Egzaminy wieszczów: takie oceny mieli Mickiewicz, Słowacki, Krasiński i Norwid. Wypiski z cenzurek romantycznych poetów

Adam Mickiewicz (1798-1855), najstarszy spośród czterech wieszczów narodowych, chodził do powiatowej szkoły w rodzinnym Nowogródku. Prowadzili ją dominikanie i nauczali według programów Komisji Edukacji Narodowej. Początki edukacyjne Mickiewicza nie zapowiadały się dobrze. Mały Adaś odczuwał wielki... wstręt do pisania.

– Uczono nas tedy pisania liter na deszczułce, na której te arabeski robiły mi wrażenie wnętrzności zgniecionego pająka, a do pająków żywiłem zawsze szczególną odrazę. Matka mi raz powiedziała: „piszesz jak kura grzebie. Gdybyś był wielkim panem, sekretarz by za ciebie machał piórem, a ponieważ jesteś ubogim szlachcicem, musisz sam sobie umieć dać radę”. Wtenczas zacząłem przezwyciężać się – wspominał później poeta początki nauki pisania.

Jednak mimo starań charakter pisma Mickiewicza do końca pozostał dość niedbały i trudny do odczytania, zwłaszcza jak na kaligraficzne standardy XIX wieku.

Egzaminy po pierwszej klasie szkoły powiatowej ukończył jednak Mickiewicz z wyróżnieniem, a nazwisko jego zostało wydrukowane w „Kalendarzyku Politycznym” na rok 1809 w spisie uczniów celujących. Miał wówczas 11 lat. Pięć lat później, z końcem czerwca 1814 roku szesnastoletni Adam Mickiewicz kończy szkołę nowogrodzką z następującą notą na świadectwie:

Pan Adam Mickiewicz w publicznej szkole nowogródzkiej do klasy szóstej w ciągu jednego roku uczęszczał, do wszystkich nauk, które przez kierowników wychowania publicznego są przepisane, jak matematyka, fizyka, chemia, literatura, historyja, etc. pilnie się przykładał i nic przeciwnego obyczajności nie popełnił, lecz owszem pobożnością, nieskazitelnością obyczajów przyświecał.

Mickiewicz kontynuował naukę w Wilnie, gdzie w latach 1815-1819 studiował filologię klasyczną i historię na Uniwersytecie Wileńskim. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel w Kownie​.

Edukacja Juliusza Słowackiego (1809-1849) rozpoczęła się wcześnie – czytać uczył go jeszcze ojciec, wybierając na pierwszą lekturę „Bajki” Krasickiego, a później pod kierownictwem domowego nauczyciela robił „nadzwyczajne postępy”, zaczytując się jeszcze jako mały chłopiec w „Iliadzie” i lejąc łzy nad śmiercią Hektora, co wszystkich jego domowników i bliskich zarówno bawiło, jak i utwierdzało w przekonaniu, że Julek jest malcem niezwykłym.

Chodził do najlepszego litewskiego gimnazjum przy Uniwersytecie Wileńskim, liczącym sześć klas. Niechętnie bratał się z pozostałymi dziećmi. „Trzeba być z nimi grzecznie” pisał w dzienniku, ale mentalnie odcinał się od nich, pozostając wierny w przyjaźni starszemu Ludwikowi Spitznagelowi. Nie opuszczało go zresztą przekonanie, że obaj stworzeni są do wyższych celów. W sprawach nauki postanowił „we wszystkim być pierwszy” i tak zresztą było. Egzaminy zdawał celująco, a jego nazwisko – jako celującego ucznia – zostało wydrukowane w „Kuryerze Litewskim”.

Jedno tylko gorzkie niepowodzenie szkolne przytrafiło się Słowackiemu i stało się to podczas pierwszego roku studiów. Przyzwyczajony do wyróżnień spodziewał się otrzymać nagrodę za najlepiej zdane egzaminy, tzw. praemium. Tak się jednak nie stało. Wyniki zbiegły się z rozstaniem z Ludwiką Śniadecką, którą poeta kochał pierwszą młodzieńczą i – jak na romantyka przystało – nieodwzajemnioną miłością. Choć przeżył oba ciosy bardzo boleśnie, fakt, że nie otrzymał nagrody wstrzymał go przed radykalnym krokiem – odebrania sobie życia z miłości. Obawiał się, że opinia publiczna, nieświadoma rozterek serca, a dobrze poinformowana w sprawie praemium, błędnie odczyta przyczyny samobójstwa. Tak to wspomina w swoich pamiętnikach:

Wracałem do domu ponury, w oknie zobaczyłem Domańskich; gdybym wziął praemium wybiegliby, uśmiechaliby się do mnie... oni siedzieli nieruchomi... Któż wziął praemium? zapytałem, wchodząc, obojętnie. Powiedzieli mi, że (...) niższych profesorów intrygi zrobiły to, że się nagroda komu innemu dostała. (...) Lecz może dobrze, że to drugie nieszczęście uwagę moją nieco od pierwszego odwróciło... inaczej... możebym był nie został na świecie, ale myśl, że śmierć moją przypisywanoby zawiedzionej nadziei szkolnej, wstrzymała mnie...

O edukację Zygmunta Krasińskiego (1812-1859) zadbał ojciec, od samego początku mając wielkie ambicje i pokładając w synu ogromne nadzieje, nie bez powodu zresztą, chłopiec wykazywał od razu wielkie zdolności. Tak pisał o nim jego pierwszy nauczyciel, mniej więcej w czasie, gdy „Zygmuntek” miał lat osiem:

Uczy się dziecię dobrze i z ochotą, przytem wesołe, je dobrze, skacze jeszcze lepiej, śpiewa z artą, brzęczy pałaszem, rezonuje (nb. sam na sam ze mną) o polityce i moralności (!!); słowem mam tu w miniaturze trubadura i rycerza, aktora i filozofa.

Już wtedy miał mały Krasiński swoją własną biblioteczkę złożoną z 172 tomów arcydzieł literatury światowej i podręczników. Edukacja domowa miała go przygotować do wyższych klas Liceum Warszawskiego. Jego pierwszy zeszyt do matematyki, który rozpoczyna się nauką dodawania, kończy zaś skomplikowanym zadaniem z treścią, które chłopiec rozwiązywał, mając lat dziewięć. Oto ono:

Robotników 17 przez 6 dni na tydzień, a po 12 godzin na dzień pracujących, zrównawło ziemię na ogród w 9 tygodniach i 4 dniach, co godzina trzy stopy kwadratowe wyrównując. Jakież było pole tego ogrodu? I co ta robota kosztowała, rachując po dwa grosze za każdą stopę kwadratową?

Ojciec był nieugięty, jeśli chodzi o tempo i poziom realizowanego materiału. Dni choroby musiał Krasiński odpracować w czasie letnich wakacji. Edukację domową dwunastoletni Zygmunt zakończył oficjalnym egzaminem, na który ojciec zaprosił wielu znamienitych profesorów i liczących się osobistości. Bystrość umysłu i znakomita pamięć zrobiły na tym dostojnym audytorium duże wrażenie.

W liceum Krasiński uczył się pilnie i z sukcesami, a trzeba przyznać, że poziom był wysoki – „do roboty jest dosyć, ale nie ponad siły” pisze w listach do ojca. Końcowe egzaminy pisemne wspomina jako „nie takie nudne”, bo choć trwały cały dzień i zdającym nie wolno było rozmawiać, licealiści niezbyt ściśle przestrzegali tego przepisu, „gadają, śmieją się i krzyczą” - pisze Krasiński. Egzamin końcowy z języka polskiego trwał 12 godzin, w czasie których Krasiński napisał wypracowanie na następujący temat:

Wykazać niedostateczność prawideł moralności z samego rozumu wypływających i wskazać wyższość zasad moralności chrześcijańskiej.

O ile mi wiadomo, nie przewidziano limitu słów... Po ukończeniu liceum Krasiński studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1829-1830. Po wybuchu Powstania Listopadowego wyjechał z Polski i kontynuował edukację za granicą, głównie we Francji i Włoszech​.

Ostatni, niedoceniony za życia, wieszcz - Cyprian Kamil Norwid (1821-1883), chodził do Gimnazjum Warszawskiego przy Krakowskim Przedmieściu oraz do Gimnazjum na Lesznie. Jednak z uwagi na perturbacje zawodowe ojca związane z chorobą, a później jego śmierć, edukacja jego synów była wielokrotnie przerywana. Cyprian nie miewał wielkich szkolnych sukcesów, choć wcześnie wykazywał niezwykły talent, takie o nim krążyły opinie:

nie bardzo świetnie się uczył(...), za to talent już objawiał niepośledni; ćwiczenia jego bywały zwykle podziwem nauczycieli i uciechą całej klasy.

Klasę trzecią kończy Cyprian z oceną celującą z języka polskiego i rysunków, mierną z religii, łaciny i języka rosyjskiego, z pozostałych przedmiotów ma stopień dostateczny. W klasie czwartej, już po śmierci ojca, nie wykazuje postępów. Często wpisywany jest do księgi nagan, a nawet dostaje rózgi. Jego zachowanie oceniane jest jako niespokojne i nieuważne. Otrzymuje jednak promocję do kolejnej klasy, otrzymując nawet niezłe stopnie.

Na klasie piątej kończy się jego edukacja w gimnazjum, nie otrzymuje on promocji do klasy szóstej, prawdopodobnie na skutek długotrwałej choroby. Zapisuje się jednak do szkoły malarskiej przy Krakowskim Przedmieściu, a później na własną rękę kontynuuje edukację artystyczną, wyjeżdżając do Włoch i do Niemiec.

Źródła: Artykuł powstał na podstawie rozlicznych źródeł biograficznych, dostępnych w polskiej bibliotece cyfrowej Polona.

Powiedz nam, co o tym myślisz i zostaw komentarz.
Szanujemy każde zdanie i zachęcamy do dyskusji. Pamiętaj tylko, żeby nikogo nie obrażać!

Jesteśmy na Google News. Dołącz do nas i śledź Strefę Edukacji codziennie.
Obserwuj StrefaEdukacji.pl!