od obojętności przez przyjaźń przeszła do pokochania Wokulskiego.
Wokulski dostrzega, że Izabela nie jest idealna, popada więc w apatię, oddala się nieco od rodziny Łęckich. Jednak po czasie i pod wpływem rozmowy z Wąsowską postanawia pogodzić się z panną Izabelą. Zostaje przyjęty jako jej narzeczony, jest więc wniebowzięty i oznajmia to Rzeckiemu, który jednak się o niego martwi.
Izabela wraz z ojcem, Wokulskim i Starskim jadą pociągiem do Krakowa. Tam następuje moment przełomowy Łęcka i jej kochanek rozmawiają po angielsku o swoim romansie, myśląc, że Wokulski nic nie rozumie. Kupiec pod byle pretekstem udaje, że musi wyjść z pociągu, będąc już poza nim, mówi do Izabeli: „Farewall miss Iza, farewall”, dając jej tym samym do zrozumienia, że zna angielski. Wokulski próbuje popełnić samobójstwo, rzucając się pod pociąg, ratuje go jednak dróżnik Wysocki. Stanisław po powrocie do domu zamyka się w pokoju i nikogo do siebie nie wpuszcza.
Wokulski w tym czasie dużo czyta, wkrótce z rzadka zaczyna przyjmować gości. Prowadzi długie rozmowy z Szumanem o śmierci. Rezygnuje ze spółki założonej przez siebie (od teraz przewodniczącym jest Szlangbaum), otrzymuje także informację o śmierci Ludwika Stawskiego – męża Heleny. Myśli o pracach, które prowadził Geist.
Wokulski pewnego dnia rozmawia z Ochockim i w skutej tych rozmów ponownie na chwilę budzi się w nim naukowiec. Spotyka się też z Wąsowską i z nią flirtuje. Myśli o tym, że wciąż coś czuje do Izabeli. Wokulski postanawia wyjechać nie wiadomo dokąd i na jak długo. Sklep został sprzedany Szlangbaumowi. Mraczewski oświadcza się Stawskiej, kobieta się zgadza.
Stan zdrowia Rzeckiego pogarsza się z dnia na dzień. Szuman otrzymuje wiadomości, że Wokulski ma zamiar podróżować po całym świecie. Widziano go m.in. w pobliżu zamku w Zasławku, a wcześniej, jak kupował dwie laski dynamitu. Są podejrzenia, że Wokulski popełnił samobójstwo, wysadzając się właśnie w tym zamku. Pojawiają się też informacje, że Izabela po śmierci swojego ojca i zaprzepaszczeniu ostatnich szans na małżeństwo, wstępuje do klasztoru. Rzecki umiera, najprawdopodobniej ma zawał serca. Szuman mówi o nim „Ostatni to już romantyk”. Zakończenie powieści jest otwarte.
Bohaterowie „Lalki” Bolesława Prusa
- Stanisław Wokulski – właściciel sklepu J. Mincel i S. Wokulski, kupiec galanteryjny.
- Ignacy Rzecki – stary subiekt w sklepie Wokulskiego i przyjaciel Stanisława, romantyk i bonapartysta.
- Izabela Łęcka – młoda i piękna kobieta, należąca do arystokracji. Wokulski zabiegał o jej względy.
- Klejn, Lisiecki, Zięba, Mraczewski – subiekci w sklepie u Wokulskiego.
- Michał Szuman – doktor, przyjaciel Wokulskiego.
- Helena Stawska – kobieta mieszkająca w kamienicy, którą zakupił Wokulski. Rzecki starał się wyswatać z nią Stanisława.
- Jadwiga Misiewiczowa – matka Heleny Stawskiej.
- Julian Ochocki – naukowiec.
- Baronostwo Krzeszowscy – przez sporą część powieści są w separacji.
- Studenci z kamienicy Łęckich – mieszkają nad baronową i denerwują ją swoimi żartami.
- Tomasz Łęcki – ojciec Izabeli.
- Kazimierz Starski – kochanek Izabeli.
- Kazimiera Wąsowska – młoda wdowa, którą Wokulski poznaje, przebywając w Zasławku.
- Baron Dalski i Ewelina Janocka – małżeństwo, które rozpada się z powodu zdrady Eweliny z Kazimierzem Starskim.
- Prezesowa Zasławska – dawna miłość stryja Wokulskiego.
- Hrabina Karolowa – siostra Tomasza Łęckiego.
- Stary Szlangbaum i Henryk Szlangbaum – Żydzi, którzy pod koniec powieści kupują sklep Wokulskiego.
- Inne postacie: Florentyna, Węgiełek, Geist, Suzin, Marianna, bracia Wysoccy.
„Lalka” Bolesława Prusa jako powieść realistyczna
Powieść Prusa jest jednym z najważniejszych przykładów polskiej literatury realistycznej w dobie pozytywizmu. Co o tym świadczy?
- Narrator jest trzecioosobowy, niewidoczny dla czytelnika. Jest też wszechwiedzący, zna przeszłość i przyszłość, a także życie wewnętrzne bohaterów. Poza tym rolę narratora pełni także Ignacy Rzecki w pamiętniku starego subiekta. Rzecki wyraża opinie na temat Wokulskiego, snuje refleksje dotyczące polityki itd.
- Dialogi zajmują dużą część powieści, sprawiają, że czytelnik czuje się, jakby śledził wydarzenia na bieżąco. Ponadto wypowiedzi bohaterów są indywidualizowane w zależności od pochodzenia, narodowości czy temperamentu, np. Stary Szlangbaum, który jest tradycyjnym Żydem, mówi w charakterystyczny dla siebie sposób: „Może to i dobrze. Jak nas będą kopać, pluć i dręczyć, wtedy może upamiętają się i te młode Żydki, co jak mój Henryk poubierali się w surduty i nie zachowują swoje religie”.
- Akcja rozgrywa się głównie w Warszawie, ale także w Paryżu czy w Zasławku. Nie bez przyczyny mówi się, że Warszawa jest kolejnym bohaterem „Lalki”. Została ona przedstawiona z wielką dokładnością, charakterystyczną dla realizmu.
- Postacie są prawdopodobne psychologicznie.
Praca organiczna i praca u podstaw w „Lalce” Bolesława Prusa
Praca organiczna to działania mające na celu pomnożenie sił ekonomicznych i kulturalnych narodu polskiego przez powolny, naturalny rozwój. W „Lalce” postacią, która doprowadzała do takiego rozwoju, był z pewnością Stanisław Wokulski. Kupiec dostarczał do wojska dostawy, a jego produkty uznawane były za najlepsze („Otóż o Wokulskim było jedno zdanie, że dostawa, której on się dotknął, była uczciwa. Nawet żołnierze ile razy dostali dobry chleb, mówili, że musiał być pieczony z mąki od Wokulskiego”).
Poza tym Wokulski przez rozrastanie się jego sklepu dał innym ludziom miejsce pracy. Istotnym elementem było też założenie przez kupca spółki do handlu ze wschodem. Nie prowadzi działań handlowych tylko w Polsce, ale dąży do kontaktów zagranicznych, co przynosi korzyści państwu.
Wokulski działał na rzecz zmniejszenia barier społecznych i cywilizacyjnych pomiędzy klasach, wspierając najuboższe warstwy w rozwoju i wyciągając je z nędzy (praca u podstaw). Marianna dzięki niemu porzuciła dawne życie i zyskała zawód szwaczki, od tego momentu mogła sama na siebie zarabiać. Wokulski zorganizował Wysockiemu pracę, gdy ten znalazł się w trudnej sytuacji. Pomógł też odzyskać posadę jego bratu – dróżnikowi Wysockiemu.
Dzięki wstawiennictwu Stanisława pracę znalazł też ubogi, ale zdolny Węgiełek. Godne wynagrodzenie i posadę zapewnił Wokulski Helenie Stawskiej. Poza tym główny bohater „Lalki” wspierał także cele dobroczynne.
„Lalka” Bolesława Prusa jako diagnoza polskiego społeczeństwa
Jednym z głównych tematów „Lalki” – zaraz obok miłości Stanisława do Izabeli – jest przedstawienie ówczesnego społeczeństwa z niezwykłą, jak przystało na powieść realistyczną, precyzją. W powieści zostało przedstawione Królestwo Polskie w II poł. XIX wieku:
Arystokracja: przez swoje wychowanie nie są zdolni do wykonywania pracy, w „Lalce” zostali przedstawieni głównie negatywnie. Pomagają innym jedynie na pokaz, często trwonią swoje majątki i uważają się za lepszych.
Przedstawiciele arystokracji: Tomasz Łęcki, Izabela Łęcka, hrabina Karolowa, baronostwo Krzeszowscy, prezesowa Zasławska, książę, Julian Ochocki, baron Dalski, Kazimierz Starski, Kazimiera Wąsowska.
Mieszczaństwo: zróżnicowana grupa, do której należy zarówno bogata burżuazja, jak i biedni subiekci. Jest także różnorodna z uwagi na narodowości (Polacy, Żydzi, Niemcy).
Przedstawiciele: Stanisław Wokulski, Helena Stawska, Ignacy Rzecki, Michał Szuman, Henryk Szlangbaum, subiekci, studenci z kamienicy Łęckich, rodzina Minclów.
Ubogie warstwy: do tej grupy zaliczani są ludzie, niemający możliwości samodzielnego wydźwignięcia się ze swojej trudnej sytuacji materialnej, są wyzyskiwani przez inne klasy społeczne.
Przedstawiciele: bracia Wysoccy, Węgiełek, Marianna.
Historia w „Lalce” Bolesława Prusa. Epoka napoleońska i Wiosna Ludów
W powieści (zwłaszcza w pamiętniku starego subiekta) pojawiają się losy bohaterów na tle ważnych wydarzeń historycznych, a także odniesienia do ówczesnej sytuacji politycznej:
Epoka napoleońska (od 1799 do 1815 r.) – zmiany mapy ówczesnej Europy za sprawą podbojów wojsk napoleońskich. W „Lalce” wydarzenia te opisuje Ignacy Rzecki. W pamiętniku pisze o swoim ojcu bonapartyście, który swoje zamiłowanie do Napoleona wpajał młodemu Ignacemu. Stary subiekt wychowywał się w otoczeniu portretów Napoleona i innych przedmiotów związanych z tą postacią.
Powstanie listopadowe (wybuchło w nocy z 29 na 30 listopada 1830 r.) – powstanie narodowe, które swoim zasięgiem objęło Królestwo Polskie i część ziem zabranych (Litwę, Żmudź i Wołyń). W „Lalce” jest ono wspomniane w trakcie rozmowy prezesowej Zasławskiej i Wokulskiego, kiedy wspominany jest jego stryj, walczący wtedy o niepodległość.
Wiosna Ludów (1848-1849) – seria zrywów narodowych, które miały miejsce w Europie. 15 marca 1848 roku miało miejsce powstanie na Węgrzech, mające doprowadzić do wyzwolenia kraju spod panowania austriackiego. Uczestniczyli w nim bohaterowie „Lalki”: Ignacy Rzecki i jego przyjaciel August Katz. Wierzyli oni, że Napoleon III najpierw wyzwoli Węgry, a później Polskę. Katz po klęsce Węgier popełnia samobójstwo.
Powstanie styczniowe (1863-1864) – polski zryw narodowy, spowodowany narastającym rosyjskim terrorem wobec polskiego biernego oporu. W „Lalce” wydarzenia związane z powstanie styczniowym odnajdujemy w biografii Wokulskiego. Brał on w nim udział, przez co został zesłany na Syberię. Byli z nim także Szuman i Szlangbaum.
Wojna rosyjsko-turecka (1877-1878 r.) – wydarzenia współczesne bohaterom.
Motywy w „Lalce”
„Lalka” Bolesława Prusa to skarbnica motywów. Oto najważniejsze z nich:
- Motyw (nieszczęśliwej) miłości;
- Motyw pracy;
- Motyw miasta (Warszawa i Paryż);
- Motyw podróży;
- Motyw tęsknoty;
- Motyw przyjaźni;
- Motyw samotności;
- Motyw cierpienia;
- Motyw ojczyzny;
- Motyw snu;
- Motyw samobójstwa;
- Motyw rozwoju i nauki.
Najważniejsze cytaty z „Lalki”
Dobrym pomysłem może być zapoznanie się z najważniejszymi cytatami z „Lalki” Bolesława Prusa:
- „Bywają wielkie zbrodnie na świecie, ale chyba największą jest zabić miłość”;
- „Człowiek jest jak ćma: na oślep rwie się do ognia, choć go boli i choć się w nim spali. Robi to jednak dopóty – dodał po namyśle – dopóki nie oprzytomnieje. I tym różni się od ćmy...”;
- „Człowiek jest wtedy najszczęśliwszy, kiedy dokoła siebie widzi to, co nosi w sobie samym...”;
- „Głupia rzecz, miłość. Poznajesz, kochasz, cierpisz. Potem jesteś znudzony albo zdradzony”;
- „Głupstwo całe życie, którego początku nie pamiętamy, a końca nie znamy!”
Warto zapamiętać powyższe informacje, ponieważ „Lalka” Bolesława Prusa jest jedną z lektur obowiązkowych na maturze 2023.