Jest projekt rozporządzenia ws. braku prac domowych i niewliczaniu religii do średniej. Od kiedy zmiany wchodzą w życie i co zakładają?

Ministerstwo Edukacji Narodowej już od dłuższego czasu zapowiadało reformy w pracach domowych, a dokładnie znaczne ich ograniczenie. Nowelizacja rozporządzenia zakłada – jak czytamy w uzasadnieniu do projektu – zamiany w zakresie:

• prac domowych zadawanych uczniom szkół podstawowych dla dzieci i młodzieży, w szczególności ich oceniania;
• rezygnacji z wliczania do średniej ocen rocznych lub końcowych ocen klasyfikacyjnych z religii i etyki.

W klasach 1-3 obowiązywać ma całkowita rezygnacja z prac domowych, co dla niektórych może być pewnym zaskoczeniem. Zgodnie z uzasadnieniem projektu „istotą planowanych zmian jest wprowadzenie rozwiązań polegających na niezadawaniu przez nauczycieli uczących w klasach 1-3 szkoły podstawowej dla dzieci i młodzieży pisemnych i praktycznych prac domowych do wykonywania przez ucznia w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych”.

Jednocześnie podkreślono, że zmiany te obejmą wybrane rodzaje prac domowych (prace pisemne i praktyczne). Jak uzasadniano, zmiana ta jest odpowiedzią na liczne sygnały dotyczące tego, że wśród uczniów obserwuje się nadmierną liczbę zadań do wykonania w czasie wolnym od zajęć.

Argumenty krytykujące tę praktykę, szczególnie w odniesieniu do edukacji młodszych dzieci, pojawiały się nie tylko w dyskusji publicznej, ale mają także wyraźne odzwierciedlenie i potwierdzenie w korespondencji rodziców i uczniów kierowanej do Ministerstwa Edukacji Narodowej. Potwierdzenie takiego stanu rzeczy można również odnaleźć w danych pochodzących z projektu PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study) – Międzynarodowego Badania Postępów Biegłości w Czytaniu dotyczącego uczniów IV klasy szkoły podstawowej, przeprowadzanego w 2021 r. Większość rodziców, których dzieci brały udział w tym badaniu, wyraziła przekonanie, że prac domowych zadaje się zbyt dużo – czytamy w uzasadnieniu projektu.

Zaznaczono również, że pisemne i praktyczne prace, z których ustalana jest ocena, powinny być wykonywane w czasie obecności ucznia w szkole i pod nadzorem nauczyciela.

Na tym etapie edukacyjnym nauczyciel, gospodarując racjonalnie i zgodnie z zasadami techniki pracy umysłowej czasem zajęć, jest w stanie organizować pracę ucznia z pełnym poszanowaniem jego prawa do odpoczynku poza szkołą. W przypadku klas 1–3 szkoły podstawowej dla dzieci i młodzieży, ze względu na specyfikę kształcenia zintegrowanego, proponuje się zatem całkowitą rezygnację z możliwości zadawania przez nauczyciela pisemnych i praktycznych prac domowych – zaznaczono.

Z kolei w klasach 4-8 szkoły podstawowej uczniów obowiązuje następująca zmiana:

• brak obowiązku wykonywania pisemnych i praktycznych prac domowych zadawanych przez nauczyciela do wykonania w czasie wolnym od zajęć dydaktycznych oraz nieocenianie wykonania albo niewykonania tej pracy domowej przez ucznia.

Nauczyciele mogą więc zadać uczniowi pracę domową, jednak takie zadanie nie podlega ocenie, nie jest też obowiązkowe.

W przypadku gdy uczeń wykona zadaną pracę domową, nauczyciel będzie ją sprawdzał oraz – zgodnie z funkcją oceniania bieżącego – przekazywał uczniowi informację zwrotną na temat tej pracy (co uczeń zrobił dobrze, co i jak wymaga poprawy oraz jak powinien dalej się uczyć) – czytamy w uzasadnieniu projektu.

Jednocześnie podkreślono, że proponowana zmiana nie zniesie obowiązku uczenia się w domu, a więc nauki czytania w przypadku najmłodszych uczniów, czytania lektur, przyswojenia określonych treści, słówek itd. Zaznaczono także, że w Ministerstwie Edukacji Narodowej prowadzone są prace nad odchudzeniem podstawy programowej, co ma pomóc nauczycielom w realizacji materiału na lekcji.

Z projektu i uzasadnienia do projektu dowiadujemy się, że zmiany w pracach domowych nie obejmą uczniów na wyższym etapie edukacyjnym, a więc tych uczęszczających do szkół ponadpodstawowych.

W przypadku uczniów szkół ponadpodstawowych i szkół podstawowych dla dorosłych nie przewiduje się zmian w zakresie prac domowych, w tym również w zasadach ich oceniania. Uczniowie i słuchacze tych szkół potrafią już racjonalnie organizować własną naukę i planować rozwój indywidualny. W przypadku ww. szkół należy zatem pozostawić nauczycielom możliwość zadawania i oceniania prac domowych, jako jednego ze sposobów sprawdzania posiadanych przez ucznia wiadomości i umiejętności – podkreślono.

Nowelizacja rozporządzenia reguluje także kwestię dotyczącą religii i etyki. Z uwagi na to, że mowa o przedmiotach nieobowiązkowych „nieuzasadnione jest, aby roczna lub końcowa ocena klasyfikacyjna z tych zajęć miała wpływ na średnią uzyskanych ocen” – jak czytamy.

W związku z tym religia lub etyka staną się przedmiotami, z których oceny nie wliczają się do średniej na koniec roku czy semestru.

Zmiana dotycząca niewliczania oceny z religii lub etyki do średniej wejdzie od 1 września 2024 roku, a więc od kolejnego roku szkolnego. Z kolei regulacje dotyczące prac domowych wcześniej – po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

Powyższy termin jest podyktowany pilną potrzebą odpowiedzi na powszechne oczekiwanie środowiska szkolnego i wprowadzenie zmian w sposobie pracy, w szczególności szkół podstawowych – podkreślono.

SW Research w sondażu dla Rzeczpospolitej spytało Polaków „Jak ocenia Pan/Pani propozycję, by prace domowe w szkołach podstawowych nie były oceniane przez nauczycieli?”. Okazuje się, że 40,7 proc. badanych pozytywnie oceniło ten pomysł, a negatywnie – 37,8 proc. ankietowanych. Z kolei 21,5 proc. nie miało zdania w tej sprawie.

Jak nauczyciele i rodzice oceniają taką zmianę?

– Szczerze powiem, że jestem na tak i nie – mówiła Ewelina, nauczycielka z woj. mazowieckiego w rozmowie z Magdaleną Ignaciuk. – Sama już od dawna prac domowych raczej nie zadaję, bo nie mam zamiaru tracić życia na prace przepisane z Internetu. Zdarzy się, że zadaję do domu ćwiczenia utrwalające. Prace domowe to również kolejne obciążenie dla nauczyciela. […] Zmiany powinny być wprowadzane stopniowo, niech najpierw zajmą się podstawą programową, która jest przeładowana a lektury archaiczne i nikt nie chce tego czytać, nawet nauczyciele – komentuje Ewelina, nauczycielka z województwa mazowieckiego.

– Uważam, że odciążenie uczniów z prac domowych przywróci im trochę swobody i dzieciństwa, które tak szybko upływa. Odda przestrzeń na swobodne kreowanie i eksperymentowanie, a nawet nudę, która, jak nie od dziś mówią neuropsychologowie i psychologowie, jest nam w życiu potrzebna – dzieli się swoją opinią mama szóstoklasisty i przyszłorocznej maturzystki, Jowita.

Konsultacje publiczne projektu rozporządzenia potrwają do 26 lutego 2024 roku. Ewentualne uwagi można przesyłać na adres: [email protected].