Cena bycia idealistą. Omów zagadnienie na podstawie „Lalki” Bolesława Prusa. Odpowiedź do jawnego pytania na maturę ustną z polskiego

Wstęp: Dla niektórych ludzi ważne są dobra materialne i własne szczęście. Nie myślą oni o wyższych wartościach czy dobru ogółu. Na świecie są też jednak idealiści, dla których konkretne ideały takie jak ojczyzna, rodzina czy wiara są czymś bardzo istotnym. Nie brakuje też bohaterów literackich, którzy podążają taką ścieżką.

Teza: Człowiek, który decyduje się na tę drugą drogę, musi jednak pamiętać, że nie jest ona łatwa, a za bycie idealistą trzeba niekiedy zapłacić wysoką cenę – na przykład poświęcić własne życie, szczęście lub zdrowie na rzecz wyznawanych ideałów.

Odwołanie do „Lalki” Bolesława Prusa: W powieści „Lalka” Bolesława Prusa zauważamy kilka postaci, które można określić mianem idealistów. Jedną z nich bez wątpienia jest „ostatni romantyk” (jak nazwał go doktor Szuman) – Ignacy Rzecki. Stary subiekt był osobą zakorzenioną w epoce romantyzmu, a więc także w jej ideałach (powstańcza walka o ojczyznę). Z jego pamiętników dowiadujemy się, że nie zawahał się wziąć udziału w Wiośnie Ludu, rezygnując z własnego szczęścia na rzecz ogółu. Na polu bitwy utracił swojego wiernego przyjaciela – Augusta Katza.

Postacią, która nie bała się walczyć za ojczyznę i zapłaciła za to wysoką cenę, był także Stanisław Wokulski. Bohater wziął udział w powstaniu styczniowym, za co został zesłany na Syberię. Nie bez przyczyny mówi się, że jest on pozytywistycznym romantykiem. Oprócz charakterystycznej dla epoki romantyzmu walki za kraj wchłonął także ideały z pozytywizmu, takie jak rozwój technologiczny. Wokulski marzył o stworzeniu wynalazku, który zmieniłby oblicze ludzkości. I choć jego dążenia w pewnym zakresie przerwała miłość do Izabeli Łęckiej, to niewykluczone, że ostatecznie bohater zdecydował się na pracę z prof. Geistem (zakończenie powieści jest otwarte, nie wiadomo co stało się z Wokulskim).

Kolejna postać z „Lalki”, która jest idealistą to Julian Ochocki. Zamiast – jak przystało na młodego arystokratę – zajmować się zabawą, flirtem i korzystaniem z innych rozrywek, bohater postanowił oddać się nauce. Jemu również przyszło za to zapłacić wysoką cenę – nie był zrozumiany przez swoje środowisko.

Odwołanie do wybranego kontekstu (kontekst historyczny): Do osób, które były idealistami, gotowymi poświęcić własne życie za obronę kraju można zaliczyć pokolenie Kolumbów, a więc osób urodzonych ok. 1920 roku, które w dorosłość wchodziły w latach wojny i okupacji. Wojna była dla nich przeżyciem generacyjnym, nie bez przyczyny więc nazywano tych młodych ludzi „pokoleniem Apokalipsy spełnionej” czy „straconym pokoleniem”.

Zamiast z radością wchodzić w dorosłe życie, marząc o rozwoju, przyszłości, dalszym kształceniu się, musieli stanąć przed wyzwaniem walki w obronie kraju. Wielu z nich się na to decydowało, ginęli, poświęcając swoje młode życie na rzecz wartości, jakimi są ojczyzna i wolność. Warto tu wspomnieć postać Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – poety, który wziął udział w powstaniu warszawskim i zginął jako 23-latek w trakcie tego zrywu niepodległościowego. Z kolei inny poeta należący do pokolenia Kolumbów – Andrzej Trzebiński – mając 21. lat, został rozstrzelany podczas ulicznej egzekucji.

Mówiąc o pokoleniu Kolumbów, którzy wierząc, że wolność jest ważniejsza, niż ich prywatne plany i marzenia, warto wspomnieć też o filmie „Jutro idziemy do kina” w reż. Michała Kwiecińskiego. Opowiada on historię przyjaciół: Jerzego, Andrzeja i Piotra. Jest rok 1938, a oni prowadzą zwyczajne życie młodych ludzi: snują plany, umawiają się z dziewczętami, chodzą na zabawy. Tę sielankę przerywa jednak wojna, a bohaterowie są niejako zmuszeni do walki w obronie ideału, jakim jest ojczyzna.

Inne przykładowe konteksty:

• „Kordian” Juliusza Słowackiego
• „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza;
• „Gloria Victis” Elizy Orzeszkowej.

Podsumowanie: Podążanie za ideałami i wyższymi wartościami to jedna z trudniejszych dróg. Łatwiej jest żyć, patrząc jedynie na własne szczęście i potrzeby, jednak to właśnie bycie idealistą i poświęcenie się dla dobra ojczyzny, innych ludzi czy na rzecz rozwoju świata sprawiają, że kolejne pokolenia mogą cieszyć się szczęściem, wolnością czy nowoczesnymi wynalazkami.

Matura ustna z języka polskiego w 2024 roku będzie wyglądał tak, jak ubiegłoroczny egzamin (w przypadku uczniów piszących maturę w formule 2023). Składa się on więc z dwóch zadań:

• Jawnego pytania, które sprawdza znajomość treści i problematyki danej lektury, a także tworzenie wypowiedzi na jej temat z uwzględnieniem wybranego kontekstu;
• Niejawnego pytania, które oparte jest na tekście literackim, ikonicznym lub dotyczącym języka.

Tak wygląda matura ustna z polskiego krok po kroku:

• przygotowanie zdającego do odpowiedzi (15 minut);
• wypowiedź monologowa zdającego dotycząca wylosowanych przez niego zadań (10 minut);
• rozmowa z egzaminatorami związana z wypowiedzią zdającego (5 minut).

Łączny czas trwania egzaminu to 30 minut. Maksymalna liczba punktów, jaką można uzyskać, wynosi 30. Próg zdawalności w przypadku tej matury to 30 proc., a więc trzeba mieć przynajmniej 9 punktów, żeby zdać.

Przed maturą warto zapoznać się z pełną listą jawnych pytań na egzamin 2024: