Ratunku, będę wychowawcą! Jak przygotować się do roli wychowawcy klasy? O tych rzeczach nie wolno zapomnieć

Szkoła to specyficzne miejsce. Spotykają się w niej ludzie z różnych środowisk, z różnymi historiami, przeżyciami, potrzebami. Praca wszystkich nauczycieli wpływa na funkcjonowanie tej instytucji, jednak wychowawcy pełnią szczególną rolę. Warto zbudować z uczniami relację opartą na wzajemnym szacunku i zaufaniu.

Sytuacji, w których nauczyciel otrzymuje wychowawstwo jest kilka:

• Nauczyciel zostaje wychowawcą w pierwszej lub czwartej klasie – nie zna uczniów, nie uczył ich nigdy wcześniej, ten etap edukacyjny jest nowy dla uczniów, nauczyciel dopiero poznaje uczniów;
• Nauczyciel przejmuje wychowawstwo w czasie trwania etapu edukacyjnego – może wcześniej uczyć uczniów i mieć już nimi styczność;
• Nauczyciel przejmuje wychowawstwo w czasie trwania etapu edukacyjnego, ale nie zna uczniów i nie uczył ich wcześniej;

Przeczytaj też: Jak to jest z tym kontaktem telefonicznym z rodzicami? Ułatwienie czy przekroczenie granic? Nauczyciele o trudach komunikacji >>>

W zależności od sytuacji inne będą potrzeby wychowawcy i uczniów.

Przede wszystkim warto się zastanowić nad tym, jakimi wychowawcami chcemy być, jak ma wyglądać nasza relacja z uczniami oraz czego tak właściwie oczekujemy.

Przedstawmy zasady, ustalmy granice, dowiedzmy się, jakie są potrzeby uczniów.
Inaczej będzie to wyglądało w czwartej klasie, inaczej w siódmej, a jeszcze zupełnie inne zasady trzeba będzie ustalić w szkole średniej.

Pamiętajmy, że wychowawca nie jest nauczycielem, który zarządza klasą, ale z nią współpracuje. Każdy uczeń powie, że dobry wychowawca to ten, który słucha, z którym można negocjować i osiągnąć kompromis.

Nie składajmy obietnic, których nie będziemy mogli dotrzymać.

Wychowawca powinien zapewnić uczniom bezpieczeństw. To osoba, do której dzieci zwrócą się w kryzysowych sytuacjach.

Z moich obserwacji wynika, że najlepsze osiągnięcia, i nie myślę w tej chwili o ocenach, mieli wychowawcy, którzy interesowali się swoimi uczniami. Wspierali ich w trudnych sytuacjach, cieszyli się razem z nimi sukcesami, nawet tymi najmniejszymi.

Kiedy już odpowiemy sobie na pytanie, jakimi wychowawcami chcemy, możemy zająć się tworzeniem dokumentacji.

Nie ma obowiązku prowadzenia teczki wychowawcy. Jest to uzależnione od zasad ustalonych w konkretnej szkole. Dobrze jest jednak stworzyć sobie taką teczkę i uporządkować wszystkie informacje na temat uczniów.

Co warto mieć w swojej teczce?

• Lista uczniów klasy – dane osobowe oraz kontakt do rodziców;
• Plan wychowawczy klasy;
• Lista uczniów objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną – zadaniem wychowawcy jest przekazanie informacji na temat specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci innym nauczycielom;
• Deklaracje rodziców o uczęszczaniu na lekcje religii/etyki
• Deklaracje rodziców o uczęszczaniu na lekcje wychowania do życia w rodzinie;
• Zgody rodziców na przetwarzanie danych osobowych i wykorzystywanie wizerunku dziecka – wychowawca klasy powinien zwrócić uwagę na to, czyjego wizerunku nie wolno szkole wykorzystywać i przekazać te informacje wszystkim uczącym nauczycielom;
• Notatki służbowe – sporządzone w wyniku niepokojących sytuacji w szkole czy na wycieczkach;
• Plan wycieczek i wyjść klasowych – dobrze jest ogólnie zaplanować cały rok szkolny, a w ciągu roku szkolnego w zależności od potrzeb i możliwości klasy modyfikować te plany;
• Kalendarz imprez i uroczystości szkolnych i klasowych – dobrze jest ustalić z rodzicami, jak mają wyglądać obchody dni takich jak: Dzień Chłopaka, mikołajki, Wigilia, Dzień Kobiet itp.;
• Protokoły spotkań z rodzicami;

Spraw, o których musi pamiętać nauczyciel-wychowawca jest bardzo dużo. Wiele informacji trafia tylko do wychowawcy i to jego zadaniem jest przekazanie ich właściwym osobom. Często jest to pośrednik między nauczycielami, a rodzicami uczniów.

Rok szkolny należy zacząć od sporządzenia wszelkiej potrzebnej dokumentacji. Niestety, szkoła jest przepełniona różnego rodzaju przepisami i wymaga się od rodziców wielu zgód poświadczonych podpisami. Należy o to zadbać na samym początku, by później nie ponosić konsekwencji wynikających z niedopilnowania formalności.
Niektóre zadania wychowawców są określone w przepisach. Jednym z dokumentów, który to określa jest Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.

Wychowawca oddziału na początku każdego roku szkolnego informuje uczniów oraz ich rodziców o:
warunkach i sposobie oraz kryteriach oceniania zachowania;
warunkach i trybie otrzymania wyższej niż przewidywana rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania.

Wychowawca ma obowiązek poinformowania uczniów i rodziców o tym, w jaki sposób będzie oceniane zachowanie uczniów. Te zasady opisane są w wewnątrzszkolnym systemie oceniana i powinny zostać szczegółowo przedstawione uczniom i rodzicom.

Wychowawca musi również zapoznać rodziców z szeregiem dokumentów – w zależności od szkoły i klasy, z którą mamy do czynienia, dokumenty te będą się różniły.

Należy zadbać o:

• Zgody rodziców na przetwarzanie danych osobowych i wykorzystywanie wizerunku dziecka;
• Deklaracje rodziców o uczęszczaniu na lekcje religii/etyki, wychowania do życia w rodzinie;
• Potwierdzenie zapoznania się z wewnątrzszkolnym systemem oceniania i innymi dokumentami obowiązującymi w danej placówce.

Praca wychowawcy wiąże się z nieustannym kontaktem z rodzicami. Nie należy się go obawiać, warto jednak ustalić jasne reguły i ich przestrzegać.

– Komunikacja będzie efektywna, jeżeli będzie na nią przyzwolenie, otwartość i ustalenie zasad. Respektowanie ustalonych zasad i budowanie relacji nauczyciela z rodzicami od samego początku. Tutaj odpowiedzialność ponoszą obie strony. Jednak to nauczyciel, jako zapraszający rodziców do swojego miejsca pracy, wychowawca klasy powinien o to zadbać. To on jest gospodarzem tej przestrzeni i ważne są kompetencje nauczyciela w tym zakresie - mówiła w rozmowie z Barbarą Wesołą Wioletta Matusiak, specjalistka ds. projektów edukacyjnych.

O współpracy z rodzicami pisaliśmy również tutaj:

To jeden z dokumentów, który nauczyciel musi stworzyć, obejmując wychowawstwo w danej klasie. Plan pracy wychowawczej sporządza się w oparciu o program wychowawczo-profilaktyczny szkoły. W takim planie ujmuje się obszary wychowawcze, którymi chcemy zająć się w danym roku szkolnym. Są to na przykład:

• praca nad kulturą osobistą,
• praca nad poczuciem obowiązku i odpowiedzialnością,
• promocja zdrowego stylu życia,
• wychowanie patriotyczne,
• wspieranie zainteresowań i uzdolnień,
• rozwijanie kompetencji czytelniczych.

W niektórych szkołach tworzy się plan pracy według konkretnego schematu, gdzie indziej nauczyciel ma kompletną swobodę.

Plan pracy wychowawczej warto podzielić na miesiące i konkretne lekcje. Każdej godzinie wychowawczej przypisujemy temat lekcji, cele, które będziemy w jej czasie realizować oraz sposób ich realizacji.

By plan był możliwy do zrealizowania, należy wziąć pod uwagę możliwości szkoły i środowiska, potrzeby uczniów, a także ich zainteresowania i możliwości.

Opowiedzenie o wszystkich sprawach formalnych może zająć dużo czasu – postarajmy się przekazać uczniom najważniejsze informacje jak najszybciej i znajdźmy czas na to, by poznać naszych wychowanków. Dajmy im też możliwość poznać siebie.

Czasy, w których nauczyciele byli oziębli i niedostępni – z daleka od uczniów – powoli mijają. Dajmy się poznać uczniom. Nie musimy opowiadać im o swoich prywatnych sprawach, lepiej jednak pracuje się z ludźmi, z którymi mamy coś wspólnego.

To samo dotyczy uczniów – chcą wiedzieć, kim jest osoba, której mają zaufać. Warto opowiedzieć kilka „ciekawostek” ze swojego życia, na przykład ulubione zwierzę, drużyna sportowa, której kibicujecie, ostatnio obejrzany film, ciekawe miejsca, które widzieliście.

Uczniowie szukają części wspólnych z nauczycielami, to uświadamia im, że nauczyciele to zwykli ludzie, którzy mają różne zainteresowania, którzy lubią te same rzeczy, odwiedzają te same miejsca, z którymi można porozmawiać nie tylko o szkole.

Na pierwsze lekcje wychowawcze warto zaplanować gry integracyjne, a także ustalić, jak uczniowie wyobrażają sobie różne imprezy klasowe, przedstawmy im swoje pomysły i posłuchajmy ich propozycji. Nie zapomnijmy o wyborze samorządu klasowego.

Bycie wychowawcą wiąże się z wieloma obowiązkami, ale może być również wspaniałym doświadczeniem. Warto nastawić się pozytywnie i wykorzystać nabyte kompetencje.