Średniowieczny etos rycerski. Omów zagadnienie na podstawie „Pieśni o Rolandzie”. Odpowiedź do pytania jawnego na maturę ustną z polskiego

Matura ustna z języka polskiego w 2024 roku będzie wyglądała tak, jak ubiegłoroczny egzamin (w przypadku uczniów piszących maturę w formule 2023). Składa się ona więc z dwóch zadań:

• Jawnego pytania, które sprawdza znajomość treści i problematyki danej lektury, a także tworzenie wypowiedzi na jej temat z uwzględnieniem wybranego kontekstu;
• Niejawnego pytania, które oparte jest na tekście literackim, ikonicznym lub dotyczącym języka.

Tak wygląda matura ustna z polskiego krok po kroku:

• przygotowanie zdającego do odpowiedzi (15 minut);
• wypowiedź monologowa zdającego dotycząca wylosowanych przez niego zadań (10 minut);
• rozmowa z egzaminatorami związana z wypowiedzią zdającego (5 minut).

Łączny czas trwania egzaminu to 30 minut. Maksymalna liczba punktów, jaką można uzyskać, wynosi 30. Próg zdawalności w przypadku tej matury to 30 proc., a więc trzeba mieć przynajmniej 9 punktów, żeby zdać.

Przed maturą warto zapoznać się z pełną listą jawnych pytań na egzamin 2024:

Jedno z nich brzmi: „Średniowieczny etos rycerski. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów »Pieśni o Rolandzie«. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst”. Sprawdź przykładowe opracowanie tego zagadnienia.

Wstęp: W średniowieczu niezwykle ważne były wzorce osobowe. Zasadniczo wyróżniano trzy z nich: wzorzec świętego, władcy i rycerza. Ten ostatni determinowany był szlachetnym urodzeniem – jednak król mógł pasować daną osobę na rycerza, doceniając jego ponadprzeciętne zasługi lub pozbawić kogoś tego tytułu, jeśli nie postępował on zgodnie z zasadami. Średniowieczny etos rycerski składał się z określonych postaw.

Teza: Zasad takich jak honor czy obrona ojczyzny rycerz musiał przestrzegać mimo wszystko, nawet kosztem poświęcenia własnego życia.

Odwołanie do fragmentów „Pieśni o Rolandzie”: Etos rycerski został ukazany w średniowiecznych eposach, np. w anonimowym utworze pt. „Pieśń o Rolandzie”. Tytułowy bohater to rycerz, siostrzeniec cesarza Franków Karola Wielkiego. W utworze przedstawiona została jego wyprawa do Hiszpanii i walka z Saracenami. Zgodnie z zasadami średniowiecznego etosu rycerskiego Roland broni wiary chrześcijańskiej, a także swojego władcy.

Widzimy u niego także inne cechy, które wpisują się w życie zgodne z etosem rycerskim. Roland jest pobożny (modli się przed bitwą, a także w chwili śmierci za siebie i swoich bliskich), waleczny i odważny (nie boi się oddać swojego życia w walce za kraj i wiarę), honorowy (nie zadął w róg, aby wezwać pomoc), był szlachetnie urodzony, a także bronił słabszych w szczególności wdów i sierot.

W utworze „Pieśń o Rolandzie” kluczową sceną, która jednocześnie pokazuje męstwo i realizację przez głównego bohatera średniowiecznego etosu rycerskiego, jest ta, gdy Roland, dowodząc tylną strażą, zostaje napadnięty przez wroga. To właśnie wtedy podejmuje decyzję, by z uwagi na honor nie wzywać pomocy, jest gotowy oddać swoje życie za kraj i wiarę. Jednocześnie ma świadomość przewagi przeciwnika.

Niezwykle ważny jest też sam moment śmierci Rolanda, bo również wtedy wypełnia on założenia etosu rycerskiego. Bohater modli się za swoich wasali, umierając, jest zwrócony w stronę Hiszpanii, a więc swoich przeciwników. W ten sposób pokazuje, że nie uciekł z pola bitwy, ale do samego końca walczył. Roland chce zniszczyć także swój miecz (by nie dostał się w ręce wroga) oraz róg (by nie został on podstępnie wykorzystany przez wroga).

Rolandowi udaje się stoczyć ostatni pojedynek z Saracenem. Następnie udaje się na górę – przypominającą Golgotę – i kładzie się na swym mieczu niczym Jezus umierający na krzyżu. W momencie śmierci (jak nakazuje etos rycerski) nie zapomina o rzeczach najważniejszych: modlitwie i żalu za grzechy. Ku Bogu wyciąga rękawice w geście hołdu lennego. Po jego duszę zstępują aniołowie z nieba.

Życie i śmierć Rolanda potwierdzają, że był on do końca wierny średniowiecznemu kodeksowi rycerskiemu. Cnoty takie jak męstwo, wiara, posłuszeństwo i honor były dla niego najważniejsze, nie wahał się więc oddać za nie życia.

Odwołanie do wybranego kontekstu: Średniowieczny etos rycerski wypełniał także Zawisza Czarny z Garbowa. Wielokrotnie brał on udział w bitwach przeciwko Turkom, pokazując w ten sposób swoje przywiązanie i gotowość walki w obronie wiary chrześcijańskiej. Do historii przeszedł jego udział w bitwie pod Grunwaldem, w trakcie której Zawisza Czarny miał uratować królewski sztandar.

Rycerz ten był wierny danemu słowu, a także grał fair. Podobnie jak Roland znajdował się w tylnej straży, dbając o to, by królowi nie stała się krzywda. Wierność kodeksowi rycerskiemu sprawiła, że w trakcie bitwy pod Gołąbcem pomimo nalegań władcy, by ratował swoje życie, pozostał wraz z towarzyszami na polu bitewnym, dostał się do niewoli i tam zginął. Poświęcił więc swoje życie, by żyć w zgodzie z zasadami. Do samego końca pozostał wierny cnotom rycerskim, odznaczając się odwagą, wiernością i honorem. Nie bez przyczyny w języku potocznym funkcjonuje zwrot „polegać jak na Zawiszy”, który oznacza, że zawsze można danej osobie zaufać.

Inne przykładowe konteksty:

• „Krzyżacy” Henryka Sienkiewicza;
• „Potop” Henryka Sienkiewicza;
• „Legenda o królu Arturze i rycerzach Okrągłego Stołu”

Podsumowanie: Średniowieczny etos rycerski zakładał życie w zgodzie z kodeksem honorowym. W związku z tym idealny rycerz to osoba, która była wierna władcy, kraju i Bogu, broniła wiary chrześcijańskiej i nie poddawała się wrogowi, walczyła do końca. Wszystkie te cnoty stawały się inspiracją dla innych ludzi.