Matura ustna z języka polskiego 2023. Pytania jawne i niejawne. Matura ustna na pewno się odbędzie. Jak ma wyglądać egzamin dojrzałości?

Wciąż pojawia się sporo wątpliwości, czy matura ustna w 2023 roku się odbędzie. Na tę chwilę, zgodnie z informacjami podanymi przez CKE, egzaminy ustne mają się odbyć. Potwierdził to także Przemysław Czarnek na konferencji prasowej, która odbyła się 26 stycznia 2023 roku.

– W tym roku wracamy do egzaminu ustnego i od tego odejścia nie ma. W ubiegłym roku rezygnacja w egzaminów ustnych wynikała tylko z powodów sanitarnych – mówił minister edukacji. – Przypominam, że egzamin ustny nie podlega ocenie egzaminatorów CKE, ale nauczycieli prowadzących przedmioty. Po maturach próbnych widzimy, że młodzież jest do egzaminu dobrze przygotowana.

Poniżej wyjaśniamy, jak mają wyglądać egzaminy.

Warto zapoznać się z ogólnymi zasadami, dotyczącymi przebiegu i czasu trwania egzaminu. Matura ustna z języka polskiego w 2023 roku będzie wyglądała inaczej niż ta w formule 2015. Co się zmieni? Przede wszystkim dojdzie pula pytań jawnych.

Jak będzie wyglądała matura ustna z języka polskiego w 2023 roku?

1. Uczeń losuje zestaw egzaminacyjny składający się z dwóch zadań. Jedno z nich dotyczy lektury obowiązkowej (pytanie jawne) drugie innych tekstów kultury, zdający omawia je na podstawie tekstu np. ikonograficznego, literackiego czy językowego (pytanie niejawne).
2. Na przygotowanie się do odpowiedzi uczeń ma 15 minut. W tym czasie może stworzyć notatki i przypomnieć sobie najważniejsze zagadnienia, które będzie chciał omówić w trakcie swojej wypowiedzi.
3. Następnie na podstawie przygotowanych materiałów uczeń przez około 10 minut wygłasza wypowiedź monologową.
4. Na koniec zdający odpowiada na pytania egzaminatorów. Na tę część egzaminu przewidziano około 5 minut.

Cała matura ustna z języka polskiego 2023 trwa więc około 30 minut. Maksymalna liczba punktów, jaką można zdobyć, wynosi 30. Przypomnijmy, że w przypadku tego egzaminu obowiązuje próg zdawalności i wynosi on 30 procent.

Nowością na maturze ustnej są jawne pytania. Lista tych zagadnień jest całkiem spora. Warto więc zapoznać się z nią już teraz i zacząć opracowywać pytania. Poniżej znajduje się pełna lista jawnych pytań na maturę ustną w 2023 roku, włącznie z wykreślonymi tematami, które ostatecznie nie będą obowiązywać na egzaminie:

W poniższym tekście znajdziecie listę jawnych pytań wraz z odpowiedziami (pojawiają się one na bieżąco):

Uczeń będzie musiał zmierzyć się także z niejawnym pytaniem na maturze ustnej z polskiego. Takie zadanie będzie się składać z:

• polecenia (w formie twierdzenia lub pytania, zawierające zdanie z czasownikiem „omów” informujące, że w wypowiedzi należy odwołać się do załączonego do zadania tekstu, np. ikonicznego, językowego czy literackiego oraz innego wybranego utworu);
• tekst literacki, językowy lub ikoniczny powiązany z tematem wypowiedzi.

Przykładowe pytania niejawne na maturze z polskiego 2023 znajdują się na stronie cke.gov.pl. Poniżej podajemy dwa z nich wraz z realizacjami zaproponowanymi przez CKE:

1. Czy sztuka powinna naśladować, czy też kreować rzeczywistość? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego tekstu kultury albo utworu literackiego.

Ignacy Krasicki „Malarze”
Dwaj portretów malarze słynęli przed laty: Piotr dobry, a ubogi, Jan zły, a bogaty. Piotr malował wybornie, a głód go uciskał, Jan mało i źle robił, więcej jednak zyskał. Dlaczegoż los tak różny mieli ci malarze? Piotr malował podobnie, Jan piękniejsze twarze.
Ignacy Krasicki, Malarze, [w:] tegoż, Bajki, Wrocław 1989.

Przykładowa realizacja:
Wstęp: Przywilejem artysty jest swoboda twórczej ekspresji, zatem w ogóle nie należy mówić o tym, jakie są obowiązki sztuki. Może ona zarówno naśladować rzeczywistości, jak i ją swobodnie kreować.
Rozwinięcie: Realizm bajki „Malarze” Ignacego Krasickiego:

• ponadczasowa tematyka utworu – artysta a oczekiwania odbiorcy
• specyficzna sytuacja dwóch malarzy – obaj tworzą portrety
• trafne spostrzeżenie dotyczące ludzkiej natury, zawarte w epigramatycznej formie: ludzie są próżni, dlatego lubią być upiększani.
• malarz o imieniu Jan w wynikający z pragmatyzmu życiowego sposób pojmuje kreacyjną rolę swojej sztuki – dodaje urody portretowanym postaciom i dzięki temu radzi sobie bardzo dobrze finansowo (ma dużo zamówień)
• drugi malarz, Piotr, jest bardzo rzetelny w odtwarzaniu wizerunków – robi to realistycznie i z tego powodu ponosi finansową klęskę (ludzie nie chcą oglądać swojego prawdziwego oblicza).

Kreacja na wzór świata rzeczywistego – trylogia J.R.R. Tolkiena:

• Tolkienowski świat jest światem baśniowym, charakterystycznym dla fantastyki – zamieszkują go postaci niespotykane w codziennym życia, cała struktura stworzona przez Tolkiena jest wzorowana na świecie rzeczywistym. Świat fantastyczny otrzymuje atrybuty świata realnego: język, mitologię, topografię, system społeczny i świat wartości
• artysta, kreując, jednocześnie naśladuje – ten element odnosi się zwłaszcza do elementów etycznych, ideowych, postaw i wartości wpisanych w tekst. To, co nierzeczywiste ma tłumaczyć to, co dostępne poznaniu powszechnemu.

Podsumowanie: Sztuka kreuje własną rzeczywistość. Zwyczajne naśladownictwo (np. natury) trudno nazwać sztuką, to co najwyżej zwykłe rzemiosło. Jednak sztuka realistyczna może być najwyższej próby, jeśli w dziele artysta przekazał jakąś cząstkę własnej wrażliwości.

2. Czy pragnienie bliskości z drugim człowiekiem jest rzeczywiście obce elektronicznym formom komunikacji? Omów zagadnienie na podstawie zamieszczonego poniżej materiału oraz wybranego tekstu kultury albo utworu literackiego, albo własnych doświadczeń komunikacyjnych.

Wiesław Myśliwski „Ostatnie rozdanie”
Prawdziwy list musi mieć adresata. Prawdziwy list pisany jest zawsze do kogoś, choćby ten, kto pisze, do siebie pisał. No, i prawdziwy list musi być pisany ręcznie. Słowo pisane ręcznie jest bowiem innym słowem niż na maszynie czy komputerze. Tak jakby krwi własnej pieczęć. Jakaż to różnica, ktoś powie, a dużo szybciej na maszynie, tym bardziej na komputerze, a o ileż wygodniej. Otóż istotna to różnica. W liście pisanym ręcznie czytamy nie tylko to, o czym ktoś nam donosi. Czytamy również to, co kryje się w kształcie słów czy nawet poszczególnych liter, w ich pochyłości, rozwlekłości, gęstości. Czytamy, czy te litery drżały w trakcie ich pisania, czy się poddawały lub stawiały opór, czy wypływały na papier pospieszne, podniecone lub rozgoryczone, czy w mozole dopływały do ręki. To nam nieraz więcej mówi niż to, o czym list donosi. Pozwala niekiedy się domyślać, co list próbował zataić lub czego nie byłoby zdolne przekazać żadne słowo. Prawda listu kryje się i w papierze, na którym został napisany, i w kopercie, w której został wysłany. List pisany ręcznie potrafi zdradzić nawet to, do czego ktoś zmuszał słowa, żeby kłamały. Czasem zastanawiam się, czy list nie wziął się z pragnienia dotknięcia kogoś, gdy było to fizycznie niemożliwe. Ale, być może, to już przebrzmiałe pragnienia, dlatego list umiera.
Na podstawie: Wiesław Myśliwski, „Ostatnie rozdanie”, Kraków 2013.

Przykładowa realizacja:
Wprowadzenie: Rozwój techniki umożliwił porozumiewanie się na odległość (telegraf, telefon), a współczesna technologia informacyjna (przede wszystkim internet) sprawiła, że świat stał się globalną wioską. Z powyższego wynikają zmiany we współczesnej komunikacji: listy tradycyjne zastąpione zostały przez elektroniczne sposoby komunikowania się. Rozwój cywilizacyjny przyspieszył i poszerzył możliwości komunikowania się ludzi ze sobą.
Teza: Według mnie pragnienie autentycznej bliskości z drugim człowiekiem jest obce elektronicznym formom komunikacji.
Argumentacja: Wiesław Myśliwski Ostatnie rozdanie:

• listy pisane ręcznie zawierają więcej informacji niż pisane na maszynie: (można rozpoznać „gęstość” informacji; „rozwlekłość” liter może nieść ze sobą określone informacje, np. brak pośpiechu przy pisaniu albo wiek nadawcy; łatwo dostrzec emocje nadawcy towarzyszące mu przy pisaniu; list pozwala czytać między wierszami („Pozwala niekiedy się domyślać, co list próbował zataić”), list pisany ręcznie jest prawdziwszy („potrafi zdradzić nawet to, do czego ktoś zmuszał słowa, żeby kłamały”);prawda listu kryje się m.in. w papierze i w kopercie, np. oryginalny papier listowy czy oryginalna koperta mogą świadczyć o szacunku do adresata.
• zdaniem Myśliwskiego kiedyś pisanie listu wynikało z potrzeby bliskości; obecnie to pragnienie zamiera, dlatego ludzie nie piszą listów ręcznie.

Własne doświadczenia:
telefonia komórkowa – współcześni ludzie powszechnie korzystają z telefonów komórkowych, pisząc SMS-y. Komunikacja z użyciem telefonów komórkowych ma zalety i wady (zalety: szybkość kontaktu; możliwość porozumiewania się z niemal każdego miejsca, z niemal każdą osobą; kontakt jest żywy, spontaniczny; wady: powierzchowność, zdawkowość; łatwość kontaktu za pomocą SMS-ów prowadzi czasami do unikania kontaktu bezpośredniego).
internet – sprawia, że świat stał się „globalną wioską”, za jego pomocą można przesyłać m.in. komunikaty pisane – e-maile, które zastępują tradycyjne listy (zalety komunikacji w internecie: duży zasięg; możliwość przesyłania obrazów i filmów; dostęp do wielu różnych społeczności; wady komunikacji w internecie: niedbałość o sposób wypowiadania się, zastępowanie świata realnego światem wirtualnym.
Podsumowanie: Rozwój cywilizacyjny przyspieszył i bardzo poszerzył możliwości komunikowania się między ludźmi, ale równocześnie sprawił, że komunikowanie się jest schematyczne, a ludzie czują się ze sobą mniej związani. Szybkość komunikowania się we współczesnym świecie sprawia, że często pozbawione jest ono refleksji. Kontakty stają się powierzchowne, choć częste, a uczestnikom aktu komunikacji zależy bardziej na szybkim kontakcie, niż na prawdziwej bliskości.

Matura ustna w 2023 roku będzie bardziej wymagająca, niż ta, która odbywała się przed pandemią. Wszystko przez obecność jawnych pytań, z którymi muszą zapoznać się uczniowie. Ważnym elementem przygotowań do matury ustnej będzie więc opracowanie pytań egzaminacyjnych, a także ich regularne powtarzanie.

Równie ważne jest także przygotowanie się do drugiego zadania – niejawnego. Tu najlepszą formą nauki okaże się po prostu rozwiązywanie przykładowych zadań. Znajdują się one m.in. na stronie cke.gov.pl. Można także sprawdzić swoją odpowiedź, porównując ją z przykładową realizacją. Na maturze ustnej z języka polskiego przydadzą się umiejętności, które powinny być ćwiczone na zajęciach, a więc: analiza i interpretacja utworu, tworzenie notatki lub konspektu, wykorzystanie wiedzy z zakresu historii i teorii literatury.

Poniżej zamieszczamy odnośniki do przydatnych materiałów, znajdujących się na stronie CKE:

• Przykładowe pytania niejawne na maturze ustnej 2023
• Lista jawnych pytań na maturze ustnej 2023
• Ogólne informacje dotyczące matury w 2023 roku
• Filmy z przykładowymi nagraniami egzaminu ustnego 2023