Co to jest grafomotoryka? Kilkulatki rysują szlaczki. Czy nudne przepisywanie literek przez pierwszaki jest konieczne?

Grafomotoryka to umiejętność rysowania i pisania. Wymaga ona zdolności naśladowania ruchów, wykonywania ruchów sekwencyjnych i precyzyjnych, za które odpowiedzialna jest lewa półkula mózgu. Konieczne są też koordynacja wzrokowo-ruchowa, percepcja wzrokowa oraz sprawność manualna. I choć nie każdy malec ma szansę zostać artystą, podstawowe umiejętności związane ze sprawnością dłoni i zaangażowaniem oraz koordynacją pozostałych zmysłów, są konieczne do opanowania niełatwej przecież sztuki pisania. To zaś – choć znów mamy świadomość, że nie każdemu pisana (nomen omen) jest rola literata – ma ogromny wpływ na rozwój intelektualny dziecka.

Choć trudno w to uwierzyć, maluch, który kreśli zamaszyste zawijasy kredką lub długopisem, przygotowuje się już do nauki pisania. Fascynacja przyborami do pisania zaczyna się około 2. roku życia i bywa dla rodziców i opiekunów dość uciążliwa, bowiem potencjalny młody Picasso nie cofa się przed zdobieniem ścian, mebli czy podłóg. Warto więc wprowadzić podstawowe zasady, udostępniając dziecku arkusze papieru (które z pewnością i tak okażą się zbyt małe, jak na twórcze ambicje malca). Proces trwa przez kilka lat. Dwulatek początkowo stawia kropki i rysuje koliste kształty. Z czasem ruchy są coraz bardziej precyzyjne, pojawiają się linie, a następnie dziecko próbuje odwzorować kształty przedmiotów.

Choć możliwości techniczne z pewnością na to pozwalają, rezygnacja z nauki pisania ręcznego byłaby bardzo szkodliwa dla rozwoju dziecka. Dlaczego? Podczas odręcznego kreślenia, mózg angażuje się dużo bardziej, niż kiedy klikamy na klawiaturze. Badania naukowe dowodzą, że pisanie poprawia również pamięć i podnosi zdolność uczenia się. Naukowcy zalecają więc, by dzieci już od najmłodszych lat były angażowane w pisanie odręczne i rysowanie w szkole – czyli rozwijanie grafomotoryki, aby stymulować mózg do lepszego uczenia się.

Motoryka mała to zdolność do wykonywania ruchów za pomocą małych mięśni w dłoniach i nadgarstkach. Umiejętności te wykorzystujemy przy wykonywaniu kluczowych zadań w życiu codziennym, ale też w szkole i pracy. Ruchy takie wymagają skoordynowanego wysiłku mózgu i mięśni. Są precyzyjne. Motoryka mała zbudowana jest natomiast na bazie motoryki dużej, czyli ruchów wykonywanych przez większe mięśnie – np. bieganie czy skakanie.

Przykłady wykorzystania motoryki małej:

• trzymanie długopisu lub ołówka,
• rysowanie i staranne pisanie,
• używanie nożyczek, linijki,
• szycie ręczne,
• wyklejanie, układanie drobnych elementów itp.

Choć zdawać by się mogło, że najpierw trzeba nauczyć się czytać, aby zacząć pisać – w rzeczywistości to nauka pisania stanowi fundament do nauki czytania. Właśnie rysowanie, tworzenie szlaczków czy odwzorowywanie kształtów po śladzie, jest wstępem do nauki pisania. To właśnie motoryka mała (sprawność dłoni), koordynacja wzrokowo-ruchowa i percepcja wzrokowa, ćwiczone podczas pisania i rysowania, są przepustką do nauki czytania.

Aby nauczyć się pisać odręcznie, dzieci muszą połączyć umiejętności motoryki małej, języka, a także pamięci i koncentracji. Mózg musi przyzwyczaić się do pracy w połączeniu z mięśniami ręki.

• Wycinanie - możemy wycinać po prostu wszystko - kolorowanki po pomalowaniu, wzorki, szlaczki, naklejki, co tylko przyjdzie nam do głowy. Pamiętajmy, by nożyczki miały zaokrąglone końce, aby przygoda z wycinaniem nie stała się przeżyciem pełnym łez.
• Malowanie palcami - wystarczy tubka farby przeznaczonej do malowania rękami i woda. Po malowaniu rękami na pewno będzie dużo sprzątania, ale dobra zabawka gwarantowana.
• Samodzielne ubieranie się - już roczne dziecko możemy zachęcać do samodzielnego ubierania i rozbierania się - wkładanie skarpetek czy zapinanie guzików, to idealny sposób na ćwiczenie motoryki.
• Nawlekanie koralików - wybór zabawek do nawlekania jest naprawdę spory, to świetne ćwiczenie dla małych rączek.
• Układanie puzzli - konieczność dopasowywania do siebie małych elementów: wyszukiwanie ich, obracanie w rączkach bardzo dobrze rozwija motorykę małą.

Kłopoty z pisaniem mogą zniechęcać dzieci do dalszej nauki. Uczeń, który nie jest w stanie notować, nie skupi się na lekcji. Czytanie i pisanie są ściśle związanymi ze sobą umiejętnościami. Zaniedbanie jednej z nich może prowadzić do solidnych problemów w drugiej. Skutek może być taki, że dziecko będzie miało trudności w rozumieniu tekstu, kontekstu słów, a także nauce ortografii.

Sygnały, że dziecko może mieć kłopot z grafomotoryką:

• chwyta ołówek/kredki inaczej niż rówieśnicy,
• nie ma mocnego chwytu,
• pisze bardzo wolno,
• ma trudności z poprawnym odwzorowaniem liter,
• nie lubi rysować,
• unika odręcznego pisania,
• ma nieczytelne, niestaranne pismo odręczne.

Dziecko, które ma takie problemy, warto skonsultować z fachowcem. Specjalista: pedagog, psycholog, nauczyciel, logopeda lub terapeuta pracujący z dziećmi, jest w stanie rozpoznać problem dziecka i zaproponować odpowiednie ćwiczenia. Dobrany program ćwiczeń i zabaw pomoże poprawić sprawność manualną i podnieść umiejętności grafomotoryczne.