Zawód dla pasjonatów: jak zostać pszczelarzem? Wymagania i egzaminy zawodowe. Jaką szkołę wybrać?

Każdy egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie składa się z dwóch części - pisemnej i praktycznej. Egzamin pisemny trwa 60 minut i polega na rozwiązaniu testu. Test składa się z 40 zadań i zdający spośród 4 odpowiedzi wybiera jedną, prawidłową. Egzamin praktyczny przeprowadzany jest na stanowisku egzaminacyjnym - odpowiednio przygotowanym do realizacji zadań, związanych z danym zawodem. Egzamin praktyczny trwa od 120 do 240 minut.

Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe, krócej nazywany jest egzaminem zawodowym. Egzamin taki ocenia poziom opanowania wiadomości, a także umiejętności potrzebnych do wykonywania określonego zawodu. Jaki zakres wiedzy i jakie praktyczne umiejętności powinien prezentować absolwent ubiegający się o tytuł zawodowy, określają tzw. standardy wymagań. I właśnie takie standardy są podstawą do przeprowadzania egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe.

"Egzamin zawodowy przeprowadzany jest dla uczniów i absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, techników i szkół policealnych, którzy rozpoczęli naukę nie wcześniej ‎niż 1 września 2012 r., ale nie później niż 31 sierpnia 2017 r. lub przystępują do egzaminu w trybie egzaminu eksternistycznego" - informuje Centralna Komisja Egzaminacyjna.‎

Do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie przeprowadzanego zgodnie z przepisami ustawy o systemie oświaty w brzmieniu obowiązującym przed 1 września 2017 r. i w oparciu o podstawę programową kształcenia w zawodach przystępują:

• uczniowie i słuchacze zasadniczych szkół zawodowych, techników i szkół policealnych, którzy rozpoczęli naukę nie wcześniej ‎niż 1 września 2012 r., ale nie później niż 31 sierpnia 2017 r. i realizowali podstawę programową z 2012 r.;
• absolwenci czteroletnich techników, którzy rozpoczęli naukę nie wcześniej ‎niż 1 września 2012 r., ale nie później niż 31 sierpnia 2017 r. i realizowali podstawę programową z 2012 r. – do roku szkolnego 2024/2025;
• absolwenci zasadniczych szkół zawodowych, którzy rozpoczęli naukę nie wcześniej ‎niż 1 września 2012 r., ale nie później niż 31 sierpnia 2017 r. i realizowali podstawę programową z 2012 r – do roku szkolnego 2024/2025;
• absolwenci szkół policealnych, którzy rozpoczęli naukę nie wcześniej ‎niż 1 września 2012 r., ale nie później niż 31 sierpnia 2017 r. i realizowali podstawę programową z 2012 r – do roku szkolnego 2024/2025;
• osoby, które ukończyły kwalifikacyjny kurs zawodowy prowadzony w oparciu o podstawę programową kształcenia w zawodach z 2012 r. – do dnia 31 października 2025 r.;
• osoby dorosłe, które ukończyły praktyczną naukę zawodu dorosłych lub przyuczenia do pracy dorosłych, o których mowa odpowiednio w art. 53c i art. 53d ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2015 r. poz. 149, z późn. zm.), do dnia 31 października 2025 r.
• absolwenci zasadniczych szkół zawodowych, techników, techników uzupełniających i szkół policealnych, którzy rozpoczęli kształcenie przed 1 września 2012 r., ale do końca roku szkolnego 2016/2017 nie zdali egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe albo nie przystąpili do tego egzaminu – do roku szkolnego 2024/2025;

Egzamin zawodowy jest przeprowadzany do 31 października 2025 r., także jako egzamin eksternistyczny dla osób, które:‎

• ‎ukończyły gimnazjum albo ośmioletnią szkołę podstawową
• ‎co najmniej dwa lata kształciły się lub pracowały w zawodzie, w którym ‎wyodrębniono daną ‎kwalifikację.

Egzaminy zawodowe obowiązujące w 2023 roku, przeprowadzane są w trzech formułach: 2012, 2017 i 2019. Co oznaczają formuły i na czym polegają różnice? Poszczególne formuły egzaminów kierowane są do absolwentów szkół, którzy rozpoczęli naukę i ukończyli ją w określonych latach (formuły uwzględniają zmiany w podstawach programowych, a także zmiany będące efektem likwidacji gimnazjów i wprowadzenia 8-klasowych szkół podstawowych).

Egzamin w formule 2019 oparty jest o nową podstawę programową kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego z 2019 roku. To oznacza, że osoby, które kształcą się już według podstawy programowej obowiązującej od września 2019 roku, będą zdawały egzamin właśnie w tej formule.

Najważniejsze zmiany, jakie wprowadzono na egzaminach Formule 2019 w porównaniu do wcześniejszych egzaminów (formuły 2012 i 2017), to:

• inne podstawy programowe, a tym samym inne kwalifikacje oraz zawody, w których przeprowadzany jest egzamin,
• obowiązkowość egzaminu dla uczniów i słuchaczy – nieprzystąpienie do egzaminu skutkuje nieotrzymaniem świadectwa ukończenia danego roku szkolnego lub semestru,
• część pisemna egzaminu przeprowadzana wyłącznie przy komputerze, za wyjątkiem osób wnioskujących o dostawanie warunków przeprowadzania egzaminu,
• jawność zadań w części praktycznej egzaminu we wskazanych kwalifikacjach.

Jak podkreśla CKE, egzamin zawodowy w formule 2019 jest przeprowadzany jest dla uczniów, absolwentów szkół, osób, które ukończyły kwalifikacyjny kurs zawodowy, osób dorosłych, które ukończyły praktyczną naukę dorosłych lub przyuczenie do pracy dorosłych oraz osób przystępujących do egzaminu eksternistycznego zawodowego, którzy rozpoczęli naukę nie wcześniej ‎niż 1 września 2019 r.

Do egzaminu zawodowego wg podstawy programowej kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego z 2019 r:

• przystępują uczniowie branżowych szkół I stopnia niebędący młodocianymi pracownikami oraz uczniowie będący młodocianymi pracownikami zatrudnionymi w celu przygotowania zawodowego u pracodawcy niebędącego rzemieślnikiem,
• przystępują uczniowie techników oraz słuchacze branżowych szkół II stopnia i szkół policealnych,
• mogą przystąpić uczniowie branżowych szkół I stopnia będący młodocianymi pracownikami zatrudnionymi w celu przygotowania zawodowego u pracodawcy będącego rzemieślnikiem,
• mogą przystąpić absolwenci branżowych szkół I stopnia, branżowych szkół II stopnia, techników i szkół policealnych,
• mogą przystąpić absolwenci szkół ponadgimnazjalnych: zasadniczych szkół zawodowych i techników,
• mogą przystąpić osoby, które ukończyły kwalifikacyjny kurs zawodowy,
• mogą przystąpić osoby dorosłe, które ukończyły praktyczną naukę zawodu dorosłych lub przyuczenie do pracy dorosłych, o których mowa odpowiednio w art. 53c i art. 53d ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 1265, z późn. zm.), jeżeli program przyuczenia do pracy uwzględniał wymagania określone w podstawie programowej kształcenia w zawodzie szkolnictwa branżowego lub podstawie programowej kształcenia w zawodach,
• mogą przystąpić osoby spełniające warunki dopuszczenia do egzaminu eksternistycznego zawodowego.

Egzamin w formule 2017 przeprowadzany jest w oparciu o przepisy, które weszły w życie 1 września 2017 r. Zmiany w sposobie przeprowadzania egzaminu obejmują już nową podstawę programową kształcenia. Egzamin ten przeprowadzany jest dla uczniów i słuchaczy branżowych szkół I i II stopnia, techników oraz szkół policealnych, którzy rozpoczęli naukę nie wcześniej ‎niż 1 września 2017 r.

Egzamin zawodowy w Formule 2017 skierowany jest do:

• uczniów i absolwentów branżowych szkół I stopnia, uczniów i absolwentów 4-letnich techników oraz uczniów, słuchaczy i absolwentów szkół policealnych, rozpoczynających kształcenie w klasie I tych szkół od roku 2017/2018, a w kolejnych latach w kolejnych klasach/semestrach tych szkół,
• uczniów i absolwentów 5-letniego technikum rozpoczynających kształcenie w klasie I tej szkoły od roku 2019/2020, a w kolejnych latach w kolejnych klasach tych szkół,
• uczniów i absolwentów 2-letniej branżowej szkoły II stopnia, rozpoczynających kształcenie w klasie I tej szkoły począwszy od roku szkolnego 2020/2021, a w kolejnych latach w kolejnych klasach tych szkół,
• osób, które ukończyły kwalifikacyjne kursy zawodowe prowadzone przez podmioty, o których mowa w art. 117 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 59), na których kształcenie rozpocznie się nie wcześniej niż 1 stycznia 2020 r.
• osób spełniających warunki określone w przepisach w sprawie egzaminów eksternistycznych – od dnia 1 listopada 2025 r.,
• osób dorosłych, które ukończyły praktyczną naukę zawodu dorosłych lub przyuczenie do pracy dorosłych, jeżeli program przyuczenia uwzględniał wymagania w podstawie programowej kształcenia w zawodach, zgłoszonych przez starostę do komisji egzaminacyjnej – od dnia 1 listopada 2025 r.

Uczniowie branżowych szkół I stopnia, niebędący młodocianymi pracownikami oraz uczniowie będący młodocianymi pracownikami zatrudnionymi w celu przygotowania zawodowego u pracodawcy niebędącego rzemieślnikiem, uczniowie techników oraz słuchacze branżowych szkół II stopnia i szkół policealnych, mają obowiązek przystąpić do egzaminu zawodowego w formule 2019.

Jak podkreśla Centralna Komisja Egzaminacyjna, nieprzystąpienie do egzaminu skutkuje nieotrzymaniem świadectwa ukończenia danego roku szkolnego lub semestru. Oznacza to konieczność powtarzania klasy czy semestru nauki.

Na pisemną część egzaminu zawodowego na pewno trzeba zabrać ze sobą dokument tożsamości - dowód osobisty, legitymację szkolną albo paszport. Warto mieć ze sobą przynajmniej dwa długopisy z czarnym wkładem. Przy egzaminach przeprowadzanych przy komputerze, długopis nie przyda się co prawda do zaznaczania odpowiedzi na arkuszach, ale np. do podpisania się na wykazie osób przystępujących do egzaminu zawodowego.

Szczegółowe informacje na temat tego, co można i co należy zabrać ze sobą na egzamin zawodowy, a także czego absolutnie nie należy wnosić do sali, powinien przekazać przystępującym do egzaminu wychowawca klasy albo dyrektor szkoły.

Egzaminy zawodowe nie przewidują terminów poprawkowych, ale uczeń, który nie zdał egzaminu zawodowego w części pisemnej albo praktycznej, może ponownie przystąpić do tej części sprawdzianu. W trakcie swojej nauki, może zdawać go w kolejnych terminach organizowanego w szkole egzaminu. Po zakończeniu nauki, dwukrotnie może przystąpić do egzaminu według zasad określonych dla absolwentów. Kolejne podejścia odbywać się mogą już w trybie eksternistycznym.

Aby zdać egzamin zawodowy, konieczne jest uzyskanie przynajmniej 50% punktów w części pisemnej, a także zdobycie nie mniej niż 75% możliwych do uzyskania punktów w części praktycznej.

Egzamin zawodowy, który składa się z dwóch części - pisemnej i praktycznej, może wymagać dwóch różnych kompletów ubrań.

Na część pisemną najlepiej ubrać się skromnie i schludnie. W większości szkół obowiązuje "galowy" strój - czyli biała bluzka lub koszula, oraz czarne lub granatowe spodnie/spódnica.

W zależności od formy praktycznej egzaminu, strój może być ważnym jego elementem - i jego dobór, dopasowanie, może mieć wpływ na ocenę egzaminu. Chodzi tu przede wszystkim o odzież roboczą i jej elementy ochronne. Egzaminator może również zwracać uwagę na schludność "służbowego" stroju. Warto zatem przygotować odpowiedni uniform wcześniej i upewnić się, że nie zapomnieliśmy o żadnym elemencie egzaminacyjnego stroju.

Technik (gr. technikos – kunsztowny), jest to tytuł zawodowy, możliwy do uzyskania jednocześnie ze średnim wykształceniem ogólnym. Tytuł technika, czyli specjalisty w zakresie wybranej dziedziny wiedzy technicznej, otrzymują absolwenci 5-letnich techników (i nielicznych liceów zawodowych). Aby jednak otrzymać tytuł technika, konieczne jest zdanie kwalifikacyjnych egzaminów zawodowych. Uczeń technikum nie tylko zdobywa kwalifikacje zawodowe i potwierdzający je tytuł, ale też może zdawać maturę i kontynuować naukę na studiach.

Egzaminy zawodowe odbywają się dwa razy w roku. W 2023 kwalifikacje zawodowe będzie można potwierdzić w sesji zimowej i letniej.

Uczniowie zdający egzamin zawodowy według Formuły 2019, w sesji zimowej mają wyznaczony termin główny egzaminów od 9 do 21 stycznia 2023 (część pisemna: 10-14 stycznia 2023, część praktyczna: 9-21 stycznia). Termin dodatkowy to 30-31 stycznia (część pisemna: 30 stycznia, część praktyczna 31 stycznia).

Sesja letnia egzaminów w formule 2019 trwa od 1 do 18 czerwca 2023 (część pisemna: 2-7 czerwca 2023, część praktyczna: 1-18 czerwca 2023). Również w sesji letniej wyznaczono termin dodatkowy 28-29 czerwca 2023 (część pisemna: 28 czerwca i część praktyczna 29 czerwca).

Uczeń, który zdał egzamin zawodowy, otrzymuje ‎‎certyfikat kwalifikacji zawodowej, wydany przez komisję okręgową. Osoba, która posiada ‎‎certyfikaty kwalifikacji zawodowej ‎potwierdzające wszystkie kwalifikacje wyodrębnione w ‎danym zawodzie, a także posiada ‎odpowiedni poziom wykształcenia, otrzymuje dyplom zawodowy.

Na wniosek absolwenta, do dyplomu ‎zawodowego wydawany jest ‎Europass – Suplement do Dyplomu Zawodowego, który stanowi uzupełnienie informacji zawartych ‎w dyplomie. Ma też ułatwić ich zrozumienie przez ‎pracodawców i instytucje zagraniczne.