Literacki obraz polskiej arystokracji. Omów zagadnienie na podstawie „Lalki” Bolesława Prusa. Odpowiedź do pytania jawnego na maturę

Wstęp: Pisarze i artyści w swoich dziełach podejmowali ważne tematy, które miały skłonić odbiorców do refleksji, a niekiedy także do działania. Jednym z nich bez wątpienia była krytyka polskiego społeczeństwa, które okazało się niezorganizowanie i pełne różnic.

Teza: Jedną z grup społecznych, którą bardzo często poddawano krytyce w utworach literackich była arystokracja – bo choć miała największy potencjał do odbudowania kraju i zniszczenia podziałów, to z niego nie skorzystała.

Odwołanie do „Lalki” Bolesława Prusa: Obraz arystokracji widzimy m.in. w powieści społeczno-obyczajowej „Lalka”. Ocenę tej grupy społecznej autor zawarł przede wszystkim w postaci Izabeli Łęckiej, która – choć straciła cały swój majątek – nie chciała rezygnować z rozrywek, takich jak oglądnie spektakli w teatrze, zagraniczne wyjazdy czy udziały w balach. Jednocześnie była osobą, która nie dostrzegała istotnych, pozytywistycznych haseł, takich jak praca u podstaw.

Nie obchodziła ją pomoc osobom, pochodzącym z niższych sfer. Uczestniczyła co prawda w kweście na rzecz ubogich, ale była to dla niej raczej okazja do pokazania się, dla Izabeli ważne było to, jak będzie wyglądać. Nie bez przyczyny zwraca się więc uwagę na to, że tytułowa lalka to nie tylko ta, o którą toczono proces, ale też aluzja do postaci Izabeli Łęckiej – arystokratki, salonowej lalki, która nie potrafiła dostrzec istotnych dla społeczeństwa kwestii i z lekceważeniem patrzyła na inne warstwy społeczne, np. odrzucając Wokulskiego ze względu na jego pochodzenie.

W „Lalce” możemy dostrzec jednak więcej postaci należących do środowiska arystokracji. Jest nim na przykład Kazimierz Starski – bawidamek, który pomimo braku pieniędzy nie podejmuje żadnej pracy. Jego głównymi zajęciami (podobnie jak w przypadku Izabeli) są podróże i bale.

Z obrazu arystokracji przedstawionego w „Lalce” wynika, że wciąż nie udało się zrealizować pozytywistycznego hasła pracy organicznej, które zakładało zjednoczenie się wszystkich warstw społecznych na rzecz odbudowy kraju. Arystokracja jest całkowicie odizolowania od innych grup, nie rozumie ich potrzeb i zmagań, najważniejsze są dla niej rozrywki, a przedstawiciele tej warstwy czują się lepsi od kupców czy miejskiej biedoty.

Odwołanie do wybranego kontekstu: Niezrozumienie między poszczególnymi warstwami społecznymi i brak konkretnych działań ze strony arystokracji został przedstawiony także w dramacie Stanisława Wyspiańskiego pt. „Wesele”. Już w pierwszej scenie widzimy, że przedstawiciel inteligencji traktował chłopów z lekceważeniem i niezrozumieniem – Dziennikarz ma mylną opinię o chłopach jako o ludziach, którzy nic nie wiedzą i na niczym się nie znają. Z kolei w odpowiedzi Czepca zawarta jest ocena inteligencji jako grupy społecznej, która boi się zmian i nie dostrzegają przemian społecznych.

Pomimo deklarowanej przez inteligencję chłopomanii, ta grupa społeczna nie jest w stanie porozumieć się z chłopami, co jest niezbędne do odzyskania przez Polskę niepodległości. Wyspiański poprzez swój utwór przedstawia negatywny obraz inteligencji – zamiast zjednoczenia się wszystkich warstw społecznych, wzięcia odpowiedzialności za swoją ojczyznę, Gospodarz przekazuje złoty róg Jaśkowi, który go gubi (scena jest symbolem nieodpowiedzialności, braku podejmowania logicznych działań).
Inteligencja, która powinna wziąć odpowiedzialność za Polskę, pozostaje w uśpieniu i niemocy, czego symbolem jest końcowa scena – chocholi taniec.

Inne przykłady kontekstów:

• „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza;
• „Nie-boska komedia” Zygmunta Krasińskiego;
• „Dziady” cz. III Adama Mickiewicza.

Podsumowanie: Arystokracja w polskiej literaturze była przedstawiana głównie krytycznie. Pisarze zwracali uwagę na wady tej grupy społecznej, co miało uwrażliwić odbiorców na niezbędne w społeczeństwie zmiany. Widzimy to zarówno w „Lalce”, jak i w „Weselu”, ale też w innych utworach literackich. W ten sposób twórcy zaznaczali, że bez zmian we wszystkich warstwach społecznych nie jest możliwe odbudowanie kraju.

Matura ustna z języka polskiego w 2024 roku będzie wyglądał tak, jak ubiegłoroczny egzamin (dla uczniów piszących maturę w formule 2023). Składa się on więc z dwóch zadań:

• Jawnego pytania, które sprawdza znajomość treści i problematyki danej lektury, a także tworzenie wypowiedzi na jej temat z uwzględnieniem wybranego kontekstu;
• Niejawnego pytania, które oparte jest na tekście literackim, ikonicznym lub dotyczącym języka.

Jak wygląda przebieg matury ustnej z polskiego 2024?

• przygotowanie zdającego do odpowiedzi (15 minut);
• wypowiedź monologowa zdającego dotycząca wylosowanych przez niego zadań (10 minut);
• rozmowa z egzaminatorami związana z wypowiedzią zdającego (5 minut).

Łączny czas trwania egzaminu to 30 minut. Maksymalna liczba punktów, jaką można uzyskać, wynosi 30. Próg zdawalności w przypadku tej matury to 30 proc., a więc trzeba mieć przynajmniej 9 punktów, żeby zdać.

Przed maturą warto zapoznać się z listą jawnych pytań na egzamin 2024: