Powinności moralne człowieka w obliczu zagrożenia. Omów zagadnienie na podstawie „Dżumy” Camusa. Odpowiedź do pytania jawnego na maturę 2024

Wstęp: Wojna, kataklizm czy poważna choroba to swego rodzaju sprawdzian człowieczeństwa dla każdego z nas. Doświadczają tego nie tylko bohaterowie utworów literackich, ale także w ostatnich czasach my sami – poprzez konflikt zbrojny za naszą wschodnią granicą czy epidemię COVID-19. Sytuacje zagrożenia sprawiają, że trzeba na nowo przewartościować swoje życie i zadać sobie pytanie, jaką postawę przyjąć w obliczu trudnej sytuacji.

Teza: Powinności moralne takie jak pomoc drugiemu człowiekowi i myślenie bardziej o dobru ogółu, zamiast o swoim mogą ujawniać się szczególnie w sytuacjach ekstremalnych.

Odwołanie do „Dżumy” Alberta Camusa: Widzimy to w „Dżumie” powieści-paraboli napisanej przez Alberta Camusa. Jej bohaterowie stają przed trudną sytuacją i muszą wobec niej przyjąć konkretną postawę. Chociaż w utworze mowa jest o epidemii dżumy, to można potraktować ją jako analogię do zła.

W sytuacji zagrożenia u konkretnych osób ujawniają się rozmaite postawy moralne. Jedną z nich można określić jako bohaterów, którzy nie boją się poświęcić własnego życia i zdrowia, by ratować innych ludzi, dodatkowo spełniając swoją misję życiową. Taką osobą jest bez wątpienia główny bohater i narrator powieści – lekarz Bernard Rieux.

Epidemia sprawia, że na jaw wychodzą jego pozytywne cechy: odwiedza chorych i stara się ulżyć im w bólu, nie obawiając się o samego siebie, potrafi zrezygnować z własnego szczęścia na rzecz innych (np. nie ucieka z miasta, chcąc zobaczyć się ze swoją chorą żoną). Doktor Rieux wie, że będąc lekarzem, nie może zostawić ludzi w potrzebie. Bohater jest świadomy ryzyka, jakie niesie ze sobą odwiedzanie osób chorych na dżumę, a mimo to nie tylko stara się być przy chorych, ale także organizuje służby sanitarne i niesie pomoc medyczną.

Podobną postawę reprezentuje Jean Tarrou – człowiek, który przybył do Oranu zaledwie kilka tygodni przed wybuchem epidemii. Chociaż nie jest związany z tym miejscem i mógłby chcieć z niego uciec, decyduje się pomóc doktorowi Rieux w organizowaniu pomocy medycznej. Podobnie jak główny bohater jest świadomy ryzyka, jakie niesie ze sobą kontakt z ludźmi, chorującymi na dżumę. Podejmuje je jednak. Tarrou w swoich zapiskach zdradza, że jego ojciec był zastępcą prokuratora generalnego, który skazywał ludzi na śmierć, czemu bohater się sprzeciwiał. W pewnym sensie Jean Tarrou decydując się na podjęcie takiej, a nie innej postawy w obliczu zagrożenia, symbolicznie przeciwstawia się działaniom własnego ojca. Zwłaszcza że na końcu powieści Tarrou ginie, będąc jedną z ostatnich zadżumionych osób.

Zgoła inną postawę moralną w obliczu zagrożenia możemy dostrzec u Cottarda – miejscowego przestępcy. Bohater cieszy się z wybuchu epidemii, bo dzięki temu nie zostaje aresztowany. To osoba, która myśli jedynie o własnym dobru i nie jest dla niego ważne dobro ogółu.

Przemianę postawy w obliczu zagrożenia obserwujemy z kolei u takich bohaterów jak Raymond Rambert czy ojciec Paneloux. Ten pierwszy jest dziennikarzem, który chce jak najszybciej wydostać się z Oranu, wrócić do żony i zapomnieć o epidemii. Z czasem zmienia jednak swoją postawę – zaczyna rozumieć, że jest częścią miasta i angażuje się w pomoc.

Z kolei drugi wspomniany bohater to jezuita, który podczas kazania przedstawia dżumę jako karę zesłaną przez Boga na grzeszników (sam się do tego grona nie zaliczając), jednak po zobaczeniu śmierci dziecka zmienia swoje zdanie i wygłasza kolejne kazanie – tym razem przedstawia epidemię jako wyzwanie i walkę z cierpieniem. Ojciec Paneloux od tego momentu zaczyna także angażować się w pomoc chorym, wkrótce sam zostaje zarażony i umiera. Na przykładzie tych bohaterów widzimy, że w obliczu zagrożenia postawy ludzi mogą się zmieniać – od sceptycznych do pełnych zaangażowania.

Odwołanie do wybranego kontekstu: Osobą, która nie obawiając się zagrożenia życia, spełniła swój moralny obowiązek, jest bez wątpienia tytułowa bohatera dramatu Sofoklesa – Antygona. Wiedziała, że król wydał zakaz chowania zdrajcy, a osobie, która by się tego dopuściła, grozi śmierć. Antygona ma jednak świadomość, że musi wypełnić obowiązek pochowania zmarłego brata i nie boi się ciążących konsekwencji.

Chociaż bohaterka ostatecznie popełnia samobójstwo, jest osobą, która pozostała wierna swoim moralnym wartościom, ważniejsze było dla niej prawo boskie, aniżeli prawo ludzkie. W sytuacji zagrożenia życia nawet przez chwilę nie zastanawiała się, jaką decyzję podjąć – wiedziała, że najważniejsze jest zawalczenie o spokój duszy Polinejkesa.

Inne wybrane konteksty:

• „Zdążyć przed Panem Bogiem” Hanna Krall,
• Pokolenie Kolumbów (kontekst historyczny);
• „Inny świat” Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.

Podsumowanie: Różne są postawy moralne, które można przyjmować w obliczu zagrożenia. Jedni bez wahania postanawiają działać na rzecz innych (tak jak doktor Rieux, Tarrou czy Antygona), inni potrzebują czasu, by oswoić się z trudną sytuacją i dopiero wówczas zaczynają odważnie walczyć ze złem (tutaj warto przypomnieć postawy Ramberta czy ojca Panelouxa), a jeszcze inni niejako ogołacają się z własnego człowieczeństwa, myśląc jedynie o własnym dobru. Jednak właśnie w momencie zagrożenia życia czy zdrowia bardzo często ujawniają się cechy takie jak odwaga, oddanie czy poświęcenie.

Matura ustna z języka polskiego w 2024 roku będzie wyglądał tak, jak ubiegłoroczny egzamin (dla uczniów piszących maturę w formule 2023). Składa się on z następujących zadań:

• Jawnego pytania, które sprawdza znajomość treści i problematyki danej lektury, a także tworzenie wypowiedzi na jej temat z uwzględnieniem wybranego kontekstu;
• Niejawnego pytania, które oparte jest na tekście literackim, ikonicznym lub dotyczącym języka.

Jak wygląda przebieg matury ustnej z polskiego 2024?

• przygotowanie zdającego do odpowiedzi (15 minut);
• wypowiedź monologowa zdającego dotycząca wylosowanych przez niego zadań (10 minut);
• rozmowa z egzaminatorami związana z wypowiedzią zdającego (5 minut).

Łączny czas trwania egzaminu to 30 minut. Maksymalna liczba punktów, jaką można uzyskać, wynosi 30. Próg zdawalności w przypadku tej matury to 30 proc., a więc trzeba mieć przynajmniej 9 punktów, żeby zdać.

Przed maturą warto zapoznać się z listą jawnych pytań na egzamin 2024:

W powyższym tekście na zamieszczane są na bieżąco opracowania i odpowiedzi do pytań jawnych.