Co to jest paradoks? Sprawdź przykłady z literatury i nie tylko. To wiedza, która przyda się na lekcjach polskiego

W literaturze paradoks to sformułowanie, które zawiera myśl sprzeczną, niezgodną z powszechnie przyjmowanymi prawdami, taką, która zaskakuje odbiorcę niebanalnym wnioskiem czy puentą. Najprostszą jego formą jest oksymoron. Najczęściej paradoks składa się z dwóch części: twierdzenia i nietypowego lub zaskakującego uzasadnienia. Paradoks pochodzi od greckiego słowa „paradoksos”, które oznacza „nieoczekiwany”. Ten środek stylistyczny był szczególnie popularny w epoce baroku.

Środek stylistyczny, jakim jest paradoks, możemy zauważyć szczególnie u poetów barokowych, np. Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, Daniela Naborowskiego oraz Jana Andrzeja Morsztyna. Sprawdź przykłady paradoksu w literaturze:

• Ciężko, kto nie miłuje, ciężko, kto miłuje, Najciężej, kto miłując łaski nie zyskuje (Mikołaj Sęp Szarzyński);
• W żądzy wiedzy poznałem wszechnauk dziedzinę, zgłębiłem filozofię, prawo, medycynę, niestety teologię też! – cóż? – pozostałem mizernym głupcem! – tyle wiem, ile wiedziałem (Johann Wolfgang Goethe, „Faust”);
• Chcąc być łagodnym, okrutnym być muszę (William Szekspir, „Hamlet”);
• Cały wiersz „Do trupa” Jana Andrzeja Morsztyna.

Również w popularnych powiedzeniach, a także w codziennym życiu możemy spotkać przykłady paradoksu. Oto kilka z nich:

• Wiele hałasu o nic;
• Mniej znaczy więcej;
• Co tanie to drogie.

Twórcy z różnych powodów mogą zdecydować się na zastosowanie paradoksu w tekstach. Najczęściej jednak powodem jest chęć zaskoczenia czytelnika, skłonienia go do refleksji na dany temat. Dzięki zastosowaniu tego środa stylistycznego tekst (literacki lub nieliteracki) staje się dla odbiorcy ciekawszy i zostaje z nim na dłużej. Pisarze barokowi często stosowali paradoks, by zaskoczyć czytelnika, a także, by w nietypowy sposób przekazać mu jakąś prawdę.

Warto zapoznać się z innymi środkami stylistycznymi – także tymi, które należy znać na egzamin dojrzałości. Sprawdź szczegóły: