Łatwa gramatyka. Co o zdaniach złożonych współrzędnie musi wiedzieć ósmoklasista? Naucz się ich w prosty sposób

Zanim powiemy o tym, czym jest zdanie złożone, musimy ustalić, co to jest zdanie.

Zdanie jest wtedy, kiedy mamy czasownik, czyli orzeczenie. Bez tego nie ma mowy o zdaniu, a jedynie o równoważniku zdania.

Wypowiedzenie z jednym czasownikiem jest zdaniem pojedynczym. Na przykład: Mama gotuje obiad.
Gotuje to czasownik, który sprawia, że powyższa wypowiedź jest zdaniem.

Zdania złożone to takie zdania, które zawierają więcej niż jedno orzeczenie. W zdaniu złożonym współrzędnie żadne ze zdań składowych nie określa drugiego. Są równoważne i uzupełniają się wzajemnie. Dlatego wykres zdania złożonego współrzędnie nie będzie schodkowy (jak w przypadku zdań złożonych podrzędnie), oba zdania składowe będą znajdowały się w nim na jednym poziomie.

Na przykład: Pójdę do sklepu i kupię banany. Brzmi równie dobrze, gdy napiszemy: Pójdę do sklepu. Kupię banany.

Istnieją cztery rodzaje zdań złożonych współrzędnie:

• łączne - treść pierwszego zdania łączy się z treścią drugiego zdania, często używane są tu spójniki takie jak: i, oraz, tudzież, zarazem, także, ani, ni;, np. Piszę wiersze i gram na gitarze. Nie zdążyłem na autobus ani nie pobiegłem na tramwaj.
• rozłączne - treść pierwszego zdania wyklucza treść drugiego, spójniki tu obecne: albo, lub, bądź. Np. Pójdę do kina albo wybiorę się na przejażdżkę rowerem. Na święta kupię prezenty lub zlecę to pracownikowi.
• wynikowe - treść drugiego zdania wynika z treści pierwszego. Spójniki: więc, zatem, toteż, dlatego. Np. Pada deszcz, więc biorę parasol. Jestem głodna, dlatego idę zrobić sobie śniadanie. Nie wyspałam się, toteż utnę sobie drzemkę.
• przeciwstawne - treść drugiego zdania przeciwstawia się treści pierwszego. Spójniki: ale, lecz, a, jednakże, zaś, natomiast. Np. Poszedłbym na rower, ale pada deszcz. Zrobiłabym śniadanie, lecz nie mam produktów.

Rozpoznawanie typów zdań złożonych współrzędnie

• Ptaki odpoczywają i lecą dalej.
• Albo zrobię zakupy, albo wyjdę z psem.
• Nie wierzył w miłość ani nie chciał jej poznać.
• Mam lęk wysokości, więc nie będę latać samolotami.
• Wracał do zdrowia, zatem snuł plany na przyszłość.
• Dostałam pieniądze na urodziny, ale nie kupiłam tej książki.
• Spał długo, ale nadal był zmęczony.

Ćwiczenia dostępne on-line:

• Rodzaje zdań złożonych współrzędnie
• Zdania współrzędnie złożone i współrzędnie złożone wielokrotnie
• Interpunkcja zdań złożonych współrzędnie

Odpowiedzi:

• Ptaki odpoczywają i lecą dalej. (zdanie złożone współrzędnie wynikowe)
• Albo zrobię zakupy, albo wyjdę z psem. (zdanie złożone współrzędnie rozłączne)
• Nie wierzył w miłość ani nie chciał jej poznać. (zdanie złożone współrzędnie przeciwstawne)
• Mam lęk wysokości, więc nie będę latać samolotami. (zdanie złożone współrzędnie wynikowe)
• Wracał do zdrowia, zatem snuł plany na przyszłość. (zdanie złożone współrzędnie wynikowe)
• Dostałam pieniądze na urodziny, ale nie kupiłam tej książki. (zdanie złożone współrzędnie przeciwstawne)
• Spał długo, ale nadal był zmęczony. (zdanie złożone współrzędnie przeciwstawne)